Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
azala baño eztaukeenak. Mg PAb 112. Nekhatuaren nekhatuaz bidean lokhartu zen murru zahar bati kontra.
Zerb IxtS 60. v. tbn. VMg 45.
- NEKATU-BEHAR. Sufrimiento, padecimiento. � Badakizu berpizkundea baño leen gurutza dagola, zerua
baño leen, nekatubearra. EgutAr 7-2-1959 (ap. DRA).
- NEKATU-EZIN. Incansable. � Ur irristagarria, oñarri trinkoa zitzaion borrokalari nekatu-eziñari! Anab Don
126.
- NEKATUXE (AN-gip-5vill ap. Gte Erd 143; A Morf 349). (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). "Fatigadito"
A Morf 349. � Iguzkia sartzeko menean zen, egoitzako athea jotzen ginduelarik, nekhatuxeak, bainan bihotzak
arin gintuen. Prop 1908, 75. Aurpegiak nekatuxe itxura zuen... Mde Pr 145. Azkenera, nekatuxe bederen, heldu
gara eta ez esku hutsik. MEIG VII 60.
� Etim. Podría ser un préstamo directo (lat. necare) o bien un derivado vasco de neke.
nekatuerazi. v. nekarazi.
nekatuki. "Nekhatuki, avec peine, avec fatigue" Dv.
nekatutxo, nekatutxu. (Dim. de nekatu). �1. (Uso sust.). (El) que sufre. � Eskoatara egongo dira onak eta
bear bada nik orain ezetan ez daukadazan nekatutxu apal, mee asko. Añ EL 2 52 (EL 1 46 pobretxu humill). �2.
nekatutxu. (Adj.). Fatigado, cansado. � Oñez, nekatutxua ta lokatzaz betea eldu zan Ankaluze. Ag Kr 32.
nekatx. v. 1 nekaitz.
nekatzaile (-kh- Dv, H; -alle Añ (G, AN), H (-kh-)), nekazaile (-alle Añ (G), H). �1. Trabajador; labrador,
agricultor. "Labrador, [...] nekatzallea" Añ. "Peón, jornalero [...], (G) nekazallea" Ib. v. nekazale, nekazari. �
Tr. Documentado sobre todo en textos septentrionales; al Sur se encuentra en Añibarro e Iztueta (C 169). �
Laneko othoitzak nekhazailleentzat. EZ Eliç 22 (cf. ib. 426, s.v. nekazale). Eztezakela tormenta / emaxurx
nerhabea, / ezta nekhazalleari / gora bere nekea. Ib. 102. Nekatzalle edo ofiziodun beartsu batek. Añ LoraS 124.
Nekatzalle atxurlari baten eskua. Añ MisE 176. Bai aberatsetan / bai nekhatzaletan, / zenbat libro uste ta diren
gathetan! Zby RIEV 1909, 228. Mintzo zela [...] nekatzaile girixtino on, laborari, sehi eta holako batzuez. HU
Aurp 110. Zer dire nekhatzale lanak? Hek dire maizenik biziaren irabazteko egiten diren esku-lanak. CatJauf 79.
Nekatzailea ari da segaren xorroxten. Iratz 58. � (Uso adj.). � Xoilki goardia eman behar da ez luzegi izaiteko,
bereziki haurretarik eta langile nekhatzaletarik direnean bilkhuako jendeak. MarIl 15. Aste guzia lanarekin
borroka bizi diren gizon nekatzale guziek. HU Zez 185. Jende nekazailea / da maiz miserian. Etcham 208. �2.
(H (-kh-); -tzalle Lar, H (-kh-); -zalle H). "Brumador, nekatzallea, arikatzallea" Lar. "Qui fatigue, lasse,
incommode, importune, ennuie" H.
nekatzailetxo. � Dim. de nekatzaile. � Bazaudaz andra nekatzalletxo nekor jakinezak, zeñen oraziñoen enbidia
beti izangot. Añ LoraS 87.
nekatze, nekaitte (V-gip ap. Iz LinOñ). �1. Cansancio, fatiga. "Zerraittia, olgaittia; arilketia, nekaittia, esaera
au 'adilkixak' ekarri baiño lenagokoa omen da. Antxiña matasea sill-adarrean ipiñi ta aren bueltan ibilli bear
izaten omen zan aria arillean batzeko" Iz LinOñ 182. v. nekaketa, neketa. � Arilketea, nekatea [quizá por
nekaketea o neketea]; zerratea, yostaketea (G-to). A EY III 173. Begizaina nekatzen da eta nekatze horrek du,
Braiden gardiz, hipnosa ekartzen. Mde Pr 313. Egia da gure indarrak nekatu egiten direla jardunarekin, baiña
ez da nekatze au gure etsipenaren azken erroa. Vill Jaink 152s. Lana eta nekatzea. Larre in Xa Odol 13. �2.
Padecimiento, sufrimiento. � Eragozten digu beraz Jesu-Kristok, alimentu billa geroko nekatzea? Gco I 424.
neka-urratu. � Rendido de cansancio, extenuado. � Neka-urraturik ta izerditan negola (298). LE-Ir.
nekauste, nekauzte (Bera). Neol. creado por Arana Goiri en 1897, a partir de neka o neke 'dolor, pena' y uts
'puro'. � Pasión (en ref. a la de Jesucristo). � Josuren Nekauztia-Gomutaldija. AG 1435. Yosukisto Gure
Jaunaren Nekaustea. RIEV 1918, 653. Irurogeita bat neurtizki edo neurtitz-pilla dauzka [...] Nekauste guztiak.
Ib. 654. Gure Jaunak bere nekaustean (pasiñoan) erakutsi euskun sendotasuna, benetan arrigarria da. Eguzk
LorIl 143. Jesukristoren nekaustea. EEs 1930, 251. � Penalidad. � Nekaustiaz aintzea ixaten etxako gaitz egiten
matte-daunari. "Gloriari in tribulatione" (Imit II 6, 2). Arriand JEL 1908, 306 (Pi naigabe aldian arrotzea).
Nekauztearen mingoztasuna baño dastau ez dagidantzat, eta alako bidez Donoki-atsegin betikorrak jadetsi
dagidazantzat. Eleiz GDBidea 24. � Penitencia. � Mendi oietan, nekauste edo penitentzi gogorrean dabillen
praille donetsu bat. Ldi Egan 1953, 45. v. tbn. Euzkadi (rev.) 1912, 385.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
945