Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Odol 103. Leendik gogoan dituzun edo neke gutxirekin gogorazi zenezazken zenbait esaera zaar. Berron Kijote
20. Ongi merezi ere, bai baitakigu neke askoren semea izan dela liburu eder hau. MIH 170. Itsas ertzean nekeak
eragin dion lo-alditik iratzarri orduko. MEIG I 197 (v. tbn. III 47).
v. tbn. Volt 135. SP Imit I 3, 5. He Gudu 152. Mih 27. LE Prog 106. Brtc 246. Mg PAb 195. VMg 59. Gco II 44.
Astar II 155. Echag 220. Jaur 362. Izt C 59. Hb Esk 165. Bil 43. Bordel 170. Laph 239. Aran SIgn 35. AB AmaE
309. Zby RIEV 1909, 399. AzpPr 126. Ip Hil 122. Itz Azald 93. Ag Kr 110. Echta Jos 25. Urruz Zer 16. Kk Ab II
163. Tx B II 175. Alz Ram 69. Zub 103. Enb 204. Laux BBa 78. Eguzk GizAuz 65. SMitx Aranz 85. Anab Poli
65. Zait Plat 25. Basarri 75. Gand Elorri 167. BEnb NereA 65. Etxba Ibilt 455. Lab EEguna 80. Lopategi in
Mattin 23. Mattin 85. Azurm HitzB 36. Casve SGrazi 118.
� (Como primer miembro de comp.). � Aitu ziran Jesusen neke-goseak. Mb IArg I 228. Laborariak urthe guzia
asko nekhe-borroketan darama. Dh 200. Neke izpirik gabe. Zub 126. Aunek mendigoxale / zintzo kementsubak, /
neke-bildurrik iñoz / ezautu ez dabenak! Enb 205 (v. tbn. neke-bildurrik en BEnb NereA 49). Aintziradi
bakartsuetan, Kamargako ugarte barnean, eriotzak urrundu giñuzen neke-egunetatik. 'Jours de labeur'. Or Mi
138. Oia. Neke-sendalaria, / buru-argitzalea, / lanaren saria... "Médico del cansancio". Ldi BB 4 (v. tbn. nekesendalari
en Mde HaurB 87). Neke-erdi, orde, zeru goibelak / zabal baleuka leioa. Or Eus 296. Nekeerromesarentzat.
SMitx Aranz 121.
� Mendigoxaliak / lendakari dauke / Atxuri ospetsuba / gure neke-neke. Enb 35.
�2. (V-gip, G-azp, AN-gip, BN-ciz ap. Gte Erd 6; SP, Ht VocGr 399, Lar, Añ, Izt 90r, Arch VocGr, H (+ -kh-)),
neka. (Sust.). Sufrimiento, padecimiento, dolor, pena, aflicción; tormento, martirio. "Brumamiento" Lar.
"Mortificación" Añ. "Gizonak, bizi deno eramaten dituen nekheak eztira saririk gabe izanen [...], les travaux et
peines [...]" H. "Penia (pena), bien pudo emplear Moguel, en vez de este vocablo exótico, el euskérico neka o
neke, que significa 'trabajo, pena, dolor'" AG 225. "Neke hura ez zuen pairatu ahal izan (BN-ciz), orrekin
ezkontzearren pozik eramango nituzke neke oiek (V-gip, G-azp, AN-gip)" Gte Erd 6. � Herioa gehiagorik ezta
izanen ez urthueriarik, ez heiagorarik, ez nekerik. Lç Apoc 21, 4 (IBe, BiblE neke; He dolore, TB lan, Dv
oinhaze, Ip, Ur (G) na(h)igabe, Ur (V), Ol, Ker min, IBk atsekabe). O dolore eta neke ezin fiñatuzkoak, / ala
madarikaturik baikiñen gu iaioak. EZ Man I 115. Halaz batzutan / batzen bazaitut, / baten lekutan, / neke biga
itut. 'Peine'. O Po 46. Neke gaberik, ezta bizitzerik. 'Sans peine'. O Pr 327. Haurrak hazi, nekeak hasi. 'Peines et
soucis'. Ib. 214 (tbn. en Inza NaEsZarr 863 neke(a)k (AN-gip)). Milla milliun gizonek eta emaztek bere ohetan,
hospitaletan, karrikhetan pairatu dituztela oinhaze, dolore, nekhe handiak [...]. SP Phil 373 (He 377 nekhe).
