Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
aipatzen digute lasai-asko. Vill Jaink 36.
nedoni. v. nerau.
nehelar. v. negalar.
negakin (AN ap. A; Lar, Izt C 46, Lcq 49). �1. "Palomilla, hierba y palomina, la misma que fumaria" Lar.
"(Fumaria officinalis), fumaria, palomilla, sangre de Cristo, conejito" Lcq 49. �2. Tínea, tiña. � Erlenagiek,
besteren bizkarretik bizi nairik, edota listor latzek, iskilluz sendoagoak, sartzen dira, baita negakin (tinea)
nazkagarria ere. Ibiñ Virgil 112.
negal (L-ain, B, BN-baig; vEys, Dv, H (L), VocB), negel (L-côte, BN-ciz, S; H (L)), nagel. Ref.: A (negal,
negel); Izeta BHizt2. � Herpes, empeine, sarpullido. "Negala "Arpeko Saindue" zoko artako urek garbitzen du"
Izeta BHizt2. v. legen, negalar. � Sokhorriko paretan bada ithurria, / negela sendatzeko bethi idekia. Hb Esk
98. Ez da oraino asmatu ardien negalarentzat sendagailu hoberik. JE Bur 8n. Harpe hartan bildu uraz thorra
eta zenbat ez da sendatu, ala begietako minarekin ala negalarekin ezin egona zutenetarik. Ox GH 1922, 506.
Badire gure eskualdetan bortz negel-belhar. [...] Zaharrek landare hunekin sendatzen omen zituzten negela eta
ezkabea. Zerb GH 1932, 523. Ez da aski Hiribarrenek erraitea ur horrek negela sendatzen duela. Zerb Azk 47.
Nagel gorriz, orin beilegiz, zikindu zaio larrua. Arti MaldanB 207. Ardiek eta bildotxek badituzte ainitz zorri,
lakasta, negal, ezkabia, sasoi huntan. Herr 14-5-1964, 2.
- NEGAL-BELAR (negel-belhar Zerb GH), NEGELA-BELAR (belhar Hb ap. Lh). Escabiosa. "Scabieuse des
champs (Scabiosa arvensis)" Zerb GH 1932, 523 (v. supra ej.).
- NEGAL BIZI (Hb ap. Lh). Herpes, empeine. � Konkorra bada, [...] eta baldin bethiko zaragarra, negal bizia
gorputzean edo sabel ttipia eroria baditu. Dv Lev 21, 20 (Ur erpe, BiblE larruazaleko gaitz). Eria omen zan
aspaldi; negal biziak iretsia zaukala diote; azkenean larrua ezpalka erortzen zitzaion. Eskual 25-6-1909, 2.
negal. v. 1 negel.
negalar, negelar (SP � Dv, H y A), nehelar. � Herpes, empeine. v. legenar, negal. � Nehelarra joanarazteko,
aski da hunen gantzutzea bederatzi goizez eta barurik anbulu erroarekin edo oraino tua eta gatzarekin.
Larz GH 1934, 410.
- NEGALAR BIZI. "Negelar bizi (Hb), dartre vive" Lh.
- NEGALAR-UR. "Negelar-ur (Hb), eau qui guérit des dartres" Lh.
negalartsu, negelartsu (Hb ap. Lh). � "Dartreux" Lh.
negaldun (AN, L-ain, BN ap. A; Dv, H), negeldun (Hb ap. Lh, H). � "Qui a une ou plusieurs dartres" Dv.
"Empeinoso, herpético, el que padece sarpullidos" A. v. legendun, negaltsu. � Abere [...] zaragartsu edo
negaldunik Yauberi ez diozute eskeñi bear. Ol Lev 22, 22 (Dv negaldun, Bibl negeldun).
negalea (det., Lar � H, Izt C 206). � "Mena, pescado marino pequeño" Lar. "Espèce de poisson qui fraie en
hiver" H.
negaltsu (L, B, BN ap. A; Dv, H), negeltsu (Hb ap. Lh, H). � "Dartreux, plein de dartres" Dv. "Empeinoso,
lleno de sarpullidos" A. v. legentsu, negaldun. � Begi-lauso, zaragardun, negaltsu edo iren bada. Ol Lev 21,
20 (Bibl negeldun).
negar (V, G, AN, L, Sal; Lcc, Mic 7v, Lar, Aq 1431, Añ, Dv (V, G), H (V, G), Zam Voc), nigar (AN-5vill, L, B
(+ -ger), BN-baig, Ae, S; SP, Urt I 55, Deen I 407, Lar, Añ (AN), Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H, VocB),
near (V-gip, Sal), nexar (R; Dv (R)). Ref.: Bon-Ond 139 y 152; A (negar, near, nexar, nigar); Lrq (nigar); Iz
Ulz (negarrin), ArOñ; Etxba Eib; Holmer ApuntV; EAEL 46; Izeta BHizt (niger); Elexp Berg; Gte Erd 17 y 230.
� Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. La forma general al Sur es negar y al Norte nigar; hay a
veces ambas formas en un mismo autor (Etcheberri de Ziburu, Maister, Goyhetche, Mirande, Xalbador, Orixe,
Lizardi, S. Mitxelena...). En textos alto-navarros se encuentran tanto negar como nigar, y en los dialectos
pirenaicos hay nexar en los textos roncaleses y near en los salacencos. Si no se trata de una errata, hay niharra
en Etcheberri de Ziburu (Eliç 273). En DFrec hay 93 ejs. de negar, meridionales, y 19 de nigar, 5 de ellos
septentrionales.
�1. Llanto, lloro; lágrima. "Lágrimas, negaren pulluak" Mic 7v. "Guaya, lloro, lamento" Lar. "Arrasarse los ojos
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
916