Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
l'hiver" Dv. "Negua elhurte, uda ogite (S), invierno de mucha nieve, verano de mucho trigo" A. "Neguan gizonak
etxiakin pake-itten du" Gketx Loiola (s.v. pake-egin). "San Bizente otza, neguen biotza" Iz ArOñ. � Orain negua
bada ere / etorriko da udea. (Azcoitia, 1566). FLV 1991, 289. Enbarka gentezen Alexandriako unzi islán negua
iragan zuen batetan. Lç Act 28, 11 (TB, BiblE negu; Dv, Ol, Ker negute, He hiberniatu). Oi ez ninduzun / ai
rekojidu neguan. Lazarraga 1199r. San Simon eta Juda negua eldu da. RG A 16. Uda ta negu, eguzu ogi ta su.
RS 304. Neguan okin, udan txiribogin. Ib. 373. Oiek diotena da Plemura armada biurtu dela negu unetakoz. (c.
1597). FLV 1993, 461. Nahiz uda dela eder edo aspre negua, / Iainkoaren othoizteko hau duk erremangua. EZ
Man I 9. Eztadilla zuen ihesa gertha neguan edo larunbatean. Ax 200 (V 134). Ganderalu hotz, negua boz,
ganderalu bero, negua paskoz gero. O Pr 178. Neguari darraio uda. SP Imit II 8, 5 (Ch, Mst, Ip, Ol, Pi, Leon
negu). Animalia guziak harpaz motheltzen dituen negu gogorra. SP Phil 466 (He 472 negu). Bizi gireno üdan
gira, onsa gira jinen da negia, jinen da herioa. Tt Onsa 83. Biltzen du udan neguaren iragaiteko behar duen
mantenua eta bazka. ES 185. Bazkatzen ditu zakur onak uda ta negu. Mb IArg I 310 (tbn. uda ta negu en A Ardi
6). Negu gogor orretako oztasunak. Mg CC 227. Badira itsasoak neguan izozten diranak. AA III 501. Otso bat
negu luzeko dietaz unhatua. Gy 72. Negua alderatu zalako asmo au udaberrirako utzi zuen. Lard 190. Badakie
negia jinen dela eta ordian ezin elkhiko direla bere khobañetik. Ip Dial 27 (It, Ur, Dv negu). Neguaren ondotik
jiten duzu uda. ChantP 278. Uda ala negu, jauntzia zagon bethi, fraide arropa zuhail batez. Jnn SBi 92 (v. tbn.
uda ala negu en Ardoy SFran 87). Ene Ama maitia, igaran düzü negia, ürhentü düzü desterria. Ip Hil 199.
Urteko laur estazioniak dra, negiua, bedatsia, uda eta urrieta. Mdg 146. Neguak supazterra dako manatzen
Eskualdunari. JE Bur 75. Holako barne haundiaren berotzeko negian, ze sugaiak behar zituzten erre? Zub 82.
Odeizko yantzijan dator negu latza. Laux BBa 6. Negu ankerrak billozten dituz / zelaiak eta baratzak. BEnb
NereA 200. Negua, zarraren borrerua (AN-araq). Inza NaEsZarr 70. Neguak edertzen du uda (AN-ulz). Ib.
1262. Lizardik, ez dugu ahaztu behar, neguan hasi zuen udazkenean burutuko zuen ibilaldia. MIH 301. Kapak
neguan eraman ohi dira udan baino areago. MEIG V 87.
v. tbn. BBizk 31. Mong 591. Cb Eg III 347. LE Prog 118. Egiat 189. Zuzaeta 51. Mih 78. DurPl 75. Zby RIEV
1908, 415. Azc PB 138. Const 41. Etxde JJ 106. Arti Ipuin 28. And AUzta 67. ZMoso 39. Auspoa 63-64, 157.
Casve SGrazi 100. Uzt Sas 339.
