Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
� (s. XX). Asi zren nexarrez eta llantoka. Mdg 169. Asi zren zeñuka degukoak nearrez. Garral EEs 1921, 108.
Iturri leuna ostera / negarrez axiak daro. Laux BBa 40. Seaska-aldean ama gaxoak / otoi-zegian, negarrez, /
semea igoa baitzun, zeruko / goikia ikusi-bearrez. Ldi BB 22. Axuri bana esku banetan, / entzunez marrakaalaia,
/ amek atzetik erdi-negarrez / arturik aien usaia. "Quejumbrosas". Or Eus 225 (Mi 12 nigarrez).
Paseianten ajolarik gabe negarrez ari zela. Mde HaurB 109. Umia arrantza batian negarrez euan. SM Zirik 89.
Pozetan negarrez, doloretan kantari, gizona zen emazte urrikaria nauk. Arti MaldanB 191. Margo, ihardetsi
gabe nigarrez lotzen da. Larz Senper 42 (Iru 106 negarrez). Biotza det samiñez, begi biak negarrez. NEtx LBB
358. Negarrez yaio, ta negarrez il (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1748. Negarrez bildu ta parrez jan egiten ditu
(AN-larr). Ib. 252. Ez burlarikan egiñ / eztakizutenak, / negarrez zañak ere / baditut etenak. Auspoa 128, 127.
Negarrez gaude beti euskal irakurgai gutxi ditugula eta. MEIG II 71.
v. tbn. Negarrez (para autores septentrionales y alto-navarros): TAV 3.1.28, 136 (1666). Legaz 6. CatUlz 4. Osk
Kurl 136. Xa Odol 345. Nigarrez (para autores occidentales y alto-navarros): Añ CatAN 5. CatB 12. CatLuz 4.
Izeta DirG 120. Nearrez: ZMoso 51.
l Zuregana itzultzen naiz nigar eta suspirez. EZ Man II 114. Amaren sabeletik ozta da agertzen, / negar eta
garrasiz bertati da asten. AB AmaE 348.
� Chirriando. � Landa ta bideskaetan gurdi-gariak negarrez ta kulunkan. 'Geint'. Or Mi 29.
- NEGARREZKO (H), NIGARREZKO (Dv, H). (Adnom.). "Nigarrezko ithurri, fontaine de larmes" Dv.
"Nigar-, negarrezko ogia, pain de larmes. Nigar-, negarrezko haran, ibar huntan (L), onetan (V, G), en cette
vallée de larmes, en ce monde" H. � Erri negarrezko onetan. Bet 7. Negarrezko zelhaietik / gure auhen tristeak,
/ heltzen darozkitzu Eba / flakoaren umeak. EZ Eliç 294 (Man II 29 nigarrezko). Hainitz lazeria eta ondiko
gertatzen dira nigarrezko haran hunetan. SP Imit III 21, 3 (Ch, Mst, Ip miseriazko, Pi zoritxar ibar). Iauna,
janaraz diezadazu nigarrezko ogia. Ch I 21, 6. Desterratuak zaudetenak balle triste negarreskuan (Munarriz,
1753). FLV 1989, 115. Erdi negarrezko hitzekin. Mb IArg II 278. Negarrezko iturri bi nere begiak izan bite. Cb
Eg II 59. Indazuz negarrezko begi-korrontak, urtuteko neure erru atsituak. Añ EL 1 93s (CatAN 5 nigarrezko).
Konfesinoe eder ta negarrezko bategaz. Mg CO 256. Negarrezko begiakin begiratuaz [...] samurtasun guziaz
esan zion [...]. Arr GB 98. Zure gana gaudezu suspiratan, aienez beterik, nexarrezko balle kontan. CatR 7 (Cb
CatV 7, CatLlo 6, CatBus 5, Legaz 6, CatUlz 4 negarrezko; CatSal 7 nearrezko). Egizü orhit gitian
gizonarentako lür hau nigarrezko ibarra dela. Ip Hil 98. Negarrezko deadar da garrasiak izaten ziran. Ag AL
141. Begiratu eutsan alabeari irribarre negarrezkoagaz. Ib. 85. Mundua bezin zaarra den negarrezko ulua. Vill
Jaink 99. Negarrezko herri honetan. MEIG I 259. v. tbn. Cap 7. Arz 22. El 7 (-es-). Urq 30. Iraz 5. LE Urt ms.
