Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
� (Empleado como vocativo). � Zuk, neskatxa, Jaunak eta Eliz Ama Santak nai duen bezala, artu nai badezu
ezkonzako Sakramentua. AA I 600. Ur piska bat eman / beaidazu, neskatxa, / nik edan dezadan. It Fab 235.
Neskatxa, sinhez nazazu, / zoazi aitziñat, xuhurra baduzu. "La fille". Gy 200. Neskatx, jaiki zaite. Bereala jaiki
eta ibilliari eman zion. Lard 391. Beraz, neskatxa, gazte denboran / gogorik ezta izandu? Tx B II 35. Neskatxa,
iri mintzo natzain, yaiki adi. Ir YKBiz 99. Kaia matte dozu, neskatxa? "Mozuela". Laux AB 32. Eraztun batek
bildu lezake, / neskatxa, zure gerria. Or Eus 143. Neskatxa, othoi emanen dautazu ur xorta bat edaterat? Zerb
IxtS 21. Ezazu kemen, neskatxa! Biotz on! Zait Sof 17. Neskatxak, maite zaituztet / hamabortz urtheko neska /
haur segailok. Mde Po 37. v. tbn. Xa EzinB 101.
� Neskatxa zahar eta tzar harrek masakraaraziko du Suleau, bertze bost gizonekin. Elsb Fram 83.
� Virgen, doncella. Cf. Or MB IX: "Nik ez dut oso baztartu Birjina; baña geienetan bildurrik gabe erabili dut
neskatxa". � Neskatxa zenetik. He Lc 2, 36 (Dv neskatxa zelarik, Or neskatxetatik; Lç birjinitateaz geroztik).
Luzaroan ezkontza-uztarriari lotuke neskatx iraun zunagandik. 'Virgen'. Zait Sof 143.
� [Astere] burni-aroan, gizasemeek zegizkien gaiztakeriz lotsatua ortzira goratu omen zan, an Neskatx deritzan
izar-moltzoa eraturik. Ibiñ Virgil 44.
�2. (G-bet, AN-5vill-erro, B, BN-ciz-arb-lab, S; Dv (L-côte)). Ref.: EI 70n; Echaide Nav 231; Gte Erd 230.
Criada, sirvienta. � Errebeka eta bere neskatxak iganik beraz kameluen gainera, jarraiki ziren gizonari. Dv Gen
24, 61 (Ur, Ol, Ker neskame). Bera zala neskatxa, bera etxekoandra. AB AmaE 248. [Nagusia] zalako beti goix
jagi zalea, / atsegintzen jakona neskatx langillea. Ib. 419. Irten-bezperan etxekoandreak gurasoen etxean
bazkaltzeko baimena eman zion neskatxari. NEtx Antz 157. v. tbn. Iraola 113.
- NESKATXA EGON. Estar joven, estar lozana. � Mikaelak ere ez du ezer galdu. Au bai dagoala neskatxa.
Apaol 33.
- NESKATXA GAZTE (Deen I 6). a) Muchacha joven, moza. "Soltera" Deen I 6. � Neskatxa gazte bizkaitarrek
ezkon artean eztute buruko illea mozten, ez estaltzen. ES 110s. Neskatxa gaztea goazen lasterka. Urt Gen 24, 28
(Dv, Ur, Ol, BiblE neskatxa). Neskatxa gaztek maitatu behar dute bakhartasuna eta erretiramendua. CatLav 389
(V 187). Neskatxa gaste bat, iguzkia baiño distiantagoa. He Phil 179 (SP 176 neskato gazte). Hartu zuen eskutik
neskatxa gazte hura eta neskatxa yaiki zen. TB Mt 9, 25 (EvL neskatxa gaste; Ker neskatilla). Siquem-ek
Israeltar neskatx gazte au errian ikusi zuenean, gogoan sartu zitzaion. Lard 44. Neskatxa gazte bat besoetan
estutzera. Apaol 114. Neskatxa gazte bat, Madaleina Chabri izena zuena. Elsb Fram 82. Mundakako emakume /
neskatxa gaztea / edo eulea izaten da / edo ioskilea. Azc PB 236. Ara, neskatx gaztiak / zuentzat bertsuak, /
bistan daukazkitenai / petxu ta besuak. Tx B II 106 (107 neskatxa gazte). Badakik, mutilletan ere, neskatxa
gazteentzako bigunbera samarra nindukan. Ldi IL 18. Aurretik igarotzen zaizkion neskatxa gazteak tentatzen du
bere griña. NEtx LBB 141 (Antz 55 neskatx gazteei). Amodioa nik ere badut / neskatxa gaztiarentza. Mattin 139.
