Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
neskato (G, AN-5vill-ulz-egüés-erro-ilzarb-olza, L-sar, B, BN, Ae, Sal, S; Lcc, Volt 117, SP, Urt II 80, Ht
VocGr, Lar, Añ (AN), Lecl, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H (BN, S), VocB, Zam Voc). Ref.: Bon-Ond 152;
A; EI 70n; Lrq; Echaide Nav 231; Iz Ulz; CEEN 1969, 211; Izeta BHizt; Gte Erd 230. �1. Criada, sirvienta.
"Zure neskato!, votre servante! (formule de salutation)" H. "Nere ama Arotzenean egon zen neskato" Izeta BHizt.
"Neskatoa, neskamea (AN-5vill)" (Comunicación personal). Cf. nescato en la onomástica aquitana. v. mirabe,
neskame. � Tr. Documentado en textos septentrionales desde Leiçarraga. Se encuentra tbn. Lazarrraga, en Inza
(Azalp 127) y en Orixe (Aitork 116). En DFrec hay 30 ejs., correspondientes a las dos primeras acepciones. �
Eztuk guthiziaturen eure hurkoaren emaztea, ez muthilla, ez neskatoa, ez idia, ez astoa, ez haren den gauzarik
batre. Lç Ins D 7v (v. tbn. el mismo ej. en Zerb IxtS 38). Erran ziezon Pierrisi neskato borthalzainak.
"Chambrière". Lç Io 18, 17 (He, TB, LE, Dv, Leon neskato; Ol, Or, Ker, BiblE neskame). Mutil-neskatoz
lenaengoa / bete bear dau etsea, / oi eta aen gobernatzeko / bear dau andi mañea. Lazarraga 1196r. Neskatoa ez
motila, ez aberatsa ez kiskila. 'Serviteur ni de servante'. O Pr 333. Huna ni Jaunaren neskatoa egin bekit zure
hitzaren arauera. SP Imit IV 17, 2 (Ch, Mst, Ip, Leon neskato; Ol, Pi mirabe). Ordian dükezü arima bürzagisa
eta gorpütza neskato. Tt Arima 85. Jainkoaren neskato zela. CatLav 387 (V 186). Zure zerbütxariak, (N... zure
neskatuak). Mercy 21. Huna Jaunaren neskatoa, egin bekit Zure hitzaren arabera. CatLuz 40 (tbn. en EZ Noel
43, Bp I 133, Ip Hil 71, Jnn SBi 46 y CatJauf 7). Neskato bat da barnerat jiten: Adio ene jaunak. "Une servante".
Arch Fab 223. Atso batek bazituen bi neskato berekiñ, / iruten hari zitzaizkon, biak abillak berdiñ.
"Chambrières". Gy 77. Hainitz hedatzen ere hiri goibelerat, / yaun zenbeiten neskato arrai higatzerat. Hb Esk
182. Jainkoak sendatu zuen Abimelek eta haren emaztea eta haren neskatoak. Dv Gen 20, 17 (Urt, Bibl neskato;
Ur, Ol neskame, BiblE mirabe). Neskato xoil baten aintzinean ahalkatu zen Apostolu handia, Jesusen dizipulu
izaiteaz! Lap 257 (V 117). Bereterretxek oheti / neskatuari eztiki: / abil eta so egin ezan / gizonik denez ageri.
Balad 79 (tbn. en ChantP 212 y Or Eus 16). Eretan zagon neskato, laborari etxe batetan, Santa Grazi
Gillemeneko neskatila eder bat. Const 42. Maria, andre Margaitaren neskatoa. Barb Sup 151. Jauregiko bi
neskatoek. Lf Murtuts 29. Rebeka eta haren neskatoak jeiki ziren. Bibl Gen 24, 61 (Urt neskato; Dv neskatxa,
Ur, Ol, Ker neskame, BiblE mirabe). Neskatorik merkeena, etxeko andrea (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1708.
v. tbn. Gç 36. Lg I 247. Egiat 173. Monho 150. Dh 273. AstLas 72. MarIl 65. Jaur 350. Etch 244. CatS 101. Zby
RIEV 1908, 212. Arb Igand 69. UNLilia 3. Prop 1906, 132.
�2. (V-arrig, AN, L-arcang, BN, Ae, Sal, R; Lcc, Mic 8r, Añ, Izt 76r, VocBN, Dv (BN), H, A Gram 55). Ref.:
VocPir 149; A; EI 70 y 307; A Aezk 294; ContR 521; Echaide Nav 230; Iz R 310; CEEN 1969, 211; EAEL 38.
