Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
atsegina, tristien poza, gexuen osasuna. Astar II 273. Nere belarrien betiko xixtua ezin dut sumatu, / [...]
biotzean pilpira larritsu, / izarren ixillak, nekatuen loak, entzuten uzten du. "Los fatigados". Or Poem 526.
� Molestar(se). � Iauna, ez adila nekha, ezen ez nauk digne ene atharbe pean sar adin. Lç Lc 7, 6 (He, Leon
nekha; Brunet, Or nekatu, TB akhit). Zure alaba hill da, zergatik nekhatzen duzu gehiago nausia? He Mc 5, 35
(Lç fatigatu, TB, Ol nek(h)arazi, Dv akhiarazi, Leon akitarazi, BiblE eman neke). [Gobernamenduak] ara
makurrak hautatu baititu ordean, zoritxarrez, Frantziako gizaldea hanitz nekatu dutenak. JE Bur 46. --Soroan
da, baiñan deituko diogu. --Etzaitez neka eta etzazu nekarazi. [....] ementxen egongo naiz etorri artean. Etxde JJ
187.
�2. (SP, Lar, Izt 75v, H (+ -kh-)), neketu. Atormentar(se), mortificar(se); afligir(se), abrumar(se), apenar(se);
padecer, sufrir. "Brumar, geiegi nekatu" Lar. "Geien nekatuten naben grima" Izt 75v. AxN explica kontrastatuak
(480) por nekatuak y zathitzen (297) por nekatzen. � Nekhaturik eta kargaturik daudezinak. Mat 230. Milla
martirioz ditu nekhaturen prestuak, / non guztiak ibilliren baitire izituak. EZ Man I 67. Erregal' ad' hi eure
doiareki et'utzak nekatzera zoroa bere thusto nahiareki. 'Se peiner'. Or Pr 584. Hartaz osoki erdi zaitezin baino
lehen ezin zaudezke nekhatu gabe. SP Phil 195. Beldurrez nekha detzatzun gogotik enzuten ez zaituzten
presunak. He Gudu 147. Geren gorputzak nekatuz irabazi behar dugula zeruko ondasuna. Mb IArg I 227.
Perfekzionearen bidean dabilzanak [...] mahain saindurat hurbilzen direnean frogatuak eta nekhatuak dire
barraiadurez eta idortasunez. Mih 47. Atsakabaz neketurik. Zuzaeta 48. Nekhatua zarenean, orhoit zaite Jesus
zuretzat nekhatu dela. Brtc 191s. Nekatu zuan bere gorputza berrogei egunez ta gauez bokadu bat artu gabe. Ub
76. Zen ere Souza gogomen dolügarriz nekatürik. Egiat 159. Gure Jangoiko errukitsubak ainbeste nekatuten edo
penetan baditu bere adiskide ta serbitzariak. CrIc 40. Asmatu zelan gaur ezi, goitu ta neketuko dozun zeure
gorputz gaistoa. Añ EL 1 59 (EL 2 68 nekatu). Zu salbatzeagatik gizon egin, nekatu eta gurutze batean il zala. Gco
I 386. Zerura nai badegu, era batera edo bestera gorputza nekatu ta mendean iduki bear degu. AA III 616.
Jaungoikuak emoten deutzazan ondasun, osasun eta zorionak gaitik nekatu eta tristetuten danak. Astar II 24.
Ume-zurtza estututeko ta nekatuteko lege gaistuak. fB Ic II 166. [Aragia] ezi bear da gorputzari gurariak
ukatuaz ta nekatuaz disziplina ta baraubakaz. CatBus 35. Gorputza nekatutia. Ur MarIl 105. Sauloren gogoa
asetzen etzan [...] beste kristauak egin-al guzian nekatu eta penatzearekin. Lard 494. Barau gogor batekiñ
aragia nekatzen edo mortifikatzen erakusten dit. Arr May 121. Otzitu dagian nire mina, bada naz nekatua eta
atormentaua gar oneetan. Itz Azald 40. Bizi ondo, baña gibeleko gexoak neketuten nau sarritxo. Echta Jos 312.
