Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nekautsi. � "Atormentar" BeraLzM. � Kurutzean zaudela iya iñausirik / egarriz ta minberez, dena zauriturik, /
biotza eten bearrean daukat kupiturik / ikusirikan nola zauden nekausirik. Elizdo EEs 1912, 97.
nekauzte. v. nekauste.
nekazai. "Nekhazaiak (Hb), outils, attirail d'un artisan" Lh.
nekazai, nekazal-. v. nekazari.
nekazaile. v. nekatzaile.
nekazale (Vc, G, AN, L, BN ap. A; SP, Lar, Añ (G, AN), VocBN, H; -kh- Urt I 463, Dv, H), nekezale (V ap. A;
Zam Voc), nekazare. �1. Trabajador; labrador, agricultor. "Manœuvrier, homme de peine" SP. "Pegujalero, el
que tiene poco ganado y poca siembra, nekazale txarra" Lar. "(Hombre del) campo" Ib. "Trabajador, por su
jornal" Ib. "Labradoresco, nekazaleena" Ib. "Peón, jornalero, [...] (G) nekazalea" Añ. "Ouvrier qui vit de
fatigue" VocBN. "Nekhazale lana, œuvre servile" H. "Artesano" A. v. nekatzaile, nekazari. � Tr. Documentado
en textos septentrionales desde el s. XVII. Al Sur aparece en algunos autores vizcaínos desde principios del s.
XIX (tbn. en Cardaberaz y Lizarraga de Elcano). La forma general es nek(h)azale. Hay nekezale en V. Moguel,
CrIc, CatElg (111v), J.J. Moguel, Archu, CatBus, CatS y Eguzkitza, y ambas formas en Moguel (más frec.
nekezale; tbn., salvo errata, nekazare), Astarloa y Echeita. � Nekhazaleen edo zerbitzarien iornalik edo
soldatarik ere goraturik eta bortxaturik eduki. Mat 115s. Laneko othoitzak nekhazaleentzat. EZ Eliç 426 (cf. ib.
22, s.v. nekatzaile). Nekhazalerik eta laboraririk baizen ezten herria, dela herririk hoberena. Ax 377 (V 249).
[Bertze lengoaiak] edertzen eta hazten baitira gehiago jende letradunen artean eta gaizkoatzen nekhazalenetan.
ES 192. Noe lurreko nekhazalea hasi izan tzen mahastia landatzen. Urt Gen 9, 20 (Dv laborari, Ur, BiblE
nekazari, Bibl lur gizon). Egun hartan nekhazale lanik ezta egin behar. CatLav 117 (V 64). Geure nekazale ta
baserri jente onak. Cb CatV 105s. Zer ziren bada apostoluak [...]? Berenaz nekhazale pobre eta iziper batzu. Lg
II 143. Zer egin behar da igandiaren santifikatzeko? Nekazalen lanetarik [...] begiratü. CatLan 88. Bere nekhe
izerdiz bizia irabazten duen nekhazale batek. Brtc 12. Urteillik abendura / ifintera nua / bersuak nekazalien /
alabanziñora. DurPl 67. Nor errukituko ezta ekustean nekezale askoren bizitza gogorra? Mg CC 151. Enzun
egiezuz nekazareai euren esakuneak. Mg PAb 199 (46 nekezale). Lotuten ditubezala nekazale gaisuak emotera
merke gari edo artua. Mg CO 163. Zapatari, dendera ta beste nekezaliai. Mg in A. Arejita La obra de J.A.
Moguel III 732 (Tesis inédita; Bilbao, 1994). Nekezaliak euren bizitzia irabazteko egin daruezan esku lanak.
CrIc 62. Ipuiok atera nai ditut gaztetxo ta nekazarientzat edo Bizkaian esan oi dan bezela nekezaleentzat. VMg I.
Nekhazale aphalenek ere goraki erakhusten dute zer ofizietako diren. Dh 212. Irudi onetara deituten ditut bada,
baserrijetako guraso ta osteruntzeko nekezale gustijak. JJMg BasEsc III. Onelakuak dira, argin, arotz, nekazale,
errementari eta beste ofizijokuak egin oi ditubezan lan eta biarrak. Astar II 67 (42 nekezale). Peru atxulari
alperragaz Yoane nekazale zintzoaren arteko berbaikuntzea. Zav Fab RIEV 1909, 36. Gaur alor eraikitzearena
paratzen digu gure Jesus onak, honratzen duela onela nekazalea. LE Urt 92 (ms. 32v nekazalgo). Nekezale
batek / bere sorhoan, / negu denboran, / ibilten zelarik, / sughe bat zürela ediren. Arch Fab 199. Asko da
nekezalentzat onenbeste jakitea. CatBus 45. Altxatu zaizko kontra handi eta ttipiak, nekhazale eta erregeak,
gizon basa eta yakinak. Hb Egia 146. Nekhazalearentzat zein da abere motarik hobeena? Dv Dial 92 (It, Ur
nekazari, Ip laborari). Ezagutzen ditugu berriz hainitz nekhazale, onthasunik ez dutenak. Dv Lab 3. Zer dira
nekezale lanak? CatS 46. Gelditzen da nekazalea lanetik, bazterra edo bere ondasuna kisuztatu duenean?
(Zugarramurdi, 1875). ETZ 292. Nekazale akhituak nahi badu bere nahigabetan deskantsatu, igande guziez
elizara ethor dadiela. Arb Igand 118. Astegunetan nekazalea / eztabil otsoan bila. Azc PB 78. Arratiako ule
luzedun nekazale arto-jaleak. Ezale 1897, 362 (ap. DRA; la ref. es incorrecta). Ni, Mari Jesus, ezer eztaukadan
nekazale bat naz. Echta Jos 51 (239 nekezale). Laborari xume edo nekazalerik, nehor ez. JE Bur 130. Lugin,
nekezale ta zeatzezko salerosleen sendietan egin oi danez, [...]. Eguzk GizAuz 174. Gedeon etzen nekhazale
batzuen semea baizik. Zerb IxtS 46. Elutzetara joaten ekien jaunak eta nekazaleak, andikiak eta langilleak udako
jai-egun beroetan. Erkiag Arran 121. v. tbn. O Po 51. Gç 206.
� (Adj.). � [Euskarak] bere garbitasuna konserbatu eta konserbatzen baitu jende nekhazale estudiatu gaben
artean. ES 192. Erlisioneari esker ditu jende xehe eta nekhazaleak bere biziaren arintzeko egun horiek. Zby
RIEV 1908, 83. Populu nekhazalea, inozentzian iragaten ditutzu laneko egunak. EgunO in Arb Igand 188. Galdu
dozue alaba eder ori, [...] alde eragiñik mutil nekezale bategaz batun ezteittean. Echta Jos 162. Gizon laborari
nekazale bat. JE Bur 188. Jente menuxa, beargiña, langillea, nekazalea, txit ez-eukiak bere bai. Erkiag BatB 13.
�2. "Laïque, nekhazalea" Ht VocGr 377.
�3. "Qui fatigue, lasse, incommode, importune, ennuie" H.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
946