Neke eta gaztigu handia izan bazen bekhatuak mundura garraiatu zerokun hitzkuntzen nahastura. ES 397. Lan
hartan den pena eta nekea. CatLav 349 (V 169). Ene biotza nekeaz dago / ausenzia luze onetan. Gamiz 201.
Naigabenz eta neke latzak kentzen edo nasten dio loa. Mb IArg I 185. Job santua bere neke ta penetatik libratu
zenduen bezala. Cb Eg III 271 (v. tbn. 257). Ohorearen hirritsak badarama presuna nekhe eta hirrisku
handienetarat. Lg II 214. Zer neke edo zer kastigu zan bada, Kristauai ematen zitzaiena? Ub 117. Zer pena, zer
neke, zer gudu / gau et'egun bihotzean. 'Tensions'. Monho 132. Zerren daruezan neke, pobreza ta atsakaba
guztiak. Mg CO 224. Igarotzen dituala ezin konta al neke eta naigabe. AA I 422 (v. tbn. neke ta naigabe en fB
Ic III 270). Ze atsakabe, ze neke, ze naibagia artzen eztau gu pekatuban jausten garianian? Astar II 285.
Yesukristok bere pasiñoan ikusi zituzan neke guztien barri laburra. Añ EL 2 211. Orain iñauteriyak nekeaz
azturik / ez daukagu gogoan pena naigaberik. Echag 70. Opa bere deutsudaz gaurko neure neke, biar, atsakaba
ta pena guztiyak. CatBus 56 (CatLlo 94 neke). Maisu andiak Jerusalenen laster igaroko zituen neke, oñaze eta
gurutzeko eriotzaren gañean itzegiten aditu ziotenean. Lard 407. Nere gainera jauts beitez diren nekhe, gaitz,
desohore, eskaletasun eta asma ahal daizten lazeria guziak. Dv LEd 233. Ez dakit zer neke, eramankizun,
naigabe eta penak datozkitzun gañera! Arr GB 8. Gure nekhe gaitzetan / oihuz gaude zuri, / ai! izan zakizkigu /
othoi urrikari. Zby RIEV 1908, 413. Hainbertze neke eta nahigabe luzaz jasanik hil den gizonari. HU Aurp 88s.
Neke andiak eroiazan Adalbaldok bere, prankotar da euskaldunen arteko gudakgaitik. Ag AL 151.
� (s. XX). Zeinbat ikusten dira zorionean atsegiñakaz, neke alatsuak igaro ta gero? Echta Jos 97. Neke aundiya
dauka tristiak. Iraola 56. Jesus eta haren arraintzari lagunak, jende xeheari lillurarekin lurreko nekeak
ahantzarazten zituztela. JE Bur 135. Zer neke eta penak sufritzen dituzten gurasoak. Ill Testim 6. Autor-entzuleak
ezarten dauskun oben-neke edo penitentzia da ordaña. KIkV 100 (v. tbn. oben-neke en ArgiDL 41 y KIkG 76).
Artu izan zittuan Jesusek ainbat neke, min eta naigabe bere egunetan. Inza Azalp 63. Maitale bati areriyuak /
eskutau dautso maitia... / ezin ikusi, ezin laztandu, / au tamalezko nekia! Enb 52. Ain adiskide zaarrek azkenagurra
bai neke! Ldi BB 102 (quizá neke izan con el vb. no explícito). Nik, Yonek, zuen senide ta Yesuren
nekeetan yaurerri ta egonarrian erkide onek. Ol Apoc 1, 9 (Ker, IBk neke; TB, Dv, BiblE atsekabe, Ur
naigabe). Aurrekoai on eta mesede egitearren, neke latzak artu ta bizia galdu daben gizasemeak ainbat izan
dira. Eguzk GizAuz 49. Nola zaizkit orduan nekeak goxatzen / gogoratuz Larrune, Sokorri, Oleta! Iratz 144.
Neke auek arintzeko eman zenidan loa. "Penas". Or Poem 541. Bi gorputzak bata besteari estuturik egoteak ere
ez zion bihotzeko neke izugarria sendatzen, ez iluntasuna kentzen. Mde HaurB 87. Guztiau lortu zuteneko amar
urte igaro zituzten neke latzetan! Etxde JJ 214. Ixilpean eraman dut nere nekea, ezta emen ere deus esan gabe.
Txill Let 103. Mundu onetan eztago pozik ez nekerik betiko danik. Akes Ipiñ 14. Eugaitik egin yonaguzan lan eta
aalegiñak eta eroan yonaguzan neke ta lorrak. Erkiag Arran 106 (v. infra NEKE-LOR). Neke latzetan pasa
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
950