Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- NEKE-JARRAIO. Persecución. � Kristauen kontra piztu zan nekejarraio edo persekutziotik bere burua
gordetzeko. Arr Bearg 299 (ap. DRA).
- NEKE-LAGUN. Compañero de fatigas, de penas. � Ama-Semeen guruzbideko / neke-lagun ar gaitzatzu!
SMitx Aranz 115. Atzetik / elduko dira gurutzez / beste amaika, nerekin / neke-lagun izan naiez. Ib. 113s.
- NEKE-LAN (V-gip). Ref.: Iz ArOñ; Elexp Berg. Trabajo costoso, trabajo fatigoso. "Zenbat neke-lan!, trabajo
penoso" Iz ArOñ. "Orri be onezkero etxako komeni neke-lanik" Elexp Berg. v. NEKE-TRABAILU. � Zeren
gure neke-lan guziak orretarako dutena Jangoiko berak ematen digun grazitik datorren ona den. Mb IArg I 319.
Ark emen nai onez arzen dituen neke-lanak. Ib. 154. Berari opaturik / geure neke lanak, / gaberaño izaten /
ditugun dan danak. AB AmaE 355. Beti izango ditugula neke-lanak, oñaze-miñak, ezbear eta naigabeak.
ArgiDL 95. Nork maite ditu neke-lanak? Iasaitea nai duzu, ez maitatzea. Or Aitork 277. Zenbat neke-lan egin
bear zan / artoa zintzo jateko. And AUzta 129. v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 93. EgutAr 25-2-1956 (ap. DRA).
- NEKE-LARRI (BeraLzM). Agonía, penalidad. � Nekelarriraño estutzen nau damuak. Txill Let 140. Nolako
neke-larriak pasa zituen harako udaldi hartan, Nafarroan gora eta Nafarroan behera galdezka zebilelarik.
MEIG III 156.
- NEKE-LARRIAN. Agónicamente. � Ez da eriotza zirraragarriena, nekelarrian iltzen joatea baizik. Txill Let
119.
- NEKE-LOR. Pesadumbre, padecimiento, sufrimiento. � A neke-lorra! A samiñaren aundia erregearena!
Bilbao IpuiB 225 (v. tbn. 218). Berdin arimen barrutian ere: oiñaze ta neke-lorrak bukatzean, zorapenezko
argiak dirdir. Onaind in Gazt MusIx 149. v. tbn. Larrak EG 1959, 186.
- NEKE-MIN. Pesadumbre, pena, sufrimiento. � Eskeintzen dizkitzut gaurko nere otoitz, lan eta nekemiñak.
ArgiDL 13. Beltran jaunaren neke-miñak eta negar zotiñak. Etxde AlosT 19. Neke-miñen gozatze bat, begirunea
eta amodiozko giro bigun samurra. Vill Jaink 161. Eguzki eder, eguardi beteko argia! Neke-miñen artean nere
zorion iturria! NEtx LBB 197. v. tbn. Bilbao IpuiB 106. Berron Kijote 75.
- NEKE-NAHI. Espíritu de sacrificio. � Arana-Goiriren yarraitzale ba-gera, neke-nai orretan geien-geienik
yarraitu bear diogu. Ldi IL 155. Gauza izango al giñake? Orrenbesteko neke-nairik bai al degu? Ib. 156 (v. otro
ej. supra NEKE-GOGO).
- NEKE-NEKE EGIN. Cansar(se), fatigar(se). v. NEKA-NEKA (s.v. nekatu). � Buruba neke-neke egindda
baratzera urten eban axia artubaz buruba pizka bat arinddu ekijon. Otx 148.
- NEKE-OINAZE. Sufrimiento, tormento, dolor. � Gurutze batean ainbeste nek-oñaze ta pena igarotzen zuela.
AA III 269. Gurutzetik zinzilika zegoala, alde guzietatik neke-oñaze eta penak besterik etzetorkion. Lard 459.
