Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
[Aragiya] benziyetan da gorputza neke pian erabiliyagaz. CatLlo 81. Ni naiz zure Jaun Jainko Ejiptoko nekepetik
atera zindudana. Lard 77. Emen beti egurretan, nekepean bizi ta beste leku baten aberastzeko apukoa
galdu? Ag G 253. Nekepean eta zamapean daudenak Argana datozan, Ark birbizteko. Or Aitork 168. v. tbn. Zav
Fab RIEV 1907, 529. Berron Kijote 158. �2. (En locativo sing.). Trabajando. � Goizetik jaiki ta egun guzia
nekepean ezertako asti gabe bezela, soldata eltzen etzaie askotan beren janzirako. Mg CC 151. �3. (G? ap. A).
(En locativo sing., precedido de gen.). So pena (de), bajo multa (de). � Iñork [...] ez degiola egotzi urik saltzeko
egiten dan sagardoari [...] sei milla marabediren nekepean. Izt C 139. Erabaki zuten garbiro, Probinziako
jendea aitarren seme osotoro irten zedilla, biziaren nekepean, etsaiari goien beean erasotzera. Ib. 374. �
Castigo. � San Pedroren Anaidiko bazkideai, eliz-nekepean erori gabe ta bidezko dan bezala, beren jai oriek
aundiro ta eraspen zintzoz ospatu alditzaten, geren baimena ta ortarako eskubidea ematen dizkiegu. Eguzk
RIEV 1927, 427.
- NEKEPEKO. (El) que sufre. � Auxe ikusirik / diñoe "gazteak / ez gozak bakarrik / gu nekepekoak". Zav Fab
RIEV 1907, 529.
nekepetu (Izt 117v y 90r). � Apenar, apesadumbrar; atormentar, martirizar. � Erregutu egiozu arren, ain
nekepeturik doian Seme maite orri, parkatu daidazala neure bekatu andiak. Añ EL 1 188 (v. tbn. LoraS 160).
Israeltarrak Egiton nekepeturik egozanean ondo bizi zirian. Añ MisE 20. Kutiziotsu diru zale bat ikusiko dozue,
beti arikaturik, nekepeturik, sosegu baga. Ib. 142. � (Part. en función de sust.). � Krutzea da [...] eztakusenen
itsu-aurrekoa, nekepetu arikatuen poza ta atsegiña. Añ MisE 9.
nekerazi. v. nekarazi.
nekero. � Difícilmente. v. nekez. � Abratsá nekeró sartuko déla zeruen erreinuan (Mt 19, 23). BOEanm 1317.
nekesko. � Dim. de neke. � Frantziako industria bere zedarrietan nekesko zabilalakotz ere orobat. JE Ber 49.
neketa (V). Ref.: A Morf 154; Iz LinOñ 182; LinBerg 149. � "Cansancio continuado" A Morf 154. "Goruetia,
olgetia ta ailketia, neketia" LinBerg 149. v. nekaketa, nekatze. � Arilketea, neketea; zerretea, olgetea (G-azp).
A EY III 173.
neketankara. � Fatigoso, costoso. � Beñik bein bidea bide erreála dá beréz, baña pasátzea neketankára dágo.
LE Doc 50.
neketasun. �1. Penalidad, tormento, desgracia, martirio. � Sufridu otzak, beroak, izerdiak, neketasunak, gose
egarriak. Añ NekeA 253. Bere izate irrituagaittik igaro ebazan ainbeste neketasun da beraganatu eban eriotzea
oraindiño gaztea zala. Echta Jos 114. Lagunak artu ebazan neketasun da naibageak. Ib. 92. �2. Cansancio,
fatiga. � Etxeratu zirean atsedendutera euren neketasunak. Echta Jos 86. �3. (-kh- Dv). Dificultad,
complicación. � Mendiez bi aldetako eskualdunek ulertzen ahal duten errexki, dremendenik neketasunik gabe.
Zub 94.
neketsu (Añ, H (+ -kh-)), nekatsu (Lar, H (+ -kh-)), nekotsu. � Tr. Documentado en Belapeyre (nekezü),
Zuzaeta y en autores meridionales de los ss. XIX y XX. La forma general es neketsu; hay nekatsu en Moguel,
Zinkunegi (Crit 46), Arana Goiri, S. Mitxelena y J.M. Azkue, ambas formas en Erkiaga, y nekotsu en Kortazar
(Serm 43). En DFrec hay 15 ejs. de neketsu. �1. Tormentoso, doloroso, penoso. � Bizitza neketsubau amaitu
ezkero. Zuzaeta 118. Ze lotsagarri, ze neketsu, ze minberia izan zan irago eban erijotzia. Astar II 46. Aurkitzen
zara egun batzuetan / biziera barri ta neketsu latzetan. AB AmaE 26. Itxasalde onetan, [...], jazoera neketsu edo
atsegintsuetan agertuten zirean koplak. Echta Jos 98. Artzaiak ordu onak eta ordu neketsuak oi ditu. Ag G 150.
Il-zori neketsuan dagon N. mirabe onen anima zure ardurapean gogoz jartzen det. ArgiDL 121. Lur elkor
gogorrean, udako eultzian antzo, aztaka neketsu bat. 'Pénible'. Or Mi 105. Bizibide neketsu ontan bizi bai-naiz,
berein gaitzetan murgildurik. Zait Sof 26s. Zorionaren atetaraño eldu ustetan, ukaldi batez, erio luze ta neketsu
baten atzaparretan erori zan. Etxde AlosT 39. Kemena bizitza-itsaso gogor ta nekatsua igaroteko. Ib. 197. v.
tbn. Itz Azald 190. Kk Ab II 116. Aitzol in Laux BBa VIII. Munita 142. Erkiag Arran 166. � nekezu (L ap. Lh;
SP � vEys). Necesitado, pobre. "Disetteux" SP. � Jinkoak zerbaitetara deitzen gütianian baizik ez agertzia,
gañelan bizitze nekezü, estali eta behera bati jarraikitia. Bp II 35. Jesüs Krist sorthü deia behardün eta nekezü?
Ib. 19. � Martirizado, atormentado. � Josu maiteoi zakuskuz / orren neketsu / naigabeturik / kurutzepian. Enb
102.
�2. (V-gip, G-goi; Añ, H (+ -kh-), A Morf 193), nekatsu (V-gip, L-sar; H (+ -kh-)), nekezu (A Morf 193). Ref.:
EI 100; Etxba Eib (nekatsu); Elexp Berg; Gte Erd 205. Cansino, fatigoso; costoso, trabajoso; difícil, complicado.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
956