Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
"Menesteroso" Añ. "Neketsu y nekezu se usan tanto para expresar lo fatigoso como lo dificultoso" A Morf 193.
"A dan aitz zorrotzan gañera igotzia, benetan nekatsua" Etxba Eib. "Ezta lan neketsua baiña bai gogaikarrixa"
Elexp Berg. � Igaro erraza egiten jakee, daruen biar gogor ta nekatsuba. Mg PAb 125. Baldin guztiak balira
aberatsak mundu onetan, ez leuke iñok bearrik egin gurako langintza neketsu eta gogorretan. Itz Azald 21. Oso
neketsua dala guk egiten ditugun gauzak irakurtea. Ag Kr 9. Len gauetan loa neketsu-samarra izaten da. A Ardi
3. Gurutze aztuna sorbalda gañean arturik, ainbeste bide neketsuetan ibilli zerana! ArgiDL 86. Gora-bide
neketsu zail aren biurgune batean. Markiegi in Ldi IL 10 (tbn. gora-bide neketsu en Onaind in Gazt MusIx 149).
Orregatik da neketsua zerurako bidea. Ir YKBiz 138. Lan batzuk besteak baño askozaz gogor eta neketsuagoak
dira. Eguzk GizAuz 32. Nora nai duzute ioan eta ioan, bide gaitz eta neketsuetan? "Laboriosas". Or Aitork 90.
Ibillaldi luze ta neketsua egin bearrean gera. Etxde JJ 51. Lehen urratsa da neketsuenik. Zait Plat 2. Bazekiten
noski erri guztiek badutela [...] gizontasun neketsu eta emankorra eta gero zaartzaro bat. Vill Jaink 173. Ondo
dakit zeinen neketsua dan alako gaia itzekin menderatzea. Ibiñ Virgil 100. Ikastaldi neketsu batek bakarrik
eraman gaitzakeela geure buruaren jabe, ez irudipenen eskuko, izatera. MEIG IX 100. Ez dut lanari buruz
kexakizunik, ez da ez neketsua ez aspergarriegia. Ib. 91. v. tbn. Kk Ab I 98. A Y 1934, 11. ABar Goi 19. TAg Uzt
242. NEtx Antz 159. Erkiag BatB 191. Izeta DirG 105. BEnb NereA 147.
� Fastidioso, molesto. � Amaitu dagijanian eunliak bere zeregin gogaitkarri ta nekatsuba, sartuten da josla edo
jostuna lan barrijetan. Mg PAb 140.
� (Tema nudo, usos advs. y predicativos). � Agindu bekijo, ordituteko ekanduba daukanari, ezteila tabernara
juan; ze gatx, ze neketsu egiten ez jaka? Astar I 195. Neketsu egiten zitzaion gramatikaren ikastea. Etxde JJ 17.
Eraberritze au latz bezin neketsu izan, antza, gau itsuan barne-min, atsekabe, oiñaze ta eiagoraz egiten dana.
Onaind in Gazt MusIx 148. Orain ezikan orduan ere / neketsu zan basarria. Uzt Sas 74. v. tbn. A. Arruti in
Onaind MEOE 817. Ag G 181. Berron Kijote 146.
�3. + nekatsu (Bera). Dolorosa (ref. a la Virgen). � Ama-birkin nekatsuba. AG 993. Ama-neskutz nekatsuba.
Ib. 1468. Ama Nekatsuaren (Doloretako) bederatziurrena (tít; 1929). J.M. Azkue (ap. J. Bilbao). Itxaropena
argitaldarian jorraillaren VIII-an, Ama Nekatsuaren egunean. SMitx Aranz 256. Ama Neketsuaren irudi antzeko
ebala bere burua, oiñazez ta armiñez ubel ta kolorga egoan Zuriñe. Erkiag Arran 170.
neketu. v. nekatu.
neketxo. � Dim. de neke. � Maitetasun gozoaz eroan daizuezan, bada, zeuroen neketxoak. Añ LoraS 126.
Neketxo oiek zer diran? Diru-apur bat noizik bein eman bearra, batzokiko ikastaldietara etortzea ta olakoak. Ldi
IL 155.
nekextu. v. nekeztu.
nekextu. v. nekeztu.
nekez (gral.; SP, Ht VocGr 399, Lar, Añ, Lecl, Izt 12v, VocBN, Dv, H, Zam Voc; -kh- Ht VocGr 314, H). Ref.:
A; Lrq (neke); ContR 521; Etxba Eib; Izeta BHizt; Elexp Berg; Gte Erd 259s., 280, 283. � Tr. Documentado en
todas las épocas y dialectos desde Leiçarraga.
I (Adv.). �1. Fatigosamente, cansinamente; costosamente, trabajosamente, difícilmente, a duras penas;
penosamente; difícilmente (empleado para expresar la imposibilidad de hacer o de que suceda algo;
normalmente el vb. aparece en futuro). "Nekezago, plus difficilement" SP. "Arduamente" Lar. "(A duras) penas,
txit nekez" Lar y Añ. "(Qué) difícilmente, zein nekez" Añ. "Apenas, (V, G) ozta, nekez" Ib. "1. [...] Nekhez
ardietsi du mendiaren erpiña, il a gagné péniblement le faîte de la montagne. Nekez irabaziak esker on, gain
pénible a bon accueil (Prov.) [...]; 2. avec difficulté. Nekez dabila, il marche difficilement. [...] 3. Xutik dago,
bainan nekez, [...] mais à peine. Nekez heltzen da burura, cela atteint au bout avec peine, à peine" H. "Aldatz
gora nekez juan giñan" Etxba Eib. � Gauza hauk erraiten zituztela, nekez amatiga zitzaten jendetzeak sakrifika
ez liezén. Lç Act 14, 18 (Dv, Ker, IBe, IBk, BiblE nek(h)ez; He, TB doi doia, Ol ozta). Aita gurea bein elizara
eta orduan nekez. "Con trabajo". RG A 46. Hek nekez bilduak laster / zintuela banatzen. EZ Noel 171. Gauza
guztiak hain nekez eta hanbat gostarik erdiesten ditugularik. Ax 25 (V 14). Nekez eta phekez. Saug 187. Nekez
denean egina, atsekabetzen da atsegina. O Pr 328. Ohakoan dena ikasten, nekez da gero ahazten. Ib. 655.
Andere honaganat debot direnak, nekez damnatzen direla. Tt Onsa 173. Mundu hunetako egitekoak, zein nekez
egiten diren. ES 391. Presuna flakoa, [...] nekhez alde batera libratzen da munduko gauzen amudiotik. Ch I 6, 1
(SP, Mst, Ip, Ol, Pi, Leon nekez). Eskean dabilzan errumes erdi-illei nekez ta laburki ematen diete urrikarizko
zerbait. Mb IArg I 117. Nola nai eskribitzen dute, argatik nekez ta gaizki irakurten da. Cb EBO 20. Artiki
zituzten sareak eta hartarainokoan izan ziren arrainez betheak non nekhez bildu behar izan baitzituzten. Lg II
293. Amoriua mündian den pasionerik lanjerosena düzü [...], orobat nekezenik bentzitzen dena ere düzü. AR
371. Jainkoak [...] punitu du lohikeria eta bizio guzien artean ez da nekhezago barkhatu duenik. Brtc 221. Nekez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
957