Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- NEGAR-ASPERTU. Llanto, lloro. � Negar-aspertu bat nai ta malkorik ezin lêrtu. Or Poem 543. Negaraspertua
baiñon obe genun kantua. Ib. 551.
- NEGAR-ASTE (Lar, Añ, H (G), A), NIGAR-ASTE (H). "Semana Santa, [...] negarrastea" Lar y Añ.
"Semaine Sainte, des lamentations" H.
- NEGAR-AUHEN. Llanto, lamento. � Iainkoak beraz entzun zituen hekien nigar-auhenak. Urt Ex 2, 24 (BiblE
negar-zotin). Sakramenduak hartu zituen Iñaziok ahaide adixkiden nigar auhenen erdian. Laph 15.
- NEGAR-AUHENETAN. Llorando, lamentándose. � Bere hutsak nigar auhenetan deithoratzen zituela. Laph
32 (v. tbn. 151).
- NEGAR BATEAN. Llorando a lágrima viva, a todo llorar. "Negar baten etorri yaku" Zam Man 58. � Asi zan
negar baten / eskatuten Iaunai. Azc PB 295. Batak agur ta bestiak adios / Juanixe negar batian. Balad 59.
[Umetxoa] etorren negar baten, ama, ama ta ama deadarrez. Echta Jos 16. Agurea negar baten eguan. Kk Ab I
118. [Umea] guturirantz zuzendu zan, negar baten. Altuna 105s. Urak joian negar baten, / lorak ziran
zimeldurik. Laux AB 84. Azkenean nigar batean oihu egiten du emazteak. Ardoy SFran 175. Nork eraman du
Katalin, / bere begi ederrakin? / Azkenbordara lagundio / auzoak negar batean. NEtx LBB 270. Faraonen
etxekoak be entzuten ebela, Jose negar baten asi zan. Ker Gen 45, 2 (Urt nigarrez, Ur negarrarekin, Ol
negarrez).
- NEGAR BEROZ. "Nigar beroz, à chaudes larmes" SP.
- NEGAR BIZIAN. A lágrima viva, a todo llorar. � Alaba ala ikusirik ama ere negar bizin asi zan. JAIraz Bizia
110.
- NEGAR-BURBUILA (-ula Sal ap. A), NIGAR-PURPUIL (SP, Lar Sup, H (L, BN)), NIGAR-PUNPUILA (Lcôte
ap. A; Dv; -ula BN-baig ap. A), NEGAR-PURP(U)ILA. Lágrima. "Nigar purpuilla" SP. "Lágrima, nigar
purpuilla" Lar Sup. "Nigar [...] purpuilaz begiak betheak, les yeux pleins de grosses gouttes de larmes" H. v.
NEGAR-ANPULO. � Anhitz nigar purpuilla isuri zuen. Ax 439 (V 286). [Artzainaren] besotan erori nindukan,
nigar punpulak begietan. Zub 50. Negar-purpilla dixurt / au gogoratzean. Artano "Asperenka" (ap. DRA).
- NEGAR-DOHAIN (Lar), NIGAR-DOHAIN (Hb ap. Lh). "(Don de) lágrimas, negardoaiña" Lar.
- NEGAR-EGILE. v. negargile.
- NEGAR EGIN (V-gip; Lcc, Mic 7v, Lar, Añ, H, A Morf 738, Zam Voc), NIGAR EGIN (S; Volt 106, SP, Ht
VocGr 404, Lar, Lecl, Gèze, Dv, H, A Morf 738), NIGARGIN (Ht VocGr 314, H), NEGARRIN (AN-ulz-egüésilzarb-olza),
NE(X)AR EGIN, NEGARGIN (Bera). Ref.: Bon-Ond 159; Lrq (nigar); Iz Ulz (negarrin); Etxba
Eib y Elexp Berg (negar eiñ). Llorar; (con obj.) lamentar, deplorar. "Guayar, llorar" Lar. "Llorar, negarregin,
nigarregin" Ib. "Bihotzak nigar egiten dio holakorik ikhusteaz, son cœur pleure" Dv. "Nigar egiteak atsekabea
nolazbait ere gozatzen du, verser des larmes, pleurer [...]. Egizu gogoan duzuna, bainan egun batez minki nigar
eginen duzu, [...] mais un jour vous en pleurerez amèrement" H. "Negar eittia ez da itxura gizonian, baña ez
eittia zergaittik badago, itxura gitxiagokua" Etxba Eib. "Gero alperrik izango da negar eittia" Elexp Berg. � Tr.
