Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
testamentua egizu, zeren ill bear dezun. Cb Eg III 226. Erién óngi maneátzeko eta ongi iltzen lagúntzeko. LE
Ong I. Zenbat gisatara maneatzen dan gezurra animen kalte andiarekin. AA II 216. Maitetasunaren eta
politikearen arteko zerikusia eta osterakoa, noiz eta zelako jokabidez maneauten diran, ez ekian ziur Nikanor-ek.
Erkiag BatB 85. Literatura mota honi ez dio kalterik egiten eta bai onik aski berez dagokion gisan maneaturik
agertzeak. MEIG II 146. v. tbn. Ag AL 154. Maniatu: Alzola Atalak 58.
� (Lar, Izt 97v). Preparar, adornar, asear, arreglar. "Mañear viene del Bascuence maneatu que significa disponer,
componer, adornar con primor" Lar (v. tbn. s.v. asear). � Gure Euskera ederra lenbiziko hizkuntzetatik dek,
arako Jainkoak maneatu ta isuri zituen aietatik. Lar DT CCIV. Obira baño len manea dezake illaren gorputza.
Mb IArg I 293. Ortzitu baño len aromaz manea zezaken gorputza. Ib. 293 (v. tbn. OtGai III 175). Mendiolakoak
gelditu ziran otsandigoe atarako etxea maneau nairik. Ag AL 88.
� (Lar). Componer (ref. a versos, escritos, discursos...). � Batu ziran guziak toki batean ta maneatu zuen
kredoa. Ub 104. Obe du Agirre Jaunaren itz ederki maneatuak irakurri. Etxeg in Ag AL VII. Bertso guziyak
alkarkideak maniatzen ditu. Inzag RIEV 1933, 416.
� "Acordar, templar los instrumentos de música" Lar. "Afinar los órganos, templarlos, componerlos, organoak
maneatzea" Ib.
� (Lar, Añ (G)). "Curtir, larruak ondu, maneatu" Lar y Añ.
� "Tajar plumas, plumak tajatu, prestatu, maneatu" Lar y Añ.
� (Lar, Añ), maniatu. Reparar, arreglar. "Retejar, tellatuak [...] maneatu" Lar y Añ. � Eztot beste biarrik egin
zarrak maniau edo adobetia baño. CrIc 62. Galdara-konpontzaille bat etorri zan etxera eta latoi kaskoa ebagi
eban galdaria maniatzeko. And AUzta 81.
� Manejarse, arreglarse. � Orái duda andi góntan, zer izanen dén gútas, beargára maneátu beldurrarén ta
esperanzarén egaléki. LE Doc 284. Ia baibenen bat izaten ebanian zelan maniatzen zan jausi barik egoteko. SM
Zirik 116.
�2. (Lar, Añ, vEys, VocZeg 287, H), maniatu (AN-gip ap. EAEL 131), mainatu (Lar), manetu (AN-larr ap. Asp
Leiz; Asp Gehi), baneatu, baniatu. Aderezar, preparar (ref. a la comida). "Eltzea ongi maneatzea, préparer bien
le pot-au-feu" H (s.v. manaiatu). "Preparar el almuerzo, amortzue maneatu" VocZeg 287. "Eltzea manetu,
arreglar el cocido con los últimos detalles de la sal, aceite" Asp Leiz. � Tr. Documentado sobre todo a partir de
finales del s. XIX. � Janari on ongi maneatu, erre, egosia. Mb IArg I 104. Etzan larunbatean janik maneatzen.
AA II 44. Ardi bakarra artu, il, maneatu eta arrotzari jaten eman zion. Lard 192. Eguneroko jakirik
maneatuena. Aran SIgn 78. Eran zazute txurrut bana eta laister aparia maneatuko ditek. Zab Gabon 40. Orra
bada oraintxen ai gera maniatzen erbi bat. Sor AuOst 86. Besigu, atun, sardiña ta enparauak maneaten zituen
lantegiko nagusia, erdalduna au be. Ag Kr 93. Arraia gaizki maniatuta. JanEd II 133. Aparia baniatzeko,
illunabarrerako etxeratu zan. JAIraz Bizia 100. Andrea gurdiaren barrenen gelditu zan jana maniatzen. Anab
Poli 92. Bakotxak al dauan lapikokoa gantz, sain nai koipez geituta maneau ostean. Erkiag BatB 92. Nolanai ere
bazkaria maneatzeko dagoena, sukaldari bat izango da. Vill Jaink 48. Egazti hau maniatzera noa. Lab SuEm
199. Begira nola ematen didaten jaten. Nere lanbidea utzitzea nahi dute nonbait eta neroni maneatzen hastea.
MEIG IX 109. v. tbn. Añ NekeA 252. Arr GB 109s. Inza Azalp 31. Tx B I 163. Maniatu: Bv AsL 52. Goñi 23.
SM Zirik 118. Baneatu: TAg Uzt 155. Baniatu: Echag 94.
� Manipular, amañar, preparar (una bebida, un producto...). � Joan omen zan norbait edari biziaren eske
arratsean eta barrundik erantzun zioen: oraintxe etorri da, baña ez degu maneatu eta biurtu zan etxera edari
gabe. AA II 184. Tamar-en eskuz maneatutako sendagarriren bat artzeko aitzakitan gelara eraman eta donzella
gaztea galdu zuen. Lard 194.
�3. (Lar, Añ, H (s.v. manaiatu)), maniatu, manetu (AN-larr ap. Asp Leiz; Asp Gehi), baneatu. Cultivar, labrar,
preparar (ref. a las tierras). "Grangear, cultivar las tierras y heredades, bordaritu, lurrak maneatu, apaindu" Lar.
"Manejar, gobernar tierras" Añ. "Alorra manetu, arreglar la pieza hasta en los más pequeños detalles" Asp Leiz.
� Gizon batek bere alor-lurra maneatu ta egin zuen bein ereinz on bat. Mb IArg I 201. Eskatzen du lur ongi
prestatua eta maneatua. AA III 438. Intza ederra dago ta kuadru au maniatzen illar pixka bat billtzen ote degun.
Sor Bar 23. Askok pentsatzen dute azi asko soroan bota ezkero eta [...] ongi baneatu ezkero, gauza asko artu
bear dutela. Agric 20. Gure baserritarrak gutxitan zaitu ta maniatuko dute muntegia bear bezela. EEs 1917, 33.
Lurrak itzuli ta aztertu, / nai dan bezela maniatuta / azia ereiteko gertu. And AUzta 130. Lurra're ondo
maniatzen du. Uzt Sas 246. v. tbn. Lard 302. Etxeg EE 1885b, 368. Ag G 21.
�4. (V-ger ap. A; Añ), maniatu (V-m ap. Etxabu Ond), meneatu, meniatu. Moverse, menearse, darse prisa.
"Darse priesa, (c.) laster egin, maneatu, manea zaite" Añ. "(V-ger), ea, ene umeak, manea, manea, amar orduak
jausteko dagoz da" A. "Mania zaite, espabílate, muévete. Ez za(ra) maniako, no te moverás. Se dice ésto como
riñendo porque se mueve" Etxabu Ond 115. � Ezpaitirade meneatzen beren lekuetatik. Ber Trat 30v. Ezin ior
ere manea lite dagon lekutik. Ber Doc 102r.
�5. Gobernar, dirigir, manipular (ref. a personas). � Maitasuna... Nola garabilzki Naturalezak! Nai duen eran
maneatzen gaitu. Txill Let 88.
�6. "Zakarrak manetu, quemar las hierbas que han sido arrancadas en la pieza" Asp Leiz.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
95