Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
� (Fig.). Chirriar. � Pagozko gurdi-ardatzek egin dezala negar lor aztunpean. Ibiñ Virgil 97.
� Haur nigar egin nahiak, aitari bizarra thira. O Pr 221 (tbn. en Saug 50). � Neskak damuaz / ez eban, ez, asko
bear, / antxe egiteko txorienagaz / taska taska negar negar / begi bereak / urez beteak / damuz biotza samur lar.
Zav Fab RIEV 1907, 94. � Hik zer hobe aski duk / ni xangrinaturik / ez eta gehiago / nigar eginaturik. Balad
217. � Oztopo bat gertatu zait eta luzaro bage nigar egin bearra naiz. Or Mi 91. � Bizi ontako enparauak,
negar egiñago ta eginbear ezago ta ez egiñago ta negarbearrago. Or Aitork 243. Negar egitenago nuan eresi
aiek entzutean. Ib. 225.
- NEGAR EGINARAZI. Hacer llorar. v. NEGAR ERAGIN, negarrarazi. � Jesusen pasio santuak negar
eginarazten dit eta zer nai dezu? Bv AsL 58. Nigar egin-arazi dautzut anhitz aldiz, / nigarrak niri zauzkit jauzten
orai borthitz! Ox 145. v. tbn. Alzola Atalak 123. � (Con determinantes). "Aski nigar guhaurri egin arazi daukuk
(BN-lab)" Gte Erd 18. � Nigarra gogotik eginarazten diote gaixoei. Dv Dial 23 (It negar gogotik eragin, Ur
negar eragin, Ip nigar gogotik eragin). Aski nigar guhaurri egin-arazi daukuk. Larz Senper 132. Beste bat ere
[bihotzmina] jasan berria zuen, nigar onik eginarazia ziona. Ardoy SFran 197.
- NEGAR-EGINGARRI (H), NIGAR-EGINGARRI (Dv, H), NIGARRINGARRI. Lamentable, deplorable; (lo)
que provoca el llanto, (lo) que hace llorar. v. negargarri. � Tr. Propio de la tradición septentrional. � Ordutik
hiri handi guziz aiphatu haren tokiaren ikhustea zen nigaregingarri. Etcheberry 155. Zoin den nigar-egingarri
hoin ederki fedeaz mintzo den gizon batek, fedea galdua izaitea! Lap 24 (V 14). Izanen dire sinestegabeak edo
lazoak [...]. Bainan horrelakoak alde guziz nigaregingarri dire. Arb Igand 107. Nigarregingarri da indies herri
baten ikhustea izurrite denboran! Prop 1899, 68. Aipatzea bera da nigar egingarri. Etcham 135. Ikusgarria
biziki luzea da, eta zonbait aldiz sobera minberaia eta nigaregingarria. Herr 31-5-1962, 4. Etzezaken ahantz
Xaberri, izanikan ere hau orai nigar egingarri! "Déplorable". Ardoy SFran 106. Egiazko Jainkoa ezagutzen ez
dutenak zoin diren deabruaren esklabo higuingarri bezain nigar-egingarri. "Pitoyables". Ib. 212. v. tbn. HU
Aurp 203. Darhayet Manuel 370 (ap. DRA). Barb Sup V. JE Med 148. Lrq Larraja RIEV 1931, 235. � (Uso
adv.). � Lur batetarik salto / ia bertzera kurri / hemen gabiltza suelto / nigar egingarri. Balad 233. � (Con -zko,
adnom.) "Nigar egingarrizko kalteak, dommages, pertes capables d'arracher les larmes (de faire pleurer)" H. �
Horra nun duzuen, gogo eta molde gure koblaria dena [Oxalde]. Nigar egingarrizko plantan eta berdin
jostagura, berdin jostagarri. Ox 202.
- NEGAR-EGITE. Llanto. � Au da, Kristinaubak, tristeza eta negar egite birtuoso eta santuba. Zuzaeta 162.
Kan izaneunzu amargurarekin nearregitea eta ortzen marraskara. Samper Mt 13, 50.
- NEGAR-EGITEKO. "Nigar-egiteko, qui est fait pour pleurer, déplorable" Dv (s.v. nigar-egingarri).