Jesukristoren neke-oñaze guztiak gu erosteko bearrezkoak al ziran? KIkG 19. Ez du ongi hartuko malabarista
lur berriak, neke-oinazeak eraman beharko ditu pakea erdietsi baino lehen. MEIG I 159. v. tbn. KIkV 30. Etxde
AlosT 36. Erkiag Arran 102.
- NEKE-HOTS. � Zenbat neke-ots, zenbat oiu! "Gemidos". Laux AB 95.
- NEKE-PENA (Añ, Izt 117v). Pena, tormento, sufrimiento. "Padecer, [...] neke penak irago" Añ. "Neke-pen
andien azpitik, debajo de grandes trabajos" Izt 117v. � Betiko zori ona ta bestela sekul guziko neke-pen torment
izugarria. Mb IArg I 381 (109 neke-pena). Purgatorioko pena deritzan neke-pen bat. Ub 211 (155 neke-pena).
Neke-pena ta betiko su ta garren artean egon bearra. AA III 367. Bizitza onek dakartzan neke-pen, garratz-min,
naibaga ta atsekaba andiak. Añ LoraS 124 (v. tbn. EL 2 188). Gugatik ainbeste neke-pena artu zituen Jainko
gizonduari. Lard 462. Alkarrekin hitzegiñ eta beren neke-pena eta konsueloak alkarri adierazteko ditxa daukaten
personak! Arr GB 48. Adan ta Ebak egin zuten / paradisuan pekatu, / gure neke-pena guztiak / andikan ziran
gertatu. Zab Gabon 43. v. tbn. LE Ong 16r. � Nik nere neke penapean etsi, ernegatu eta nere burua hillko nuen
eta orañ infernuko ondarretan egongo nitzan. Arr GB 139.
- NEKE-PISU. Fatiga, cansancio; sufrimiento. � Neke pisu oietan, tratu gaistoen ta penitenzia arrigarrien
artean Jainkoak bere Santutxoa gaitz andi batekin probatu zuen. Cb Just 96s (pisu quizá adj.). Neke pisu
andienetako bat senti izan bazuen ere aurrenengo leguak igarotzean. Aran SIgn 69s.
- NEKE-SAMARTU. (Aprox. de nekatu). � Erakleito, ordea, neke-samarturik zegoen, erritar xumeen uztarri
aztuna eroan ezinik. Zait Plat 31.
- NEKE-SARI (V-gip ap. Etxba Eib). Salario, jornal. "Nekesarixa edo jornala, estu bizi izateko neurrittik ez da
asko aldentzen" Etxba Eib. � Zure lepora ezarteko luma biar egiñen nekesarijak. Mg PAb 80. Langilleak
naibeste nekesari eztaukelata. Ag G 350. Aita-Goikuak neke-saritzat / bemotzu sari gurena. Enb 143. Dassin
bera ere [...] ez da ausartu langile iaio eta adoretsu hauei zor zitzaien neke-saria ematera. MEIG I 186. �
Esanaz esan, ene irakurle, egunari bere neke-saria eman ondoren, artzen aal dezu idazti au. Markiegi in Ldi IL
14.
- NEKETAKO. Doloroso, penoso, triste; fatigoso, de trabajo. � Katibutasun onetan zeramaten bizitza
negargarri eta neketako onek, begiak idiki ziezten. Lard 123. Lurra neketakoa izango zuela, elorrilarrak emango
ziozkala eta kopetako izerdiarekin ogia jango zuela. Ib. 5.
- NEKETAKO AMA (BIRJINA). Virgen de los Dolores. � Neketako Ama-Birjiñaren Irarkolan, Iruñan 1929.
Jaukol Biozk I. Neketako Ama, beste arakoa, / Semerik gabeko Doloretakoa. SMitx Aranz 144. v. tbn. Ir YKBiz
III. � Ene Ama Nekeetako ori, zer esaten diardut? Erkiag Arran 171.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
953