� (Como primer miembro de comp.). "Acuartelar, gerratariak negu-etzauntzan paratu" Lar. "Negu-arrats, soir
d'hiver" Lh. "Negu-egun, jour d'hiver" Ib. "Negu sasoia dela ezin uka (V-gip), [...] neguan gaudela (AN-gip)"
Gte Erd 271. � Negu partian, udaan ez. fB Ic I app. 23. Bere sorhoan, / negu denboran. Arch Fab 199. Loreak
uda hastean, / fruituak negu-sartzean. Gy 263. Negu akhabantza da xederratzeko tenorierik hobeena. Dv Lab
356. Negu izpi hau diuk orai iragaiteko. JE Bur 121. Negu gau tristeak. Ill Pill 3. Negu-gau luze / t'illuna. Jaukol
Biozk 29 (v. tbn. negu-gau en Bilbao IpuiB 19). Negu-lozorrotik / esnatu da lurra. Ib. 93. Aurten be negu-lora
zurijok mara-mara jausi dira. Euzk 1932, 2. Ba-dakusa lurra negu-nagiak ateratzen, elkor itxuragaitzak
azalduki. Or Mi 109. Delfin-erriko goiko ibarretatik zabaldiko negu-larrera yeisten zenean! Ib. 42. Gaur ere
"negu-abesti" onaz / ikaratu nok ostera. Enb 195. Negu-muñean aritza adar utsetan. Ldi IL 109. Ama gaxôri ille
zâr dario / negu legorteen adin. Or Eus 328. Zozo-bikote datorrenean / ez dira negu-bildurti. Ib. 74. Nori ez
atsegin negu-giltzarion elduerea. Erkiag Arran 191. Negu denbora trakets, gaiztoa, / gertatu zaigu gaurkoan.
Basarri 164. Uda azkena izaten dogu / negu sarrerako atia. BEnb NereA 55. Negu-aize izoztuak. Ibiñ Virgil 89.
Untzia haize faltaz, ez baitzitaken negu ondo artio berriz bideari lot. Ardoy SFran 157. Egualdiak etzuan neguitxurarik.
NEtx LBB 72. Negu partian nik gauak beti / ezteramazkat barurik. Mattin 112. Etxean izaten gendun /
beti naikua egurra, / ura pentsatzen jarri ezkero / juaten zan negu-bildurra. Uzt Sas 37. Negu-goiz batez jantziahala
lehiotik begiratu zuen. MEIG IX 105.
� "Au fig., mauvaise passe" Lh.
�2. (Dv � A). "Seta blanca que viene después de las demás en los sitios áridos" A.
�3. "(Hb), nord" Lh.
�4. "(Hb), vieillesse" Lh.
- NEGU-AITZIN (L, BN, S ap. Lh). Temporada anterior al invierno. � Dilijentadi negu aitzinean ethortera. Lç
2 Tim 4, 21 (Dv negu aitzinean; He, TB, Ol, Ker, BiblE negua baino lehen). Lasterka bazabilan, / negu aintzin,
dena lan. Ox 117.
- NEGU-ALDE. a) Invierno. v. NEGU-ALDI. � Au eskribitzen dedan denboran negu alderonz zuen etxe
barrunbean bertan [...]. Cb Eg III 361. Hutsa dago irla hau negualde guzian. Prop 1898, 232. Zer moduz
gobernatu / eztaki bildotsak, / aurki negu aldera / ilko dizka otzak. Tx B II 256. Austu negu aldezko txori
guzurtijak. Enb 179. Negualdean belar ondua urri dabillenean, abereentzako janari atsegiña izan oi da artoostoena.
TAg Uzt 291. � Negu aldeko yaun batek saldu zituen bere gauza guziak. Hb Egia 19. b) "(Hb), nord"
Lh.
- NEGU-ALDI, NEGUTALDI. Invierno. v. NEGU-ALDE. � Yupiter ostosduna negualdian / elurrez
datorrenean. Or JBDei 1919, 253. Donostin egiten zun emakume onek negualdia. TAg Uzt 66. Madrillen, an
emoten ebazan negualdiak. Alzola Atalak 79. Aurtengo negualdi osoa lotan pasa nahi nuke. PPer Harrip 67. En
DFrec hay 2 ejs. de negualdi. v. tbn. Enb 108. Laux BBa 48. Etxde JJ 55. Erkiag Arran 126. Negutaldi:
Uribitarte Euzk 1930, 520.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
934