Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Gte Erd 231. � Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos a partir de Leiçarraga, excepto en la tradición
suletina, en la que sólo hay un ej. de Sauguis (neskaxe). La forma general es neskatxa; hay neskatxi en Zavala y
nexkaxe en Hualde. En DFrec hay 31 ejs. de neskatxa.
�1. Muchacha, moza, chica; niña. "Le G dit à l'indéfini tantôt neskatx et tantôt neskatxa" Dv. "Neskatila bat,
neskatxa bat egin da, elle est devenue (faite) grande fille" H. "Nerabe-jentea edo morroiñak eta neskaxeak (Rvid),
la juventud o los muchachos y las muchachas" A (s.v nerabe). "(L-arcang), mutila, neskatxa, de 15 a 30" EI
70n. "Néskaxi ñótto káu, esta chica pequeña" Iz R 310. "Antxe ikusi nuen / neskatxa bat dantzan" Etxba Eib. Cf.
VocNav s.v. nescacha. v. neska, neskatila, neskato (2). � Ekharri izan da haren burua platean eta eman zekión
neskatxari eta hark presenta ziezón bere amari. "Fille". Lç Mt 14, 11 (He, Dv, Echn, Ur (G), Ol, Leon, Or,
BiblE neskatxa, Hual nexkaxe; Ip, Ur (V) neskatil(l)a, Ker neska). Neskatxá ezta hil, baina lo datza. Lç Mc 5, 39
(He, Leon, BiblE neskatxa; TB haur xume, Dv, Ol, Or nexka, Ker neskato). Jende onak, othoi, entzun / zatzue
gure hitzak, / ez gaitzatzuela arbuia / zeren garen neskatxak. EZ Noel 33. Neskatxa dantzari bati. Ax 258 (V
172). Ago neskaxia ago, ukhanen dun haritz edo phago. Saug 34. Morroin, neskatxa, bai senton / eta berze
guztiok. Hm 98s. Ala neskatxa ttipito hau, / neskatxa hagitz argia! Gç 132. Mutilak libre, neskatxak eurak paga
dezeela danzea. Acto 86. Edergarriz betea bizi zen Dama ta neskatx arroa. Mb IArg I 205. Tenta bidean
arkitzen dan edozein neskatx. Mg CC 164. Begira, neskatx ta mutill gogortuak elkarrekin eratzotzen dituzun?
AA II 83. Ez du aitortuko neskatxakiñ edo mutillakiñ jolasean ibiltzeko egarri ta pasioa. AA III 631. Ai, ze
polita! darauntso amari / neskatxi [sic] orrek urturik. Zav Fab RIEV 1907, 94. Fineesek il zuen neskatx lotsa
galduko aren aita. Lard 105. Korrika joan zan bada neskatxa eta bere amaren etxean esan zuen aditu zuen
guztia. Ur Gen 24, 28 (Dv, Ol, BiblE neskatxa; Urt neskatxa gazte). Neskatxa banintz eta majoa falta /
ikhazkinik ezkontzaz ez niro trata. "Jeune fille". ChantP 92.
� (s. XX). Neskatx batek baño geiagok egiten zion agur bizia, abegi esankorra. Ag G 138 (ib. 135 neskatxa).
Garbia aur zanean, garbia gaztetan, neskatx zanean bezin garbia ezkondu ondoan. Inza Azalp 58. On izaitea
aski du neskatxa batek, serora joan behar duela entzuteko. Barb Sup 53. Euzko-neskatxa erdeltzaliak / Txadin-en
itzok zeuentzat artu. Enb 202 (tbn. 202 neskatx). Neskatxa da ta urdiñez / yantzita ziyoan. Ldi BB 56. Baziran an
ere amaika neskatx apain. Ldi IL 67. Neskatx eder au andregai duzu? Or Eus 229 (63 neskatxa). Mutil eta
neskatx, zar eta gazte, zure izena goresten dute. Or Aitork 173. Jaungoikoaren aurrean bearturik zegola orbandu
ziñan neskatxa emaztetzat artzea. Etxde JJ 100. Neskatxak, adiskideekin yoanda, bere neskatasuna mendietan
deitoratu zun. Ol Iud 11, 38 (Ker, BiblE neska). Ez ziarduan neskatxa arek bere amodioaren agerpena gordeten.
