Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
(336). LE-Ir. �2. + negurgai, neurri-gai. (Lo) que se puede medir, mesurable; (lo) que se mide. � Otsegin
baiño len gerokoa zan [soiñua] eta etziteken negurtu [...]. Otsegitean ziteken, orduan baitzan negurgai. Or
Aitork 331. Negurtu dezagun ari danean, atertzean iragana baita eta ez da neurgairik. "Quae posset metiri". Ib.
332. v. tbn. Neurri-gai: Echag 82.
neurgailu, negurgailu. � Instrumento para medir, medidor. � [Zeru-sundetan] ezarri dituzte gisa guzietako
izarien hartzeko negurgailu bereziak. Herr 15-10-1959, 4. Axaleko irizpideak eta neurgailu traketsak
generabiltzan. MEIG VII 38. En DFrec hay 8 ejs. de neurgailu y 1 de neurkailu.
neurgaitz (H), neurkaitz (Lar, H). �1. (Adj.). "Desmedido" Lar. "Enorme" Ib. "Difficile à mesurer, démesuré,
excessif" H. �2. (Sust.). "Desmesura, neurkaitza" Lar. �3. neurkatx (V-gip). (Adj.). "Inmedible. Au piezi-au,
bere forma raruegaitxik neurkatxa dok" SM EiTec2.
neurgaiztu. v. neurkaiztu.
neurgarri (Izt 104r). �1. Regla, norma. � Eleisiaren neurgarri edo kanon ta kongregazinoe sagradukuaren
ordena. fB Olg 172. Jaungoikuaren lege edo neurgarri guztia enzerretan da amar mandamentubetan. fB Ic I 17.
�2. (Lar, H), neurrigarri. (Lo) que se puede medir; finito, limitado. "Aliquota, zati bat gauza guzia neurtu
dezakeana [...]. Zati neurgarria. Lat., pars aliquota" Lar. � [Jaungoikoa] da neurri guziak baño andiagoa,
luzeagoa ta zabalagoa. Orrela ez izatera edo neurrigarria baliz, ez lizake gure Jaungoikoa Jainko. Mb OtGai I
59. Gutartean neurgarri egin zan eta Kaisari-i zerga biurtu zion. "Numeratus est". Or Aitork 105. �3. "Mesure,
ce qui sert à mesurer" H.
- EZIN NEURGARRI, EZIN NEURRIGARRI. Inmenso, infinito, ilimitado. � Bere gloriagatik edo bere izate
ta edertasun ezin-neurrigarriak erakustea gatik. Ub 7.
neurgarriez. "Aliquanta, parte, que aunque repetida, no mide a su todo. [...]. Zati neurgarrieza" Lar.
neurge (Lar, H (V)), neurrige. �1. (Adj.). Inmenso, infinito, enorme, desmesurado. "Desmesurado, muy
grande" Lar. � Betikorra ta neurgia [...] Jaungoikua da. Arriand JEL 1908, 306. Gizonak Jaungoikua maitatu
bear dau, ontasun neurge utsa dalako. JZ 1921, 163. Sapai neurgean. Loram 39. Atseden neurrigian zeugan
datzazanak! "Descansan en paz sin límites". Laux BBa 102. Natzan lotan zabal neurgian / erijotz-uin otzak
naruan! "Inmensidad". Laux AB 60. Kantauri-itxaso zabal-neurgea, / euskal-miñen ataria. SMitx Aranz 90.
Neurrige, ene Jainkoa, / zauritzen naun eskua / ez dot nik madarikatzen... / ta biotzean min dagit. Gea "Min
dagidan esku ori" (ap. DRA). �2. (Sust.). Inmensidad. � Teleskopio oien bidez, neurgea, egurats baztergabea,
mutu eta isillik, begietaratzen zaio gizon arrituari. Vill Jaink 43. Neurgea amets eta nai ta naiez ezerezari lotua
ikusten dugu gure burua. Ib. 124.
neurgoite. "Dioptra, instrumento" Lar.
neurkada (T-L). � Ritmo, medida. "Cadence" T-L. � Hitzen neurkadari kasa gehiago egiten diote, nahiz
neurkada mota asko asma ditazken, elgarretarik arras bertzelakoak. Lf GH 1955, 148. Bresetaren neurkadaren
edo erritmoaren arabera. Lf in Casve SGrazi 13. Berexten ditu sasi-bertsolariak egiazkoetarik, argitarat
emaiten nola konpontzen dituzten pontu, bertsu, neurkada eta aire-soinuak. Lf ELit 346.
neurkai, neurkaitz. v. neurgai, neurgaitz.
neurkaizde. "Enormidad" Lar.
neurkaizki. "Démesurément, énormément, excessivement" H.
neurkaizkiro. "Enormemente" Lar. "Démesurément, énormément, excessivement" H.
neurkaizkito. "Démesurément, énormément, excessivement" H.
neurkaizto. "Descompasadamente", "desmedidamente", "enormemente" Lar.
neurkaiztu (Lar � H), neurgaiztu (H). � "Descompasarse" Lar. "Descompasado, [...] neurkaiztua" Ib. "Passer
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
986