Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
"(No) entiendo de eso, ez niri orrelakorik, olangorik ez neuri" Ib. "Neuk egingo dot, moi, je le ferai. Nor dago
or? Neu, qui est là? Moi. Neugaiti, neurgaitarrez, à cause de moi, nonobstant, malgré moi. Neugana, vers moi,
envers moi. [...]. Neugandik, de moi, à partir de moi. Neugan, en moi. Neugaz, avec moi" H. "Neu, neu
kost'aldian esaten duten bezela" Sor Bar 27. "Neu naiz danotatik zarrena" Etxba Eib. "Neuk esango detsat ari
biar jakona" Ib. Cf. neure. v. neur, nerau, neror, nihaur. � Tr. Propio de la tradición vizcaína y de uso
prácticamente general en este dialecto desde el s. XVII. Se documenta tbn. en algunos autores guipuzcoanos
desde mediados del s. XIX. Al Norte hay neuri en Etcheberri de Ziburu. En DFrec hay 84 ejs. de neu,
meridionales. En la mayoría de los ejs. (sobre todo en los no vizcaínos) se emplea con carácter intensivo (i.e.
precedido de ni, nik..., seguido por ere, resaltado por oposición, etc.). � Egin diezakedazu fabore hura arren,
neuri ere zure legeak eztzaizkit ahantziren. EZ Eliç 251. Beuso erregegaiti laztan osoa, / bigarrena Hespaña
gustiagaiti, / irugarrena, barriz, neuk zeugaiti. EgiaK 88. Igaroko urtetan gabonsaria franko eman badidazue
ere, orra aurten aurrea artuta, nun neuk ematen dizuedan. GavS 5. Neu elduko nas. Zuzaeta 66 (157 neuk). Azur
ateria baño izan ezpalitz, neuk iminiko neutsun bere tokijan. Mg PAb 77. Bizkarrean daramadala ogi zorroa edo
gari ale neu baño astunagoa. VMg 35. Ez dozu eukiko neu baino beste Jaungoikorik. fB Ic I 23. Ni jaten nabena
neugan dago eta neu nago beragan. Astar II 234. Baldin zeuen laguna neu banaz [...]. Zav Fab RIEV 1907, 538.
Ene arimaren erosla laztana, ni izanas neu, zuri onenbeste neke ekarri deutsudana. Añ EL 2 202. Ezagutu izan
ditut neuk bi ola, kobrea launtzen ari direala. Izt C 67. Neu naz emen txarra, neu, neu! Ag AL 66 (v. tbn. G 195).
Asko dozu neulango neska bat bakarra, / izan barik erriko guztien oilarra. Azc PB 191. Nik, ez neuk esatearren
baie, utsik bere egin barik erantzun neutsien. A BGuzur 123. Neure aita, kastigau nagizu neu. Itz Azald 90.
� (s. XX). Neuk be maite ditut gure euskal mendiak. Ag Kr 214. Bakoitzak dauko bere Aingeru Jagolea ta neuk
bere bai dot neurea. KIkV 20. Ama da neu-lako eskekua. Altuna 102. Urliya nor da? Neu, erantzun eban
poliziyak. Kk Ab II 94. Danak arriturik, an geuri begira. Neu be danari adi nengola pozarren. Enb 32. Geiegi
atsekabez neu asetuteko arantzaz josiriko amets ain gozuak. Laux BBa 56. Burubegittallu au neure dirubaz
neuk-neuk erosi nebala. Otx 18. Neugaz zillargitzen dira / ibai, soro, larredia... EA OlBe 36. Emen espero
zindudan, / al dakit neuk noiztandikan. SMitx Aranz 62. Neu, zer ere zaitan jinen, / zintzotzera hek bezala /
Ortzik utzi ez nazala. Mde Po 35. Neuri begiratu dit orain eta asalduz bete nau. Txill Let 93. Guzurra esan eban
[sic] mendian, neu baiño leen zan errian. Erkiag Arran 150. Neuri-neroneri kendu eustazan, antxiña ez dala,
neukazan txanpon guztiak. Bilbao IpuiB 125s. Iheri neuganantza ahalik lasterren. Arti MaldanB 192. Neu be
zerbait banintzala uste neben, baiña zu ni baiño geiago zara. And AUzta 99. Geroztik ez dot malkorik ixuri
neugaitik. Gand Elorri 113. Utzi zazute lanori nere kontura, neuk baitakit nere probetxua ederkienik billatzen.
