Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
�1. (Sust.). Cansancio, fatiga; trabajo, esfuerzo; dificultad, problema; molestia. "Travail" SP. "Afán, nekea,
lana, bearra" Lar. "Dificultad" Ib. "Buenamente, sin mucho trabajo, nekerik bage" Ib. (Añ nekerik baga).
"Cansancio", "faena", "fatiga", "quebrantamiento, cansancio", "trabajo, dificultad, pena", "cosa dura es, neke
gogorra da" Lar y Añ. "Nekhe handiko lana da, c'est un travail de grande fatigue. Nekhe handi batean nago, je
suis dans (j'éprouve) une grande lassitude" H. "Nekhe hartu, prendre de la peine, travailler à" Lh. "Biargiñak
artzen dittuan nekien kontura emoten jakon sarixa, jornala; [...]" Etxba Eib. "Esfuerzo físico. Neke aundiko lana
da ikazgintzia" Elexp Berg. Cf. VocNav s.v. nequea. � Arimaren ialgitia neke handia duzu. E 221.
Trabaillurekin eta nekerekin gau eta egun langiten ari ginadela. Lç 2 Thess 3, 8 (He nekherekien; TB penan, Dv
lan-nekheak, Ol, Ker neketan, BiblE lanean). Aberatsok jaia daude, txiro gaxook beti neke. RS 3. Neskea ta
eskea, nekea ta kaltea. "Trabajo y daño". Ib. 274. Naibako ezkontzea, nekea ta kaltea. Ib. 282 (v. tbn. el mismo
ej. con neka en AG 1521). Nekearen ostean poza. "Trabajo". Ib. 41. Doan gustiari emanen zaio, / nekearen
alokairuan, / igita dezanareki / aragi jate otrontzean (Pamplona, 1609). TAV 3.1.20, 115. Igande eta bestetan
larga-zakek nekea / eta zerukoei eman merezi ohorea. EZ Man I 31. Hirur urthez predikatzen hartu zituen
nekeak. Harb 50. Kanpoko azalaren hautsteko nekeagatik, utzten baitu barreneko mamia dastatu gabe. Ax 462
(V 300). Ogi onez histu zaitu / eta kendu nekea. Hm 157. Eztela hanbat neke zelüko resumaren akisitzia. Tt Onsa
170. Buruzgora zaie estudioaren nekhea eta trabaillua. ES 181s. Nekerik eta difikultaderik batere bage. OA 23.
Hemen nekheak badu bere sosegua, doloreak bere deskansua. Ch I 24, 4 (Ip phena, Ol neke-etenaldi, Leon lan).
Etzaitu izutzen nekeak, minberakor ta alper txarrak izutzen dituen bezala. Lar, carta a Mb 277s. Eskeintzen dizut
nere bizitza, obrak ta nekeak, nere pekatuen satisfazioan. CatBurg 48 (Cb CatV 111, CatLuz 5, Legaz 58 neke).
Nundi ta nola eztakidala / neke gustia kendu jat. 'Cansancio'. Acto 445. Gai oriek egitea ez da neke andizko lana,
baña bai perillezkoa. Mb IArg II 352. Neke, izerdi ta eriotzako antsietan ikara gorrian zeuden. Cb Eg II 158 (v.
infra NEKE-IZERDI). Nekheak eta adin handiak ezindu zuten azkenean gure saindua. Lg II 96. Zerbait behar
badegu, geren nekearekin irabazi behar degu. Ub 179s. Josep aita-ordeak / Jesusen hazteko / jasan tuen nekeak
/ ez tu ahantziko. 'Fatigues'. Monho 90.
� (s. XIX). Neke alperra, arbola igartubari simaur, ongarri edo satsa ezartia. Mg CO 203. Edozein neke artuko
leuke etiku gaiso batek urtetearren bere egokera erruki-garritik. Añ LoraS 47s. Egia au ezagutzeko ez da neke
andiren bearrik. AA II 73. Nere nekeak soldataz gañera balio du au baño askoz geiago. Ib. 177. Atera biar da
izerdija ta artu neke andija. JJMg BasEsc 18. Neke eta trabajuak ofrezitzen ditugularik gure bekatuen
satisfakzionetan. CatB 69. Hemen deskantsatzen naiz ene lan eta nekhe guzietarik. MarIl 107. Ikusten du laguna
/ ikaraz betea, / neke andiarekin / artzen asnasea. It Fab 37. Haiñitz nekhe iragan eta / kotxea goieratzen da.
