Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
eman zion, arratsaldeari bere poza ondatuaz. NEtx LBB 14. v. tbn. Mg CO 54. Lard 49. Apaol 54. Itz Azald 140.
Altuna 97. Ir YKBiz 358. JAIraz Bizia 100. Etxde JJ 153. SM Zirik 27. Zait Plat 107. Osk Kurl 67. BiblE Gen
45, 2.
� (Aux. intrans. unipersonal). � Bihotza hunkitu zaundan eta nigarrari eman nintzen. MarIl 72 (v. tbn. 76).
Errana da errege handi bat nigarrari eman zela orhoiturik bere armada ederra. Dv LEd 250s.
� (Aux. intrans. bipersonal). � Mandatariak erantzun zionean, Absalon il zala, gela batean sartu eta negarrari
eman zitzaion. Lard 201. Negarrari eman zaio gajoa eta orduan konturatu naiz nere zakarreri latzaz. Txill Let
67. v. tbn. Arr May 58. � Jaungoikozko suan neskatxa irazeki zuen, nun bereala negar miñari eman zitzaion. Arr
May 179 (v. tbn. 127).
- NEGARRAZ. Llorando. v. NEGARREZ. � Orhit zite Jerusalemeko emazte nigarraz jarraikiten zeitzon haier
erran zeiela elezen egin nigarrik. UskLiB 57. Sartu zan barrura negarraz eta atzera begiratuaz. Apaol 85.
- NEGARRE(T)AN. Llorando; en lágrimas. "Nigarretan urtzea, fondre en larmes" SP (s.v. urtu). � Tr.
Documentado tanto al Norte como al Sur desde Lazarraga. La forma general es negarretan; emplean negarrean,
Xenpelar, Orixe y Uztapide, en los tres casos precedido de erdi y en final de verso. � Bere begiak negarretan
eukala. Lazarraga 1151v. Ha zillhegi bailitzaiku mundura itzultzea / eta egin tugun faltez nigarretan urtzea. EZ
Man I 114. Giristiño on batek bethi kausitzen du arrozoinik asko nigarretan eta doloretan egoteko. Ch I 21, 4
(SP, Mst, Ip nigar egin). Ene begiak bustirik / zugatik negarretan. Gamiz 205. O nork biotzeko deadarrik
andienak igaroko bizitzaren negarretan eman litzakean! Cb Eg II 96. Eman zen hazgorapenetan eta nigarretan,
erraten zuela: nik egin dut bekhatu. Lg I 322. Karlos jaunaren alde artu nuben arma, negarretan utzirik aita eta
ama. Echag 166. Jarri nintzen hari beha, begiak nigarretan urthuak. MarIl 72. Leheneko eginetzaz nigarretan
sarthü. Etch 652. Espos desolatu bat, bere lagun maitea galdurik, nigarretan eta pobrezian bere bizi guzikotz
gelditzen dena. Lap 45 (V 24). Aita eta ama frango nigarretan dagozi beren umeak horrela galdurik. Arb Igand
159. Ez nintzan berehala atrebitü emaztiari galtegitera zerk hala nigarretan ezari zian. Const 28. Hiri so
baitzagozin irri-nigarretan! Ox 154. Yuduak ere negarretan ari zirala ikustean, dardaratu zan. Ir YKBiz 358. Zu
jaio ziñaneko pozak, bereala negarretan galdu ziran. NEtx Antz 10. Joanen zen beraz Frantses bere lagunekin,
horgo giristinoak utziz (nigarretan!). "En pleurs". Ardoy SFran 222s. Ait'amak hemen utzirik hurturik
nigarretan. Xa Odol 183. v. tbn. Arr GB 24. Ur MarIl 68. Or Tormes 59. Alz Ram 93. Etxde AlosT 37. Zait Plat
83. NEtx LBB 371. Nigarretan: Harb 191. Arg DevB 212. Gç 163. Brtc 123. Monho 88. Dh 179. Jaur 379. Gy
152. Hb Esk 106. Dv LEd 254. Laph 120. ChantP 392. Elzb Po 181. Zby RIEV 1908, 411. Jnn SBi 56. Ip Hil 7.
HU Aurp 50. Zub 86. Barb Leg 24. SMitx Aranz 126. JEtchep 59.
