Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
sinistu zuen Apostoluak Jesus piztu zanik. Ub 94. Ordi batek nekez itxiko deutso edate larregijari. Zuzaeta 150s.
Gaitzak buru guzia astundu diona ta itzak ere nekez baño atera ezin dituana! Mg CC 180.
� (s. XIX). Nekez ta negarrez bizi diranak negar gabe bizi balira bezala. AA III 276. Atso agura urte asko
daukenak, gustiz nekez baño ibili ezin badira. Astar II 202. Kalbarioko bidean / doianean ain nekez. Añ EL 2 188
(LoraS 20). Pariseko senbladan zük düzü fierki, / jente nekez bizien intresa etxeki. Etch 590. Oiek saldu ondoren
/ biurtzen naiz nekez, / arras zamaturika, / etxera, gogotzez. It Fab 128. Nekhez billdu zituenak, utzten ditu
bertzentzat. Gy 119. Eskaldun gehienak nekhez bizi dire, / lanean lehertuak goizetik badire. Hb Esk 165. Egiaz
derratzuet, aberatsa nekhez dela sarthuren zeruetako erresuman. Dv Mt 19, 23 (Lç, He, TB, Hual, Ip, Echn, Ur
(V, G), Ol, Leon, Or, Ker, BiblE nek(h)ez; SalabBN neke dela). Nekez eta trabajuz aitua zaudelarik. Arr GB
109. Bada hanitz jente nekez baizik instrüitzen ahal eztenik khiristi legiaz. CatS IX. Nekezenik jasaiten zuten
gauza zen, begiraleen eta bertze presundegiko jendeen elhe tzarren aditzea. Prop 1880a, 67. Laborariak nekez
bilatu ogia, / zuk gozatuko duzu hiritar nagia! Elzb Po 219. Pauso ematen zuten nekez, bide txiorra gora. Apaol
75. Gure aitzinean erran zituen hitz hunkigarri hauk: "Eskual-herria nekez uzten dut". HU Aurp 69. Bear asko,
ian gitxi, / beti bizi nekez. Azc PB 316.
� (s. XX). Batek sinhesten tügü eta nekez bestek / ber jokia dükegü azkenik oroek. Xikito 9. Hiri ttipi batek
daukan eremu hertsian nekez alha ditake gizon erne bat. JE Bur 48. Oitura baldin bazu [...] / tabernatikan nekez
/ erretiratzeko / orixe naikua da / anima galtzeko. JanEd II 119 (podría corresponder a la 2. a acepción). Batzuek
aise eta bertziek nekez, bazterrak bethe dire bai kriolinez. Barb Sup 24 (v. tbn. Leg 142). Elhurrez elhur, nekez,
mendian zoazin. Ox 124. Jon gaxua atzetik joian, oñez ta nekez. Altuna 67. Ez dakiat lepo hezurra ez dienez
hautsi, buria arras nekez, doi-doia higitzen baitu. Zub 75. Nekez bada're azalduko du / len zuen borondatia. Tx
B I 260. Zure edarittegi au baño zindduagorik nekez aurkitu letteke. Otx 111. Berberak asmatu al dezazke
burubide egokiagoak, taiuzkoagoak, bere elburura irixteko?... Nekez. Ldi IL 167. [Atsa] nekez ateratzen da
arengandik, ongi biurkatu ondoan. Ir YKBiz 247. Euren ondasuna nekez eta izerdiz irabazi dabe. Eguzk GizAuz
120. Gizonak gizona nekhez ezagutzen ohi du. Zerb GH 1936, 225. Zuaitzik ez dagon tokian, nekez oitura onik.
Munita 31. Beraz, xixtera nekez sortu da Azkainen. Zerb Azk 108. Leihorrari buruz geroago eta nekezago eta
ahulkiago indarka egiten zuelarik. Mde HaurB 104. Adiskidea nekez artu, baño bein artu ezkero nekezago utzi.
EgutAr 30-8-1956 (ap. DRA). Nekez artzen nuen arnasa. Txill Let 104. Nekez aaztuko zait gaurko eguna. Ib. 60.
