Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- NEKEZKO (c. ap. A; Ht VocGr 399, Lar, Lecl, Izt 90r, Dv, H (+ -kh-)), NEKEKO. Penoso, doloroso,
tormentoso; agotador, trabajoso, difícil. "Parto revesado, erditze errebesatua, nekezkoa" Lar. "Penosos placeres,
atsegin nekezkoak" Izt 90r. "Nekhezko lana da hau, c'est un ouvrage celui-ci qui est fatigant. [...] Nekhezko
irakhaspena, enseignement difficile. Nekezko bizia, vie laborieuse, pénible, indigente, etc..." H. � Tr.
Documentado en la tradición meridional desde mediados del s. XVIII; al Norte se encuentra en Leiçarraga,
Baratçiart, Goyhetche, Archu y DvHtoy. La forma general es nekezko; hay nekeko en Echagaray y, junto a
nekezko, en Lardizabal. � Kargatzen dituzue gizonak karga iasaiteko nekezkoez. Lç Lc 11, 46. Maitatu zituen
Jesusek bereak [...] bere eriotz nekezko bereraño. Mb IArg I 109. Zeruan sarzea guziendako da nekezko lana. Ib.
292. Hertsia eta nekhezkoa bai da bizitzerat, Zerurat daraman arruta. Brtc 140s. Nekezko edo persekuzioko
denboran. Ub 119. Aide nagusiak daroez krutzerik nekezkoenak. Añ LoraS 125. Bijotzeko gogo illuna, astuna ta
nekezkua. fB Ic III 316. Oñezko ibillera / nekeko luzeak. Echag 235. Oraiño berthutea zaio egiten gaitzago /
baita zeruko bidea, hagitz nekhezkoago. Gy 81. Jakoben bizitza nekezkoa zala ezagutzeko adiña esan da. Lard
47. Iru egun negar eta nekekoak. Ib. 316. Nekezko egoera batek goibeltzen eta illuntzen zaitu. Arr May 29. Lur
batetan [...], zointan ezpeita neke laboratzea, sobera nekezko lanak phastika eraz eztitzan. Arch Gram 145.
Aberatsen salbamendua ez da ezin eginezkoa, bainan arras nekhezkoa. DvHtoy 96n. Nekezko eskutukiak.
ArgiDL 111 (ref. a los misterios del rosario; tbn. en KIkG 80). Ola-kebide bakar bat ez, ortziaren aratza,
izerdizko, nekezko, oñazezko lurrun-gandor zikiñaz lardazten... Ldi IL 47. Amarik gabe larri, etsi-zail, / nekezko
bizitz astuna. EA OlBe 8. Nekezko itsaso onetatik aldegiñaz, azkenbako egun zoritsuak gozartzeko gai egin zan.
Erkiag Arran 169. Jakintsu azkar, purrukatua / ziñan, ala bearrean, / Euskalerrian alde trebeki / nekezko lan
gogorrean. Basarri 52. Igotze nekezko, aldapatsu ta luzea nunbait. Onaind in Gazt MusIx 147. v. tbn. Cb Eg II
199. Inza Azalp 112. Laux BBa 10. Or MB 229. � (Uso sust.). � Pobretxo bat lurretik jaso ta nekezko bat
zimaur artetik atera. Cb Eg III 340.
- NEKE-ZOR. Pena. � Garbitokian obenakaitik ordaindu bear dan neke-zorra garbitzeko Eleizeak emoten
dauskuzan eskar edo graziak. KIkV 101 (tbn. en KIkG 77). Gure pekatuak irabazi diguten nekezorra, munbaiten
ordaindu bear degu. EgutAr 20-8-1958 (ap. DRA).
� Etim. Podría pensarse que procede de lat. necem, o bien que se trata de un postverbal, partiendo de lat. necare.
neke-aldi. v. nekaldi.
nekebide. v. nekabide.
nekedun (L, BN, S ap. Lh). � (El) que tiene penas; doloroso. � Era bereko on nekedunetatik beste anitz
arkitzen dira Eskritura Santan. Mb IArg I 196. Zakuen azpian, / mendiruntz artzaiak, / otz eta nekedun aize
miñak baiño / joranak joago. Gand Elorri 198 (el editor traduce "viento frío y doloroso").
nekegabe (H (+ -kh-)), nekebage (H). � Incansable; (el) que no tiene fatiga, descansado. � Bera zegoan neke
gabea besteak nekatuta zeuden orduetan. Ag G 133. Dantzari nekegabia. Kk Ab I 30.
nekegabero, nekebagero (Lar). � "Descansadamente" Lar.
nekegabetasun. � Impasibilidad (uno de los atributos de los bienaventurados). � Autatuen gorputzak edertuko
dittuzten bereixgarriak auek dira. 1. a Nekegabetasuna, onengatik ez dute iñoiz neke, min, gaitz, gose edo
egarririk izango. Inza Azalp 111.
nekegabetu, nekebagetu (Lar, Añ). � "Descansar" Lar y Añ.
nekegaitz. � Incansable. � Gizarteko langille nekegaitza. Ldi IL 116.
nekegarri. v. nekagarri.
nekege. � Neurtizti-adiyaltzien oitasun neurtunera nekege jarriko ez da. "Sin trabajo". Zink Crit 11.
nekeka. "Fatigosamente. Nekeka, alakoren baten, amaittu genduan taria" Etxba Eib. v. nekezka.
nekepe. �1. (Normalmente en casos locales de decl., en sing.). Sufrimiento, martirio, tormento. "Zor orrek
eskatuten dabeen nekepean egon gura eztabenak" Izt 90r. � Ateratzen zituen beren etsaien atzapar ta nekepe
gogor guzitik. Mb IArg I 120. Eritasunaren nekepetik bere burua atera naiez. Ib. 317. Jainkoak Moisesen
bitartez atera zituan Ijiton zeramaen neke-petik. Ub 69. Zu nekepean ni ikusita, errukitzen ez ziñana. VMg 48.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 955
mende.