� Zeren hobeago baita noizbait ezen sekulan, / zuregana itzul dadin nigar eta dolutan. EZ Man II 101. Gizon
guziak yarriren dire nigar eta marrasketan. Lg II 185s. Zertako yasan, zertako bizi nigar edo nekhetan? Hb Egia
121.
� (Sing., precedido de erdi). � Goizian tabernara / joanda alperrian, / begiyak zintzilikan / erdi negarrian. Xe
251. Santurik balin bada zeru-baztarrean, / dei egiten diote erdi-negarrean. "Medio llorando". Or Eus 103.
Emengo lengo pelotariak / daude erdi negarrian. Uzt Sas 326.
- NEGARREZ (V-gip, G-azp-nav, AN-gip, Sal; Lar, Añ, Izt 58v, Zam Man 58), NIGARREZ (AN-5vill, B (+ -
ger-), BN-arb, S; SP, Lecl), NEXARREZ (R). Ref.: A (gogoa, nexarrez, urtu); Iz Als (neegarrez), R 293; Izeta
BHizt (niger); Elexp Berg; Gte Erd 90, 194 y 230. Llorando. "Nigarrez dago, il pleure" SP. "Llorar, [...]
negarrez ari, egon" Lar. "Actualmente está llorando, orantxe negarrez dago" Ib. "Implorar, negarrez eskatu" Lar
y Añ. "Negarrez ase ase egiten dot nere burua" Izt 58v. "Alarguntsa kura nexarrez zagolarik, niri ere gogoa
azkatu zitan (R-uzt)" A (s.v. gogoa azkatu). "Negarrez urtu [...] (Sal), derretirse en lágrimas" Ib. (s.v. urtu).
"Néxarrez egon nézu egun gúzia, he estado llorando [...]" Iz R 293. "Nigarrez tantaka dago (AN-5vill), negar
zotinka ari da (G-azp)" Gte Erd 230. � Tr. General en todas las épocas y dialectos.
� Jende honak bihotza daut bethi ere nigarrez, / neure amore xotiltua galdu dudan beldurrez. E 165. Zergatik
tormentatzen zarete eta nigarrez zaudete? neskatxá ezta hil. Lç Mc 5, 39 (He, TB nigar egin; Leon nigar, Ol,
Ker, BiblE negar). Zeñari negarrez egoala despedidu ekion. Lazarraga. 1146r. Ene begiak, / asi zatez negarrez.
Ib. (B) 1203v. Donsuaen etsean duztiok barrez, deungeaenean negarrez. "Llorando". RS 96. Ongi xauturik
nigarres / biotzean damu duzula (s. XVI ó XVII). TAV 3.1.20, 113. Zugana suspiratzen dugu laiduz eta
negarrez, negar ibarr onetan. Is TAV 3.2.12. Ordean faltetan bahaiz esker gabez erori, / absolbitzera hoako
nigarrez aphezari. EZ Man I 19. Il zelegiezan Hespañakoak / negarrez egozan, nola eskekoak. EgiaK 88.
Ikhusiko duzu saindutto bat zokho batean nigarrez. Ax 500 (V 323). Zugatik ene begiak / daude negarrez.
Gamiz 204. Suspirioz, plañuz ta negarrez. CatBurg 6. Hau aditu ta negarrez asi zen Susana. Mb IArg I 383. Zuri
deiez gagoz Evaren ume deserrituak, negarrez. Cb CatV 7. Garbituko ditut nigarrez ene faltak eta biziko naiz
zuretzat. Brtc 94. Nigarrez ari zirade düzülakoz adiskidia galdü? Egiat 238. Gizon gaisoak ito bear zuen
negarrez bere bekatuen damuz. Mg CC 125. Arkitu zuen aur bat negarrez, etxerako bidea galdurik. AA II 37.
Zenbat ez dira bizi / gaisoak negarrez! It Fab 174. Gaizoa eman zen nigarrez, / auhen eta deiadarrez. Gy 88.
Dakuski gizon eta emakume asko negarrez. Lard 459. Itz orrek utziko nau / betiko negarrez. Bil 48. Negarrez
urtu laitake artaz / akordatuko bagiña. Xe 370. Jarri zan oraziuan Jaungoikuari eskatzen negarrez. Bv AsL 169.
Judu guziak berehala nigarrez eman dira. HU Zez 23. Konfesau zan negarrez. Azc PB 282.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
925