Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
laguntzen, arean bere, aurreskuari dagokionez, mutil bakoitzak gonadun berea ebalako. Erkiag Arran 47. Gero
Pazkoazkoa egin bear da bildurrak, neska-laguntzen izan zalako, penitentzi aundia izango ote zuan. BasoM 73.
neska-laguntze (V-gip ap. Elexp Berg). � Acto de acompañar a una muchacha a casa. "Beiñ neskalaguntzatik
etxerakuan estatara jausi nitzuan" Elexp Berg. � Ona emen, gaztetxo, Euskalerriko neska-laguntze sonatua.
MAtx Gazt 73. Neska-laguntzea, berriz, len baño areago indartzen ari zaigu toki askotan. Ib. 71.
neskama. v. neskame.
neskame (G, AN-sept; Lar, Mg Nom 68 (G), Añ (G), Dv (G), H (V, G, L), Zam Voc (G)), neskama (V-gip).
Ref.: A; Echaide Nav 231; Iz To; Etxba Eib (neskama). � Tr. Documentado ya en Lazarraga (con el sdo. de
'muchacha, moza'), es frecuente sobre todo en textos guipuzcoanos desde el s. XVIII. Aparece tbn. en algunos
autores vizcaínos desde finales del s. XIX. Al Norte únicamente lo emplean Harizmendi, Goyhetche (78) y
Mirande (HaurB 75). En DFrec hay 35 ejs. de neskame, meridionales.
�1. Criada, sirvienta. "Guadapero, el que lleva la comida a los segadores, morroia edo neskamea" Lar.
"Neskama bat baño geixago ziran etxe artan" Etxba Eib. Cf. Lar Cor 221: "Cincuenta años ha que apenas se
vestían las amas y andiquesas de Guipúzcoa como se visten hoy las nescames los días de fiesta". v. mirabe,
neskato. � Harmaturik neskameok / hala daude begira: / noiz daketen andretarik, / uste duten desira. Hm 133.
Morroiak, neskameak eta beste edozeinereko personak, ajustadu ziraden azkero soldatan eta salarioan euren
nagusiakin. OA 165. [Susana] bero andi bat egiten zuen egun batez bere bi neskame artu ta sartu zen sagardiko
urean oñak garbitzera. Mb IArg I 383. Neskame izatetik igaro diranak Señora edo etxekoandra izatera. Mg CC
168. Begira, morroi edo neskame oitura gaiztoak dituanik etxean daukazun. AA II 85. Andik gitxi batera apaiznagusiaren
neskame bat agertu zan. Lard 447. Rebeka bada eta bere neskameak, igorik gameluetan, jarraitu
zioten gizonari. Ur Gen 24, 61 (Ol, Ker neskame; Urt, Bibl neskato, Dv neskatxa, BiblE mirabe). Nere erriko
neskame eta serbitzaririk beartsuenak. Arr GB 67. Neskameak dabiltza etxekoandreturik. AB AmaE 407. Ekarri
zion neskame bat etxeko lanak egiteko. Apaol 104. Bilbora joango naz neskame, antxe ezkutauko dot neure
burua. Ag Kr 115. Etzirudiala neskametarako jaioa. Ib. 116. Sartu nintzan neskame monja-etxe batera. Echta
Jos 357. [Jaungoikoaren] mendekoak edo berdin dana bere mutil ta neskame edo mirabeak nai degula izan. Inza
Azalp 135. Neskametako artu ziñatenan eta neskame zegon. 'Pour servante'. Or Mi 18 (v. tbn. Eus 51).
Neskamerik ezta Euskalerrian, telefonoz euskeraz dakinik. Ldi IL 39. Engraziren menpeko ta neskame izan bear
baitut. Etxde JJ 106. Eskolarik gabeko neskame zerbitzukoa. Arti Ipuin 76. Oñatin zegamar asko egoten ziran
morroi ta neskame. And AUzta 85. Apaiz-etxeetako neskame oien antzera: gu-ka ari zaizkitzu. Vill Jaink 131.
Neskamiak eiñ eban guztia etxeko-andriak aindu zetsan bezela. Etxba Ibilt 457. Guzien etxekoandre bear lukena,
etxeko neskame bizi da, bere lana guzien alde etengabe eskeiñiaz. NEtx LBB 91. Nagusi bezain morroi-neskame
zituenak. MEIG IX 28.
v. tbn. Cb Eg III 364. VMg 108. It Fab 43. Izt C 139. Zab Gabon 69. Urruz Urz 30. Moc Damu 6. Etxeg RIEV
1908, 116. Iraola 20. Muj PAm 36. Tx B I 267. Alz Ram 63. Laux BBa 50. Lab EEguna 69. Otx 33. Ir YKBiz
474. ABar Goi 44. TAg Uzt 154. Zait Sof 55. JAIraz Bizia 40. Bilbao IpuiB 275. Erkiag BatB 157. Osk Kurl 105.
MAtx Gazt 82. Lasa Poem 117. Berron Kijote 106. BiblE Io 18, 17.
� (Como primer miembro de comp.). � Benetan oartaraziz, ezkon-ituna irakurten entzutean, neskame-agiri
zala uste ukan bear zutela zesaien. Or Aitork 228. Ainik eta batak semearen eta besteak neskamekumearen
xeetasun berak eman bear baitzituten izar-iarkera aietaz. Ib. 162.
�2. (AN-gip ap. EI 307). Moza, muchacha. � Espilu artan mira zatez, / neskame engañadea. Lazarraga (B)
1164vb.
�3. (AN). Ref.: BU Arano; Gketx Loiola. "Neskame, gancho colgante del llar" BU Arano. "Zartana, es el
tamboril lleno de agujeros donde se asan las castañas, colgándolo del neskame del llar" Ib. 220. "Trébede,
trípode (AN)" Gketx Loiola. v. neska (3).
- NESKAME-ATEZAIN. Portera. � Neskame atezaia an sortu zan eta Pedrori galdetu zion: Zu ere Preso onen
ikaslea etzera? Lard 447. Itzegin zion neskame atezaiari. Ir YKBiz 474.
- NESKAME-MORROI. (Pl.). "Neskame-morroiak (G-to), los criados; litm., criada y criado" A. v. MORROI-
NESKAME. � Anttoni, Joxe-Mari: Neskame-morroiak. Moc Damu 4. Patxikok orduan, txaloka neskamemorroiai
ots eginta, agindu auxe eman zien [...]. A Ardi 69.
neskamekintza (Lar, Añ (G, AN)). � "Servicio, estado del que sirve, [...], neskamentza, neskamekintza" Lar. v.
neskametza.
neskamentza. v. neskametza.
neskametu. � Hacer de criada, servir. � Bi gazteek ar dute mâiaren burua, / ez da au neskametzeko neskaren
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
971