Muchacha, moza, chica joven. "Schatuwa ne tu so gausa moissa, schoin junfrau kumpt bij mich slaeffen
(hermosa joven, venid a dormir conmigo) (1499)" TAV 2.2.18. "Mozuela" Lcc. "Moza [...], y si es ordinaria,
neskatoa, neskatzarra" Añ. "Muchachona" Ib. "(BN-bard), mutikua y neskatua hasta casarse" EI 70n. "Cuando
decimos neskato se da a conocer muchacha (neska) grande y sin remango" A Gram 55. v. neskatxa. � Tr.
Documentado al Norte desde Leiçarraga y al Sur desde el s. XIX. � Ilkhi zedin neskato bat behatzera, Rhode
deitzen zenik. "Fille". Lç Act 12, 13 (TB neskato; He, Dv, BiblE neskatxa, Ol, Ker neskame). Othoitzean zegoela
/ neskato debot bati / gorputz saindu hek non ziren / zioen irakatsi. EZ Noel 170. Neskato bat, kopetaren
edertzeko, xerloak goiti thiraturik, penatzen zela. Ax 516 (V 332). Neskato edo emazten bortxazaliak. FPrS 26.
Heldu dela emazte edo neskato baten beharrietara. SP Phil 303 (He 304 neskatxa). Neskato haur gaixoen
arimen galtzea baizik gogoan ez dutelarik. HU Zez 105. Jente biardunen neskato guziuak faiten dra Frantziara
negu guzuko espartinan trabajatra. Mdg 137. Neskato begi baltz ederra ta biotz samurra. Echta Jos 81.
[Manuel] Isabelekiñ ezkondu zan, Isabelek neskato gizen sendo bat eman zion. Ag G 366s. Hogoi-ta lau
urthetako neskato batekin. Ox 203. Neska ta neskato alaiek belardia eskuaretzen ari dire. 'Des enfants, des
jeunes filles'. Or Mi 108. Hainitz muthil eta neskato. Zerb IxtS 31. "Besteak bezalako" neskato bat ez zen ezkero
bere etseko andretzat hartu zuen egunetik. Mde HaurB 86. Ofizinan berriz, [...] neskato bat eukitzen ei eben. SM
Zirik 106. Haurra mutikoa ala neskatoa izan zenik ere etzuten enteratu. Arti Ipuin 77. Neskato bat zira eta
esperantzetan gertatu zira, haur beharretan. In Xa Odol 341.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 539. Elzb Po 183. Ip Hil 162. Azc PB 325. Zam RIEV 1907, 425. JE Bur 25. Altuna
21. Kk Ab II 35. Zub 73. Enb 145. TAg Uzt 254. SMitx Aranz 218. Etxde JJ 94. Erkiag Arran 19. JEtchep 15.
Osk Kurl 47. Alzola Atalak 39. ZMoso 53. Lf in Casve SGrazi 11.
�3. "(L-côte, BNc), muchachita" A.
�4. (R-vid ap. A). Soltera. � Arrebak, Sol, Aurora y Diana, ya bordaltu drenez ala neskato dauden. Mdg 143.
�5. (BN-baig, S-saug). Ref.: Lh; Satr VocP. "Suspension pour crémaillère" Lh. "Instrumento de hierro que sirve
para sostener los pucheros sobre el fuego a la altura deseada" Satr VocP. v. neska (3).
- NESKATO GAZTE (L-arcang; gaste BN-arb-baig). Ref.: EI 70n. Moza, muchacha, chica joven; niña. "Mutiko,
neskato gaztia, de 7 a 15. [...]. Mutikua, neskato gastia, 20 años" EI 70n. � Neskato gazte eder eta iguzkia baino
argiago bat. SP Phil 176s (He 179 neskatxa gazte). Behin bazen neskato gazte bat ezkondu nahia, ez ahal
baitzen bakarra! HU Zez 36. Zerbitzaritzat haatik neskato gazte gurbil, eder, mathela gorriño bat. JE Ber 35.
Neskato gazte batekin (15 urte du) ukhan ditudan "har-emanak" ditu oinharritzat. Mde Pr 199. v. tbn. Ox 206.
JEtchep 21. Larz Iru 20. � (Con palat.). � Eskia hartu zakon eta nexkato gazte hori yeiki zen. SalabBN Mt 9, 25
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
974