Neskatxa gazte-itxurak utzitzeko ordua baduzu. Zu ez zara neskatxa gaztea, emaztea zara, ama. MEIG IX 108.
v. tbn. Lg I 222. VMg IX. AA III 532. Dh 55. It Fab 235. Hb Egia 73. Bil 104. Zab Gabon 85. Elzb Po 220. Arr
May 178s. Arb Igand 141. Balad 221. Ag G 173. Barb Sup 60. JanEd II 23. Enb 181. Alz Burr 19. Lab EEguna
70. Or Eus 58. JE Ber 94. Zerb IxtS 21. Mde Pr 333. And AUzta 119. Salav 82. Uzt Sas 240. Azurm HitzB 45.
Neskatxi: Zav Fab RIEV 1907, 95.
� (Con reduplicación intensiva de gazte). � Neskatxa gazte-gaztek ere, gogotik pairatu badituzte ifernuak
asma-araz zetzaken thormenta gisa guziak. Dh 182.
� (Con suf. dim. -txo). � Gizonakin ibilli gabeko emakume eta neskatx gaztetxoetatik ere ogeita amabi milla
katibu eraman zituzten. Lard 105. � (Con suf. dim. -ño). � Arrigarria da, noski, gizon zentzundun batek, [...],
neskatxa gazteño batekin gauzak ain burugabe erabilli nai izatea. TAg Uzt 193s.
b) Criada, sirvienta. � Etxeko mirabe edo neskatxa gazte batek Monicaren aurkeria onen berri bazekien. Cb Eg
III 365.
- NESKATXA-LAGUN, NESKAX-L. a) Amiga. � Ekusiko du arako emakume edo neskatx ergel desonesta
ark, nola dijoan eskuiera doatsuen artera urlia bere neskatx-laguna. AA III 541 (v. tbn. 528 neskatxa-lagun).
Gorde zaitez, Maitetxo [...] / baiña jo, ugarte arrotz, / deslai doanaren neskatx-lagunak. Onaind in Gazt MusIx
206. Indar neskax-lagunak! Or in Gazt MusIx 199. Neskax-lagunak dira / izaro galduetan / dabillanaren billa.
Id. ib. 199. b) "(B), compañeras de la esposa cuando se casa" A.
- NESKATXA-MUTIL. (Pl.). Muchachas y muchachos, chicas y chicos. � Ez joateko dantza naastu ta neskatx
mutillen artekoetara. Mg CC 144. Begira, gaizki bizitu ziñan urte aetan sarritan joaten ote ziñan festetara,
eztaietara edo neskatxa mutillen batzarreetara. AA II 142. Lau illobatxo gazte / nik nere etxian, / neskatxa
mutillakin / zeuden sukaldian. JanEd I 108. Elgoibarko Azkaraten, / neskatx-mutillak zesto baten, / atso-agureak
beste baten. JanEd II 52. Iñolaz ere ezin lezazke ontzat eman neskatx-mutillen goizegiko artu-emanak. MAtx
Gazt 34. � (Con suf. dim. -txo). � Auzokoetako neskatx mutiltxoak alkarrekin genbiltzanean. Mg CC 177.
- NESKATXA-SAIL. "Grupo de muchachas" A Apend.
- NESKATXETARA (AN-gip), NESKAXTARA (AN-5vill). (Ir) donde las chicas. "Igandeetan neskatxetara
joaten gara (AN-gip), neskaxtara (AN-5vill)" Gte Erd 65. v. NESKATARA.
- NEXKATXA (L-côte), NEXKAXA (G-nav), NEXKAXE (R-vid). Ref.: A (nexkaxa); EI 307. (Formas con
palat.). Muchacha adolescente; niña. � Saindutzat zagokaten nexkatxa batek zion [...]. Laph 48. Eskutik artu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
977