General en todas las épocas y dialectos. � Nigar begi bapederak bere aldias oroiturik (Elegía de Juan de
Amendux, 1564). TAV 3.1.18. Kanporat ilkhirik Pierrisek nigar egin zezan mingi. Lç Lc 22, 62 (TB, Leon nigar
egin, Brunet, Ol negar egin; Ker negarrez asi, BiblE negarrari eman). Negar egiten prometidu dau / bizi dan
arte guztian. Lazarraga 1145v. Nik negar dagidanean. Ib. 1186v. Bienabenturatuak dirade nigar egiten dutenak.
Ber Doc 93v. Presuna iustuak ere berthutezko obretan egiten du nigar eta egiten du irri. Ax 501 (V 323).
Ezakusan begik nigar eztegik. O Pr 153 (Saug 57 eztakusan begik, ez nigarrik). Nigar egin zian bi begietan
behera. Tt Onsa 109. Ezin nagoke negar egin gabe. ES 149. Zugatik gizon egin ta negar egin nuen. Cb Eg II
107. Baldin ezpadet negar egiten / arrizkoa det biotza. Bast 1. Erakusten deusku [...] negar egiten geure
pekatubakaiti. Zuzaeta 89. Eukikot biotzik negar egiteko neure bekatu ikaragarriak? Añ EL 1 24 (CatAN 65 nigar
e.). Gura neuke euki damu andi bat ta negar egin Magdalena batek legez. Mg CO 64. Erremedioa da, negar
biotzetik egiten dala, bakoitzak aitortzea bere bekatuak. AA III 564. Odol malkoz negar egitekua da guraso
askoren euren umiai doktrinia irakasteko daukeen arduraeza. Astar II 93. Yesus alaz ikusita, / negar daigun
guztiak / bekatu egin izana. Añ EL 2 200. Nik ditut kulpak, ez egin negar, / orlakorik ez nizun esan bear. Bil 80.
Bienabenturatu tzu near egiten dienak, zerengatik urak izanen baitra konsolatrik. CatSal 69 (Cb CatV 62,
CatLlo 85, CatBus 38, KIkV 105, KIkG 79 negar egin, CatR 69 nexar egin, LE Urt ms. 99v nigar iteunténak).
Urrikaldurik egin zuan negar. Bv AsL 154. Erri konek nexar egiten du gutaz guartan denian (R). Orreaga 107
(AN-larr-gulina, Sal near, V, G-nav, AN-5vill-araq-ulz, BN-baig negar, AN-5vill-arce-erro, L-sar, B, Ae, S
nigar).
� (s. XX). Orain guztiak negar dabe egin / ezaguturik okerra. AB AmaE 11. Joan behar izan baitziren eliza
batean otoitz eta nigar egiterat. HU Aurp 174. Negar ere egin nuen, nere burutasun hura egiazkotuko ote zan
erabez. A Ardi 124. Karloman bera nigar eginez / Frantzian barna da sartu. Ox 161. Ez egin negar / iltzen
naizen egunean. Jaukol Biozk 88. Arriak negar egin lezake / orren planta ikusita. Tx B I 41. Aurretik negar egin
arren, atzetik barre egitten dautsubena. Otx 21. Zuengatik ta zuen umengatik egizue negar. Ir YKBiz 498.
Esaizkiezu auek negar-ibar ontan, negar egin dezaten. Or Aitork 91 (Mi 36 nigar e.). Ai, ez naiz ordongo, /
negar dagit asko, / gorphutz, bihotz-minez, / gauzetako minez. Mde Po 45. Zergaitik negar egin? / Zeruan izarra
dago / itsaso aldetik. Canc. pop. in Erkiag Arran 20. Erantzunik egunari, egiten degu negar. Arti MaldanB 194.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
919