Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Martirizar, atormentar, castigar. � Jaungoikuaren nekalbidiei, ene semia, ez ukatu; etzadi larrittu Berak
nekaltzen zaunian. AG 1592. Josetxo etzan iñoz joaten Eladi egoan lekura, bilddurrez amak nekaldu ezeien.
Echta Jos 192 (v. tbn. 30). Ez uste ordea mutikotxuek bakarrik dirala nekalduak edo kastigatuak. EgutTo 24-5-
1918 (ap. DRA). Pontzio Pilatoren menpean nekaldua, gurutzean josia, illa ta obiratua izan zana. KIkV 12 (v.
tbn. el mismo ej. en KIkG 8 y NEtx LBB 85). v. tbn. Eleiz Euzkadi (rev.) 1908, 407 y Arriand Euzkadi (rev.)
1915, 116. � (Part. en función de adj.). � Estutu ezkero Eladi egieben lez, berezkoa zan zerbait jazotea aren
buru nekalduan. Echta Jos 291. Semez artu gaitzan Ama nekalduak. SMitx Aranz 146.
nekale (AN? ap. A). � "Difícil" A. � Egin uste dugu bada [...] naiz nekalea gerta dedilla, ta naiz erraza. Mb
OtGai I 208.
nekalgarri. � (Uso sust., precedido de gen.). Castigo. � Eutsozan-ba beste zaplada bi, erantzupen orren
nekalgarri (para castigo). Echta Jos 150.
nekalkide. � Compañero de fatiga, de castigo, de mortificación. � Artu gaitzatzu danok anaitzat, / nekalkide
gaituzunez... SMitx Aranz 158. Zure ta nere Euskalerria / nekalkide emen daukazu. / Anaiak ditut. Egin nazazu /
erri santu onen santu... Ib. 160.
nekalpide. v. nekalbide.
nekaltasun. � Castigo. � Damututa egoala alabeari ainbeste nekaltasun emona. Echta Jos 162. Errime
makaldu eben ainbeste nekaltasunek. Ib. 107. Bakit Txomin, berorren onerako direana orrek nekaltasunok
(castigo). Ib. 31.
nekaniko (V-gip ap. Iz ArOñ). � "Ruin, débil, flojo (hablando de plantas, animales, personas)" Iz ArOñ 185n.
"Nekaniko-nekaniko dator, se dice de una planta que viene débil. Nekaniko geratu, no pudiendo crecer" Ib.
nekantza. � Mortificación, sufrimiento, padecimiento. � Egiteko andiak egin ta nekanz gogorrak behar zen
gisan arzeko, joaten zen beti Jangoikoari bere lagunza eskatzera. Mb IArg I 197. Besteen onagatik arzen diran
nekanzak. Ib. 304.
nekaporratu (Aq 984 (AN) � A). � Fatigarse, extenuarse. "Aporrearse" Aq 984. � Kontatzendá fabuletán,
leóna ta ártza zeudéla peléan, eiziabáten gáñean ózka ta atzapárka bein [...]. Biak nekaporraturik lúrrean
etzánik zeudelaik yá ezin mogitus, axáriak joán ta arrapatuzióte eizia biéi. LE Urt ms. 60r. Baña bera ez,
berdúgoak bai nekaporraturik zeude klamátzen atertzekó. LE JMSB 126.
nekaporrokatu (AN-erro ap. A Apend). � Fatigar(se). "Neka-porrokaturik, muy fatigado" A Apend. � Tegi
zikin batean sartu, baño lorik ezin egin, aldez neka-porrokatua eta aldez asots guzieri erne. FIr 151.
nekarazi (G, AN, L, BN ap. A; -kh- Dv), nekarazo (V ap. A), nekatuerazi. � Tr. Documentado en textos
meridionales desde finales del s. XVIII. Al Norte se encuentra en Chourio, Duvoisin y TB. La forma mejor
documentada es nekarazi (-kh- en Chourio y Duvoisin); hay nekaerazi en Guerrico, Arrue y, sg. DRA, en Animen
konsolatzallea (483). Hay además nekaerazo en Lardizabal y nekerazi en Amezaga (Hamlet 55). �1. Fatigar,
cansar, hacer fatigar(se). "Faire fatiguer" Dv. � Intres xume batek nekharazten gaitu eta bagarabiltza lausterka.
Ch III 44, 2 (SP, Ip nekatzen, Leon lehertzen). Nekarazi zituan, lanak lanen gañean emanaz. Ub 21. Aro
onarekin erabil zazu [ergia] lehenbiziko lanetan eta nekharazi-gabe. Dv Lab 241. Beso-mîak baiño lên oiñak
nekarazi. "Hacía fatigar". Or Eus 37. v. tbn. Osk Kurl 16. Gazt MusIx 135. Ibiñ Virgil 97. � Orazioak
geitzeagatik debozioa gutxitu bear ezta, orazio oek lasterka errezatuaz edo ta familia nekatu eta aspertu eraziaz.
Arr May 8. �2. nekaerazi, nekaerazo, nekerazi. Mortificar, martirizar, hacer sufrir, hacer padecer. � Nor izan
ziran Jesu-Kristo gure Jauna aiñ biziro persegitu, aiñ gogorkiro nekaerazi eta gurutze batean ill eragin zuenak?
Gco I 232. Gaiztakeriakgatik Jaunaren aserrean erori zirala, asi ziran berriro nekaerazotzen eta [...] etzieten
pakean utzi. Lard 138. Guk gere aragi lotsagabea nekaerazi edo mortifikatzea. Arr May 123. �3. Molestar,
fastidiar. � Zure alaba hila da, zertako nekharazten duzu oraino Nagusia. TB Mc 5, 35 (Ol nekarazi, Lç
fatigatu, He nekhatu, Dv akhiarazi, Leon kitarazi, Ker gogaitik egin, BiblE eman neke). Bai gizona bai, eztakit
zenbat etorri diran ori galdetzera, nekarazi naute. Or SCruz 86. Yesus oartu zan marmari oietaz eta esan zien:
Zergatik nekarazten duzue emakume au? Ir YKBiz 372. Iñori irañik egin bage ta iñor nekarazteko itzik esateke.
Etxde AlosT 95. --Soroan da, baiñan deituko diogu. --Etzaitez neka eta etzazu nekarazi. [....] ementxen egongo
naiz etorri artean. Etxde JJ 187. Zertako ni nekarazi, "mundu ontara datorren gizonik nik argitu bai'nezan"?
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
941