Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
dezute / gazte denbora guzia. Basarri 182. Orra ba nere gaitz, neke, ziñak eta miñak antxen bukatu. Anab Aprika
62. Zauriaren alea minsor ebalarik, agiñak estututen zituan, nekeari eutsi nairik. Erkiag BatB 98. Negar-erri
onetan / eztakienak nekeen berri, / on-berririk eztaki. Gazt MusIx 163. Obe ez ote zitekean Amarili-ren aserre
itsak eta neke arroak iasaitea?. "Fastidia". Ibiñ Virgil 34. Biotz-neke aundia agertuaz, lurrean jira-biraka asi
zan. Berron Kijote 67. Maitasunak [...] dakarzkien neke eta atseginak, amets eta etsipenak, maiz agertu izan dira
irakurgaietan. MIH 298. Paga albanitza nik nolazpait ere ni naizela medio sofritu dituzuen nekeak! MEIG IX
98.
v. tbn. Hm 126. He Gudu 103. Brtc 194. Zuzaeta 136. LE Ong 52v. Añ EL 1 41. Gco I 440. Dh 191. JJMg BasEsc
218. Zav Fab RIEV 1907, 541. Ur MarIl 113. Laph 205. Aran SIgn 15. Ud 90. PE 22. Bv AsL 154. Azc PB 320.
Itz Azald 41. Kk Ab I 49. Alz Ram 131. Zub 35. Laux BBa 104. Ir YKBiz 239. ABar Goi 66. SMitx Aranz 158.
JAIraz Bizia 123. Arti Tobera 273. Osk Kurl 81. Vill Jaink 134. BEnb NereA 217. MAtx Gazt 33. NEtx LBB
255. Xa Odol 215. Azurm HitzB 29. Casve SGrazi 128.
� (Como primer miembro de comp.). � Neke-egarri ta naigabe guziak. Mb IArg I 191. Garbitokiko
arimakgaitik eta neke premiñetan dagozan beste askogaitik. Ag Kr 132. Neke arrisku aundian. JanEd II 10 (tbn.
neke-arrisku en Ibiñ Virgil 107). Neke-samiñezko ezkutukiak. KIkV 107. Neke-ezaugarri baita, / nunai
gurutzeak. SMitx Aranz 119. Otoitz, neke-eskeintza ta laztasunen bitartez. MAtx Gazt 102. Gure pekatuen zorra
/ neke-ordaiñez jasoaz. NEtx LBB 275. Biotz-gabeko neke-liburu oietan. "Libros de desventuras". Berron Kijote
72. Ez ote dituzte horrenbesteko neke-nahigabeak etxe-inguruan ikusten? MEIG I 171s.
� Castigo, condena. � Urte askotan espetxian egoteko nekia ezarri eutsoen, errubako gixajo andija! Kk Ab I
46. Zure aurretikoak neke gogorpean ori galerazi ziguten. Eguzk RIEV 1927, 427.
�3. (BN-ciz-arb ap. EI 100; Arch VocGr 205, VocBN, Gèze, Dv (-kh-), H (+ -kh-)). (Adj.). Difícil, costoso,
trabajoso. "Lan nekhea, travail pénible" Dv. "Bizi nekhea deramaten beharrak, les nécessiteux qui mènent une
vie pénible, gênée" H. � Onenzat da gauza nekea, gaxto herrian ungi bizitzea. 'Mal aisée'. O Pr 365. Ororen
gogara egitea da gauza nekea. Ib. 376. Lan nekea baitzen hori gure beso ttipientzat. JE Bur 58. Belharleatxunak
behin baino gehiagotan sartzen zituen, xixtuz, belhar-tegi nekeenetan. Barb Sup 145. Zazpi ahizpak
airos zagozin, / iganik bide nekea. Ox 161. Aita Sainduak kenka nekeetan erabaki zuhurrak artu behar
zituelarik. Zub 46. Berriro olakorik biltzen bai gauza nekea! "Será difícil". Or Eus 49. Lan nekea eta kasik ezin
bururatuzkoa hartua du de Gaullek. SoEg Herr 28-8-1958, 1. Bide nekea. "Difficile". Ardoy SFran 302. Bizi
nekea, negu latz eta urte gogorrekin. Larre in Xa Odol 14. Geroztik galdü jentia, / ustez aisa bizipidia / peko hiri
handietan, / bena nekia frankotan. 'Pénible'. Casve SGrazi 76. Biziki bide luzea eta nekea badela oraino egiteko
bake sano eta iraunkor bati buruz. Herr 1-10-1998, 1. � Bertze bat harritua dago zoin gogorra den lurra
gizonari buruz, [...] zoin konpreni-nekhea den. Lf ELit 89.