Atari-aldera emakume eskale bat dator nekez. NEtx Antz 81. Nekez baña, ordu erdi barru lo egoan Miren
Arantxa. Bilbao IpuiB 275. Nekez etorri ta bizkor juan. SM Zirik 44. Nik aldiz gerlan bilduak ditut eta zoin
nekez, dituztan bilduak galon tzarrak. JEtchep 91s. Txanponak nekez datorkioz, joan, barriz, errez. Erkiag BatB
152. Odola nekez dabil eta ondoeza sortzen da. Vill Jaink 140. --Hire familian bahakie nola hizan? --Nekez! Eta
hik othoi ez zakela deus sala! Larz Iru 114 (Lek ez noski). Orduan nekez babestu al izango ditu mats-ostoak
mordo zorituak. "Male". Ibiñ Virgil 78. Ezen, nekez asma dezakegu zer behar zuten ikusi bide luze hortan. "Il est
difficile". Ardoy SFran 154. Nekez bada're gaur iritxi da / deseo nuen ametsa. Lizaso in Uzt Noiz 82. Nekez
ditaike adiarazi zoin dohatsu izan garen. Xa Odol 295. Hunek aisasko gastatzen ditu / nik nekez irabaziak. Xa
EzinB 89. Jendeari laket bazitzaion ere antzerki-mota hori, nekez erran daiteke, irakurlearentzat badela bertsu
horietan miresteko edertasun hainitz. Lf in Casve SGrazi 9. Nekez debekatu edo alda-eratu aal izango duala,
zeru-goiak erabaki-ta daukana. "Mal". Berron Kijote 87. Nekez izango da gaur filosofiarik, filosofiaren izena
merezi duenik, jakintza-oinarri sendorik gabe. MIH. 89. Eredutzat daukagu Orixe prosagaietan, baina [...]
nekez eta izerdiz bakarrik hurbil gakizkiokeen eredutzat. MEIG VI 98 (v. tbn. VII 95 y IX 137).
v. tbn. Mat 175. Volt 271. SP Phil 107. Arg DevB 144. Gç 170. He Phil 109. Mih 111. Egiat 262. DurPl 115.
Monho 138. LE Ong 68r. VMg 86. Gco I 452. Dh 141. fB Olg 73. JJMg BasEsc 123. MarIl 4. Bordel 105. Izt C
251. Lard 457. Laph 35. Aran SIgn 119. AB AmaE 349. Bv AsL 161. Zby RIEV 1908, 91. Elsb Fram 169. A
BeinB 77. Itz Azald 79. Echta Jos 108. Urruz Zer 45. JanEd II 56. EusJok 75. Inza Azalp 5. Const 36. Kk Ab I
31. Enb 197. Etcham 176. Or Eus 151. TAg Uzt 238. SMitx Aranz 23. Zait Sof 44. JAIraz Bizia 24. Or Aitork
314. Etxde JJ 213. Anab Poli 23. Arti MaldanB 215. And AUzta 123. Gand Elorri 180. Osk Kurl 137. Gazt
MusIx 165. NEtx LBB 167. Etxba Ibilt 461. Lasa Poem 83. Mattin 51.
� As-nekez itzik ezin egin ta / indarka aziaz bularra. "Dificultad de respirar". Or Eus 411.
� (Con reduplicación intensiva). � Erren, makal ta zarra, eroian zaldia, / au gaitik astiro ta nekez nekez joian.
AB AmaE 305. Batek ala bertzeak, ziren tokian, zilo bat ederra utzi baitute, nekez-nekez betetzekoa. HU Aurp
104. � (Con baino intercalado). � Ogei urteko ardura ta lan zindoak nekez baño nekez gallurtu zuan bezela,
etengabeko beraldi okerrak [...] oso aisa txautu zuan Pedro Migelen aberastasuna. Ag G 258s.
�2. (V, G-azp; Izt). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg. Tarde. "Gauza nekez dator, bien les cuesta venir" Izt 114v.
"Atzo nekez etorri ziñan" Etxba Eib. "Bagatoz, nekez baiña seguru" Elexp Berg. "Nekezena ostegunean etorriko
da" (G-azp). � --Itxon zak puska bat [...]. --Baña ez daki nekez juaten banaiz asarre egingo diatena apaizak eta
Don Anjelek? Apaol 39. II (Adj.). (V, G, B; Lar, Añ, H (+ -kh-)). Ref.: A; EI 100; Elexp Berg; Gte Erd 302. �1.
Difícil, trabajoso, fatigoso; penoso, doloroso. "Arduo" Lar y Añ. "Oso nekeza ei da alemana" Elexp Berg. �
Don Arnalt Guyllem de nequessa (1309). Arzam 355. � Nekezago da ori, gaba eta eguna alkartutzea baño. Lar
SAgust 10. Baloria gaiza goretan ta nekezetan. Egiat 206. Kantatu zuten bi orduz jokalariak, [...] batak besteari
asmatu al zitzaten itz gairik nekezenak irikiaz. Izt D 168 (v. tbn. C 190). Asi zan peligroan egoten aurgite
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
958