Mundu triste au salbatzegatik / ez da gutxi nekatua. Tx B I 94. Etortzen baitzitzaion Usoa bere jardunaldi
zuzpergarriaz bere anima nekatua pozkidatzera. Etxde AlosT 83. Nago penaturik, ezta arimarik nekatuagorik
agertzen inundik. Arti MaldanB 221. v. tbn. Harb 241. Ch III 56, 3. Dh 151. JJMg BasEsc 217.
� (Part. en función de adj.). "Brumado, nekatua" Lar. "Penoso, [...] neketua" Añ. � Arima nekhatua. EZ Man II
95. Konsolatzen zinituen / presuna nekhatuak. EZ Noel 151. Baru nekatu hau bukatu ta arkitu zen gosez agitz
flakatua. Mb IArg I 227. Bizitze triste eta nekhatu bat eraman duela. Lg II 189. Dabid zan Kristo nekatuaren ta
nek-eramalle onaren idurintza ta imajina. Ub 42. Gara bekatariak, arako ura sartzen jaken barkutxo zar
neketuak legez. Añ LoraS 36. Zerura daraman bizimodu nekatua eta sufritua egin bear degun. Gco II 28. Buru
nekatuba arinduteko. fB Olg 7. Begira bada, [...] bizitza nekatu ta eriotza itzal gogorrari. Añ EL 2 121. Bizi
nekhatu bat zaraman, bizi bat penitenta, mortifikatua. MarIl 86. Bihotz nekhatu eta nahigabeztatu guzien
iheslekua. Dv LEd 277. Bakealdi bat emotearren bere biotz nekatuari. Echta Jos 176. v. tbn. Azc PB 336. �
Nekhatuak eta kargatuak Kristek beregana deitzen. Lç Mt 11 (tít.). Arren, bada, nekhatuak gidatzatzu portura, /
ematurik haize eta itsasoen jaidura. EZ Man II 150. Eskritura Santako nekatu ta tentatu guzien artean agitz
nekatua da Job santua. Mb IArg I 195. Eleisa nekatubena [ref. a la Iglesia purgante]. CrIc 46. Poztuten dituz
nekatubak edo tristiak. Astar II 108. v. tbn. Añ EL 2 214s. Zav Fab RIEV 1909, 34. Azc PB 275.
�3. (Uso. sust.). "Egundoko nekatua artu giñuan satsak etaratzen" Elexp Berg.
- ASE ETA NEKA. (Uso adv.). Saciado, aburrido, cansado. � Ase ta neka zegon bakartasunezko ta mixerizko
bizi ura egiten. Etxde JJ 247.
- EZIN NEKATUZKO. "Ezin nekhatuzko, infatigable" Dv.
- NEKA ETA LEHER EGIN. Fatigarse mucho, extenuarse. � Gogoeta illunak berrituz bere burua neka ta ler
egin arte nerbio artegatsuen azpi-lanez. Etxde JJ 73. Danak neka ta ler egiñak ba'ziran, Xalbat [...] barrengo
oñazeaz ziaro apurtuta zegon. Ib. 260.
- NEKA-NEKA. (Uso adv.). Muy cansado, extenuado. � Mando gizajoa neka-neka zetorren euliak etsai. Anab
Poli 109. Neka-neka leertzen zanean, lau erraldoi, lau torre aiñakoak, il zituala esaten zuan. "Muy cansado".
Berron Kijote 72. � (Con egin). "Nekaneke ine nao (AN-araq)" Echaide Nav 289. "Negauta nago (V-arr), neka
neka eginda dago (G-azp)" Gte Erd 211. v. NEKE-NEKE EGIN (s.v. neke). � Neka neka eginda, lotara orduko
[...]. Ag G 250. Lan askokin neka-neka egiñik gaude ta lana ezin bukatu. ZArg 1954, 6. Bera ta bere zalditxarra
neka-neka egiñik eta goseak pasaturik zeuden. Berron Kijote 45. Luzaroan ibili naiz porai eta neka neka eginda
senditzen nuen neure burua. PPer Harrip 67.
- NEKA-NEKATU. (Uso adv.). Muy cansado. � Berez argala izanik Santua eta gañera bideko ibilliak nekanekatu
egonik, galdu zuan jateko gogo guzia. Bv AsL 133s.
- NEKATUAREN NEKATU(A)Z. De tanto cansancio, de tanta fatiga. � Idi nekatubaren nekatuz azurra ta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
944