� (Tema nudo, usos advs. y predicativos). � Berórrek egína, dena déla, baita óngi egína, naiz guri neke idúri.
LE Ong 32v. Neke egiten dala alako gogarte edo konsideraziñoak betibere egitea. Añ LoraS 127. Zoin hertsi eta
neke bilakatzen ari den gutartean bizitzea. HU Zez 64. Ikusten laborantza, goldelari eskasez, egunetik egunera
nekeago doala. JE Bur 46. Ez dira orduan sobera harrituko, mundua gaixto, neke eta idorxko atxemaiten badute.
JEtchep 53. Biotzondoz eta irudimenez neke egiten zaigu egia arkitzea. Zait Plat 54. Oso neke iduri baitzait
gertatu etzaionak Iainko-ukituaz alako aztarren zeatzak emaitea. Or in Gazt MusIx 40. v. tbn. Lard 488. Otx 117.
- ARNAS-NEKE. v. arnasa.
- NEKEAK NEKE. a) A pesar del trabajo. � Nekeak-neke, pozik bizi ziran Izarpeko guraso ta semea. NEtx LBB
94. b) Con mucho trabajo, con mucho esfuerzo. � Nekeak neke bastatu zuan bere astoa. "Con todo este trabajo".
Berron Kijote 171.
- NEKE-ANTX. Cansino. � Besteiro yauna, alegia: soinkera neke-antx pinpirinez ba dator aulkira. Ldi IL 21.
- NEKEAREN NEKEA. Un gran esfuerzo, cansancio. � -Ogija kendu eutzuben? -Ez, emon eusten; baña
lortuteko ixerdijaren ixerdija bota, ta nekiaren nekia jasan biar-ixan neban. BAizk Ipuin 19.
- NEKEAREN NEKEZ. De tanto esfuerzo, de tanto trabajo; de tanto cansancio, de puro cansancio; con mucho
esfuerzo, con mucho trabajo. � Tr. Documentado en Moguel y en autores meridionales del s. XX. � Nekearen
nekez, apaindu gurearen apainduz, iñoren bitxiakaz bada bere, janzi da ederto. Mg PAb 197. Apurka-apurka ta
nekiaren-nekez aurrezturiko eun ogerleko zuri ederrak. Kk Ab I 101 (v. tbn. 36). Artaz oroitzen egotea ez da
begiz bezala gogoratzen egotea. Ezin ditekena ere da, burutik egiteko litzake, nekearen nekez. Or QA 152. Hirizainen
etseko gaixotegian, nekearen nekez izan bazen ere, bere baitara erazi ahal izan zuten. Mde HaurB 104.
Nekearen nekez aterako duk artatik [lurretik] azkurria. Ol Gen 3, 17 (Ker, BiblE nekearen nekez; Urt nekerekiñ,
Dv nekeen bidez, Ur neke andiakin, Bibl nekean). Nekearen nekez eta astiroegi lortzen direla gizartearen
aurrerapen oiek? Vill Jaink 169. Alfer-alferrik izan zan dana alik eta nekearen nekez utzi zuten arte. "De puro
cansados". Berron Kijote 191. Nekearen nekez irabaziak galtzen utzi ditugu. MIH 255 (v. tbn. MEIG IX 60). v.
tbn. Pi Imit III 35, 3. Zait Sof 119 y Plat 71. EG 1956 (5-6), 57. � Luzaro ibili zirean, / arik eta danok ebai
indar-ustu / ta nekeen nekez etxunik lurrean / biok zirean geratu. Zav Fab RIEV 1907, 542.
- NEKE-AZPIAN. En trabajos, fatigas. � Beti beargiñean neke azpian, bururik jaso gabe nere bizian. Echag
184. Ezta Jose gure morroi eta, neke azpian erabilliarren, eztiogu beñere alogerik eman. Ag G 289.
- NEKE-BEHAR. (Pl.) Fatigas y trabajos. � Neke-bear gogor latzakaz betetan deuskuez erregaluz gure maiak.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
951