49v (-es-). Gco I 469. AA III 303. JJMg BasEsc 87. Ur MarIl 18. Lard 460. ChantP 6 (-es-). Zab Gabon 40. Ud
148. Itz Azald 27. Lek EunD 36. ABar Goi 73. Nigarrezko: Mat 6. Harb 7. Hm 181 (-es-). Arg DevB 18. Gç 155.
Bp I 150. Brtc 18. Monho 88. Dh 87. CatB 12. CatLuz 4. MarIl 104. Gy 91. Dv LEd 113. Arb Igand 192. Lf
Murtuts 12.
� Egiten da beeko elizan puntzio negarrezkoa (fúnebre). Zab Gabon 97.
- NEGARREZ NEGAR. Llorando. � Nigarrez nigar doatzi. Iratz 72.
- NEGAR-SAMUR. "(Vc, Gc), llorón, tierno o fácil en llorar" A. v. NEGAR-ONTZI.
- NEGAR-SINESKA. Sollozando (?). � Estu baño larrigo ta negar siñeska, agertu zait beltzez jantzitako
emakume bat. EEs 1915, 29.
- NEGAR-SOINU (-iñu V-arr-oroz-m ap. A). "Lamento" A. v. NEGAR-HOTS. � Txilibituari berari negarsoiñua
dario. Mok 17.
- NEGAR-TANTA (Vc, B ap. A; Añ; -tanto BeraLzM), NIGAR-T. (AN-5vill ap. Gte Erd 230; -tanto H).
Lágrima. "Nigar tantak eroritzen zazkon (AN-5vill)" Gte Erd 230. v. NEGAR-ANPULO. � Negar tanta bat da
asko / oraingañiko kulpa egiñak gustiak desegintzeko. Acto 391s. Burua makurturik eta noizik beñean negar
tantoa zeriola. Apaol 113. Negar-tanta lodi bat agertu yakon begi-ertzean irrist-egin nairik. Erkiag Arran 82. v.
tbn. Inza Azalp 64. Arti MaldanB 205.
- NEGAR-TINTIN. "Negartintinak, las lágrimas" Iz Als. v. NEGAR-TANTA, N.-ANPULO.
- NEGAR-TTINTTAKA. Llorando a lágrima viva. � Nigar-ttinttaka ari den etxe-txoria bezala. Leon Imit IV
12, 1.
- NEGAR-TURRUSTA (BN-ciz-baig, Sc ap. A; -turruska Bera), NEGAR-ZURRUSTA (Sal, R ap. A),
NEGAR-ZURRUTA (L-côte ap. A), NIGAR-ZURRUTA (Dv, H (L, BN)), NIGAR-ZORROTA, NIGAR-
ZURRUPITA (H (L, BN)). Torrente de lágrimas. � Has detzagun has auhenak / suiet huntaz Debotak, /
bihotzetik Dolamenak / gero nigar zorrotak. Arg DevB 53. Nigar turrusta batez busti zuen lehenik sainduaren
begitartea. Jnn SBi 119. Nigar turrustak baitohazko bi begietarik. Ip Hil 50. Gure amaren negar-zurrustak
txukatu ziran. Or Aitork 113. Bihotzetik ezpainetarat jautzi zitzaion otoitz bat... otoitz kartsu bat eta begietarik
nigar turrusta. GH 1971, 254. v. tbn. nigar t.: Egiat 173. GAlm 1963, 51.
- NEGAR-TURRUSTAZ. Llorando a lágrima viva. � Bata dago harritürik, emaztia nigar thurrustaz, haurrak
marrakaz ta askazi güziak dolian. Egiat 225. Nigar turrustaz ari izan zen. Arch Gram 90. [Ama] nigar turrustaz
hasi zen eta erran zeion. Ip Hil 55.
- NEGAR-TURTULLA. "Nigar-turtullak, grandes gotas de lágrimas" A (que cita Chaho, s.v. turtulla).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
926