- NEGAR-EGUN (V-ger-gip ap. A). "Día de lágrimas, día de ánimas" A. � Budda izan zen bekhatore, eta
penitentziaren ondotik, ikusi zituen nigar egunetan piztu zituen gorphutzak. Hb Egia 63. Iruñak ez nai, ez
Naparroak / negar-egunik igaro. "Día de duelo". Or Eus 254. Ala balitz [...] / alai zitezkean bai nere negaregunak.
Berron Kijote 27.
- NEGAR(RA) EMAN. Hacer llorar. � Ama, emagüzü nigar guri zure Semiaren krüzifikazale bekhatorer. Ip Hil
258. v. tbn. Arr GB 126. � Llorar (a alguien). � Abraham ethorri zen haren deithoratzera eta hari nigar
ematera. Dv Gen 23, 2 (Urt nigar egitera, Ur negarrez).
- NEGAR ERAGIN (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg; Aq 1353, A Morf 738). Hacer llorar, provocar el llanto.
"Azotáronme de calidad que me hicieron llorar, ala zeatu ninduen, nola negar eragin zideen" Aq 1353. "[...]
negar eraittian dago astuntasun asko aundixagua negar eittian baño" Etxba Eib. "Abadiak negar erain zotsen
ezkonbarrixei" Elexp Berg. v. NEGAR EGINARAZI, negarrarazi. � Tr. Documentado al Sur desde mediados
del s. XVIII. Al Norte se encuentra en Gasteluçar, Eguiateguy (173 nigar e.), UskLiB, Etchahun (174 nigar e.),
Duvoisin e Inchauspe. � Begietarik sasoiñ hotzak / nigar ziok eragiten. Gç 81. Zuri negar eragin ta odola
emanerazo ta niri negar malko bat ere ez? Cb Eg II 56. Pozak negar eragiten eustan. Mg CO 236. Okasinoe ta
ibillera deunga negar eragin biar leuskijuenak. JJMg BasEsc 13. [Astoak] bizkarrean / eukan alan bearrez zuloa
/ ta zan negar eragitekoa / beleak an eragoionean / alper ostikadak. Zav Fab RIEV 1907, 540. Pethiriri bere
flakeziazko bekhatiaz nigar eragin zereiola. UskLiB 55. Baditu ortzak edo ortzen ordekoak, aurrai negar
eragiten dien ezkero. It Dial 24 (Ur negar eragin, Dv, Ip nigar eragin). Oroitze onek aita naigabez bete eta
alabari negar eragiten zion. Lard 136. Orduko kontua, / barre legetxe negar eragitekua. AB AmaE 244.
Ikusirikan bere arreba arriari negar eragiteko estaduan. Apaol 95. Aitzari ere mara mara negar eragitekoak.
Ag G 158. Negar eragiten eustan igaroriko bizitzak. Or Tormes 67. "Nork negar-eragiñ, ark maite". "Te hace
llorar". Berron Kijote 227. v. tbn. VMg 57. fB Ic III 363. Ur MarIl 112. Arr GB 106. Bv AsL 37. Kk Ab I 49.
Etxeg Itzald II 89. Enb 166. Otx 72. Zait Sof 144. Bilbao IpuiB 148. SM Zirik 16.
� (Con determinantes). � Anitz negar eragin zien Herodes gogorrak. Mb IArg 140. [Oroipen onek] eragiten dio
ugari negar eta suspirio. AA III 302. Gertaera ikaragarri onek negar andiak eragin zituen. Lard 92. Zuri
nigarrak-eragin eta odola jauzarazi. Dv LEd 107. Gurutze baten ikuste utsak eragiten zion negar ugari. Bv AsL
43. Zuk eragin deustsazu negar samiña Riktrudisi. Ag AL 95. Desgrazia bat pasatu dana [...] / negarra franko
eragin dute / familiaren artian. Arrantz 142. � Inpernuan bertan baño negar eta alarao geiago eragitten
dautsezube. Otx 27.
� (Sin eragin explícito). � Edozein ergelkeri edo astakeri egiñez, barre eragin legixube onek gustijoi, baña
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
921