Erkiag Arran 149. Neskatxa garbiak dira, / hemendik desagertu. / Ezta dontzelleziarik, / inundik urratu. Arti
MaldanB 203. Neskatx bazera, jantzi zaite apain eta egoki. MAtx Gazt 80 (31 neskatxa). Naiadeak, dakigunez,
ur gozo, ibai ta iturrietako neskatx babesleak ziran. Ibiñ Virgil 50. Dianeren ur-neskatx laguna. Dianek iturri
biurtazi zun. Ib. 64. Neskatx ederrak utzi ditugu negar-malkotan gure zai. NEtx LBB 369 (199 neskatxa). Andere
espos ohoragarri, / umila eta eztia, / orai artean neskatxa zinen, / orai zira emaztia. Mattin 77. Neskatxa aietako
bateri. "Damas". Berron Kijote 55. Leturiak ongi ezagutu zuen neskatxa batenganako maitasun berorik ere ez
zaio ernatzen. MIH 336. Zirku-gizon arlotea [...] eta etxekoek honi saltzen dioten neskatxa erdi inozoa. MEIG I
173. Neskatxa ezkonberri bihurturik. MEIG VI 182.
v. tbn. CatLav A 8v (V 9). Lg I 370. Mih 25. LE Matr6 261. Añ EL 1 135. VMg IX (91 neskatx). Dh 73. fB Ic II
231. TB Mt 9, 25. Echag 224. AstLas 68. MarIl 84. It Fab 193. Izt C 28. Gy 121. Hb Esk 180. Dv LEd 253. Bil
70 (106 neskatx). Aran SIgn 80. PE 57. Ud 115 (116 neskatx). Xe 167. Elzb Po 220. Sor AKaik 113. AB AmaE
319. Bv AsL 102. Apaol 114. Elsb Fram 160. Jnn SBi 72. Zby RIEV 1908, 773. JanEd I 96. EusJok 148. Azc PB
63. Moc Damu 16 (30 neskatx). Iraola 41. Balad 227. A Ardi 101. Noe 95. JanEd II 80. JE Bur 96. Ox 154.
Jaukol Biozk X. Tx B I 171 (256 neskatx). FIr 158. Alz Ram 78. Lab EEguna 68 (100 neskatx). Ir YKBiz 206.
Laux AB 72. TAg Uzt 282 (23 neskatx). Lf Murtuts 29. Leon Mt 9, 25. SMitx Aranz 190. JAIraz Bizia 46 (29
neskatx). Munita 33. Zerb Azk 79. Mde Pr 87. Lek SClar 103. Txill Let 32 (29 neskatx). Basarri 139. And AUzta
43. Osk Kurl 20. Larz Iru 110. Onaind in Gazt MusIx 206. Gazt MusIx 155. BEnb NereA 35. Salav 51. Etxba
Ibilt 457. Uzt Sas 204. Xa Odol 322. Lasa Poem 80. Azurm HitzB 46. Lf in Casve SGrazi 12. Neskatx: Cb Eg III
364. Arr GB 121. Urruz Zer 90. Zait Sof 96. Anab Poli 136. Gand Elorri 136.
� (Usado para expresar el sexo de la recién nacida). � Batzuek dioe, aurrak sortzen danean bertan artzen duala
anima [...]; besteak berrogeigarren egunean, mutilla bada, eta larogeigarrenean, neskatxa danean. AA II 118.
Zabaletan beste aurtxo bat ez izatea, alaba, neskatxa. Ag G 67. Etxean aurra jaio zitzaien ta neskatxa zan. Ib.
68.
� (Como primer miembro de comp.). � Neskatxa arzaiñ debotak, / hunat laster egizue. Gç 78. Sentitu zan
berriz ere atean soñua eta neskatxa-pillo bat asi zan kantatzen. Zab Gabon 44. Neskatxa mordo baten erdian.
Apaol 123. Bilduko ziren herriko muttil ttipi eta neskatxa haur guziak heien inguruetarat. Elsb Fram VI. Zer
ongia egin dezaketen elgarri, Goaña bezalako neskatxa multzo batek! Barb Sup 57. Maitetasun-azia, / ene
udaberria, / neskatx-tankerakoa / ta urdiñez yantzia! Ldi BB 62. Neskatx-aizea buruan sar zaik / pinpirin agertu
naiez. "Caprichos de muchacha". Or Eus 181. Neskatx-billera batean. EA OlBe 41. Neskatx abots bat. Mde Pr
141. Gizaseme ta neskatx billera ikaragarria zegoan. Anab Poli 94. Nik ez dakit zer neskatx klase dan. Uzt LEG
I 284.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
976