Vill Jaink 84. Neu be alantxe ogei urtera igarri bage eldu nintzen. BEnb NereA 43. Neu ere makiña bat buelta
ematen ari naiz kontu orri. NEtx LBB 69. Zu be etorri baseiñien neugaz, obeto eiñgo zeiñun. Alzola Atalak 55.
Neu ere zerbait entzuteko desiaturikan negon. Lasarte in Uzt Noiz 121. [Itz batzuk] idazlerik geienak onartu ta
erabilli dabezan ezkero, neuk bere ba-darabildaz. Ker in MEIG III 47. 1929an euskaltzaletu nintzen, nolabait
esan, inork eragin gabe eta neuk ere nola ez dakidala. MIH 370. Neuk jasoko diat haurtxo hori zuhaitzera.
MEIG IX 104.
v. tbn. (Para textos no vizcaínos): Apaol 118. Arrantz 36. Alz Bern 77. JanEd II 42. Mok 21. Tx B 49. Or Eus
212. Etxde JJ 47. JMB Mund I 48s. Zait Plat 107. Osk Kurl 38. Ibiñ Virgil 55. Azurm HitzB 44.
� (Precedido de ni, nik...). "Yo mismo, ni neu" Añ. "Mismo, misma, se dice de varios modos en bascuence: Yo
mismo, ni neu, ni nerau, nik neronek, nik neuk" Ib. � Sarritan ezagutu neban nik neuk egin au. Añ EL 2 66. Neu,
ni neu naz, esango dau Jaunak, epaija emongo dodana. Ur MarIl 71. Ea, norbait alimau bedi artutera, /
osteruntzean ni neu, noa jaubetzera. AB AmaE 279. Nor iabilk on-bila, mutil, ez txar-bila bere? Nik neuk... u,
ara! A BGuzur 121. Nik neuk dakit zegaitik, eztotsut ezer aitatu. Ag Kr 76. Nik neuk beintzat aurreztu ixan al
dodan diru apurra, ondo gordeta daukot. Kk Ab I 104. Egingo dot nik neuk egin biar dodana. Otx 85. Ez odol,
ez ondasun, neskak ni neuk maite. "A mí me quiere". Or Eus 39. Ugazabok orretan errugabeak diranik, nik neuk
eneuke esango. Eguzk GizAuz 161. Ni neu bear nautenak aurrenik eta edonoren laguntza bear dutena urrenik.
Txill Let 138. Ni neu, ik ondo dakin, ez non itxastar-arteko izan jatorriz. Erkiag Arran 107. Ni neu beintzat au
baño aundiagoak be siñestutera oituta nago. Bilbao IpuiB 272. Nik neuk, ordea, eztut zuzen eta bidez
orrelakorik egingo. Zait Plat 107. Nik neuk ez arantzatik, / miñ emoten deusta, / loretik oratzea, / obeto derista.
Gand Elorri 155.
- NEUK NEURETARA, NEUK NEUTARA. "Neuk neuretara, por propia experiencia (V)" A EY III 288. "Neuk
neuretara (otros dicen neutara) dantzan egin dot, yo he bailado solo (V)" Ib. 337.
neuda. v. nebeda.
neuea. v. neba.
neuganatu (Lar, Añ). �1. "Adherirse a mí" Lar. "Apuntarme a mí" Ib. "Recurrir a mí" Ib. "Recurrir a alguno
[...]. A mí, a tí, a nos, neuganatu, zuganatu, gu o gureganatu" Añ. �2. (H). Conseguir para mí; apoderarme,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
981