"Travail". Gy 180. Bideko nekeak aulduta. Lard 125. Halako lurrak nekhe alfer emateko dira. Dv Lab 34. Bere
enkargua egiteko arkitzen zituen neke eta trebesiak agertu ziozkan. Arr GB 127. Bertso berri batzuek / euskeraz
jartzia, / gustua det neki au / neregan artzia. Xe 250. Eguna pasa degu / txit neke aundiyan, [...] / aulduta jarri
gera / alimentu naian. Ud 102. Bere urteko neke eta izerdi guzien saria galtzeko perillean. Zab Gabon 101. Neke
aundi gabe itsasuak bere gañian eraman zituan Domietara. Bv AsL 213. Nork daki, hiru aldi hoitan zenbat neke,
izerdi, gose eta egarri [...], jasan duken han. HU Aurp 96. Gorputzaren nekea dute lan horiek gehienik eskatzen.
Arb Igand 83.
� (s. XX). [Jainkoak] egin ditzazke nahi dituen guziak, nekherik gabe eta bere borondate xoilaz. CatJauf 50.
Lastima da bidian / nekiak lertzia. Iraola 61. Iguzkiak eta nekeak kaskaildua apur bat. JE Bur 24. Neke gutxi artu
zuten egun artan Leaburuko nekazariak. A Ardi 127s. Goseak eta egarriak eta bideko nekeak guk bezala
daramazki. Inza Azalp 60. Maldako nekeak. Mok 20s. --Eta, orain beorren nekea zenbat da? --Box pexta egin
zazu. Muj PAm 38. Jaungoikuak berak daki guk igaro doguzan nekiak auntzik baga mendiko gaztaña ta eskur
arterik berau aterateko. Otx 116s. Amaika izerdi ta neke kostatakoak dira [dukatak]. Lek EunD 37. Zenbait
oartxo neke-aringarri. Markiegi in Ldi IL 12. Matazak arildu, / txirrikak bete [...] / ai zenbat neke, / alperrok
atorra / yazteren truke. Ldi UO 49. Bien tartean an beste batek / neke-bage egin du umea. "Sin dificultad". Or
Eus 224. Gustoko aldapan, nekerik ez. ABar Goi 23. Neke aundiko lana izan arren goldearena. TAg Uzt 264.
Neretzat jolasa laneko nekea kendu ta aztutzeko egiten dana besterik ez da. JAIraz Bizia 23. Ontara, irakurleak
ikasi egiten du neke aundirik gabe. Etxde AlosT 10. Urteetako lanak eta nekeak eta ondasun askoren itxaropena
gau batean galdu zituztela. Munita 26. Oinak geroago eta neke handiagoarekin aurrera zerabilzkien. Mde Pr
165. Etzitzaiola lasterka ibilliaren nekerik edo arnas esturik nabaitzen. Etxde JJ 195. Nekeak izan ditut arekiko
penaz atzera ez jotzeko. Txill Let 112. Euren neke ta ixerdiaz ataraten ixen deudie emen guzti-guztiek [...]
biziteko bear eudiena. Akes Ipiñ 22. Meza erdira eldutea neke andi izan yakon arren. Erkiag Arran 158. Artzailan
oiek neke geiegi sortzen dizue, Errodrigo. NEtx Antz 50. Egingo neuke urte guztian eguerdi aretan baiño
buru-neke geiagorik ez ebala izan. Bilbao IpuiB 70. Neke bako biarra. SM Zirik 57. Gazte giñala neke alperrak.
And AUzta 129. Neke askorekin bildutakoa neke gabe ezin atxiki ditekela. Vill Jaink 173. Lanaren nekea. Erkiag
BatB 136. Zenbat neke... zenbat lan... lo-galdu... buruauste... negar... kezka izan zun zure amak zugatik. MAtx
Gazt 19. Papelera Española eta Papelera Oarso-ren tartetik dago bertarako bidea, aldapatsua eta neke aundikoa.
Salav 26. Mastiek baiño neke gutxiago eman oi dute oliondoek. Ibiñ Virgil 82. Egoera larria gaineratu zaizu ta
nekeak izango dira gertatua ixillik gordetzen. NEtx LBB 28. Ortaz jabetu naiz ta nekerik gabe, gañera. Lab
SuEm 203. Lana neke gutxikin egin / oi dute nekazariak. Uzt Sas 75. Egun guziko nekeak unatua arratsean. Xa
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
949