Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
bizi-modua da negargarri. Izeta DirG 126. Emen nenbillen nora-ezik, elurretan negargarri. NEtx LBB 161.
Kanpoko farragarri, etxeko negargarri (G-nav). Inza NaEsZarr 171. Pozgarri da hori eta ez negargarri. MEIG
VIII 101. v. tbn. Ag G 284. A Ardi 97. Zait Sof 138. Bilbao IpuiB 267. Basarri 104.
�2. (V ap. A Morf 616). (Sust.). Desgracia, hecho lamentable. "Negargarria yazo zan (V), sucedió una
catástrofe" A Morf 616. � Zeinbat onetariko naibage, eskandalu ta negargarri ezkontzia dala bitarte? fB Ic III
328. Negargarri ura ikusirik, [...] irteteko baimena eman zien. Lard 72. O negargarrien andiena! Zure semea
ere hill bear da. Arr GB 28. Egundo alango negargarririk iñok eztau ikusi. Ag Kr 89. Beti arnasa artzeko
premiñan, estutasun andiakaz indarrak amaittuaz joazala. A zan negargarria! Echta Jos 253. Attaren galgarrija,
amaren negargarrija, anaien lazkerija [...]. Otx 27s. Negargarri ta lazgarri aiek ikustean zertako kupitu nai
dugu [...]? "Luctuosa et tragica". Or Aitork 54. --Eldu zaizkit gaztigatzera bat-batean [...] azken atsa emana
dela. --Ori negargarria! Etxde JJ 49. Usterik gutxienean negargarria gertatu. Anab Poli 65. --Sendagai onek
bere senera ekarriko du. --Ai, gure amaren azken negargarria! NEtx Antz 97. v. tbn. It Fab 78. Ur MarIl 64. AB
AmaE 9. Apaol 84. Goen Y 1934, 102. Ldi IL 103. SMitx Aranz 62. Erkiag Arran 165.
- NEGARGARRIZ. Desgraciadamente, penosamente, lamentablemente. � Ain negargarriz / zaurituriko / zeure
soñari. Enb 103.
- NEGARGARRIZKO, NIGARGARRIZKO (SP). Lamentable, desgraciado, penoso. "Chose propre à faire
pleurer" SP. � Ekusi dituzu, nire aiskidia, matxinada negargarrizko oneik. msOñ 41r (Eusk 1977, 192). Geure
itxumen negargarrizkua. CatElg 175. Oh egunak! Oh negargarrizko denporaak! JJMg BasEsc 108. Dira gure
naigabe / arrezkerokoak / sinistatu eziñak / negargarrizkoak. Echag 259. Negargarrizko leku onetan malko
batzuk ixuriko ditut. Ag AL 103. Negargarrizko / galbide ta naigabeak. Echta Jos 195. Dioten maitasun ori,
batez ere Mireiri zor dio, maite-eresi negargarrizko orri. Or Mi IV. Guztion aho-lumetan aspaldidanik dabilen
osasunaren gainean-en ordez [...], farragarrizko edo negargarrizko -tzaz agertu da. MIH 73s. v. tbn. Astar II
225. Itz Azald 6. Urruz ZeruA 169. IArt Itzald II 42. Enb 84. Ldi IL 108.
negargarrikeria (V-gip, G-azp, AN-larr). Ref.: Asp Leiz; Elexp Berg. � Desgracia, hecho lamentable. � Itxi
daiguzan emengo negargarrikeriak eta Ostrabento alderaiño goazen gu. Ag AL 126. Juanak bere ezkontza
zorigaiztokoa zuen gogoan eta etzukean bere alabarentzat alako negargarrikeririk nai. NEtx LBB 51 (v. tbn.
123).
negargarriki. � Penosamente, lamentablemente. v. negargarriro. � Gure Mantxa'tarraren biotz barreneko
asarrea, orren negargarriki bere burua ikusi zuelarik! AIr RIEV 1928, 606.
negargarriro. � Penosamente, lamentablemente. v. negargarriki. � Horra hor gizon zibilizatua, ideologiaren
erruz negargarriro ataskatua. PPer Harrip 36.
negargarritza. "Desgracia" Asp Leiz.
negargile (-ille V, G, AN ap. A; Lar, Añ, Dv (V, G)), nigargile (H), negar-egile (H), nigar-egile (Dv, H), nigareintzale.
� Llorón, (el) que llora; desgraciado. "Llorador" Lar. "Llorón, lloroso" Añ. � Nor gertha daite
dohatsü? [...] eme direnak, bere bekhatiez nigar egiliak, züzen egiliak [...]. Bp I 51. Zorionekoak negargilleak,
ezen konsolatuak izango dira. CatBurg 44 (CatOiq 529 negargilleak). v. tbn. BOEanm 1284 (Mt 5, 5). Mde Pr
287. Nigar-eintzale: ASJU 1992, 476 (Ae, s. XIX). � (Uso adv.). � Bata ta berzia heltü dirade pikarrai, flakü,
zentzü gaberik ta nigaregile. Egiat 167. � (H). Plañidera. � Nigar-egileak bazirela lehen gaitzeru bihitan truk,
Senperen eta Eskual-Herrian... Nehoren manurik edo dirurik gabe, nigarrez ari, baziren han frango. Barb Piar
II 201.
negargura (V, G-azp, AN), negargure. Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg. � Ganas de llorar. "Zeiñi esango
detsaguz geure negar-gurak, geure Aitta Zeruetakuari ez bada?" Etxba Eib. � Oh Sigifredo! Negargurea
daukat, bear bada geiago etorriko etzera. Arr GB 12s. Erritarren errukiak negar-gurea emoten eutsan. Ag AL
110 (v. tbn. Kr 168). Negargurea sortzen zitzaion Ander-i gizon aien lana ikusirik. JAIraz Bizia 70. Nigan zan
aur-negar-gura, gazte mintzoak, bioz-mintzoak galarazten zun ixil zedin. Or Aitork 235. Ori esanaz, inkesaka,
negar gurea lez etorkion neskatxa mardoari. Erkiag BatB 53.
negarka, nigarka. � Llorando. � Emakumak otoika ta asarreka ta negarka ibilli yakozan-arren, aita gogor
eguan. Kk Ab I 112. Jezarri ta negarrez asi zan. Eta negarka egualarik, erbija etorri yakon. Altuna 109. Gogoan
dut gaupe huntan, oi zure bihotz hori, / eta Jauna otoizten dut gozoz nigarka ari. Iratz 158. � (Fig.). � Halaber,
beren argiak nigarka pizturik guri buruz artean heldu diren beribil batzuek. JE Ber 90. Araxeago, negarka
zijoan errekatxoa. TAg Uzt 269.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
929