Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
naturaleza, Jainkoarena eta Gizonarena. CatLuz 31. Naturaleza erreberrituz, lurra estaliz lorez. MarIl 4.
Edozein gizonek daukaz beregan naturaleza desbardin edo diferente bi, bata gorputza, bestea arimea. CatBus
43s. Badire naturalezak / oillarren eta epherrenak. "Il est des naturels". Gy 279. Zaphaldi on bat eman dezola
gizonak bere naturalezari, eta naturalezak iphizta guti bilhatuko dio. Laph 167. Berthutean aitzinatzeko behar
dela naturaleza gudukatu, naturaleza garhaitu. Ib. 166. Noizik behin, pasionek, naturalezaren flekezek itzaltzen
badiote fedearen argia. Lap 14 (V 9). Badakizue engoitik zer den / gizonen naturaleza. Xa in Mattin 95. Iduri
baitzitzaion gizonaren naturaleza ez ditakela hez bortxaka baizik. Lf ELit 205. Atsegina naturalezari dagokio;
atsekabea, izpirituari. MEIG I 110.
v. tbn. Harb 40. Cap 76. Hm 109. Bp I 32. OA 16. El 43. Iraz 54. Zuzaeta 77. Monho 132. Dh 179. Mg CC 218.
Añ CatAN 21. Gco I 408. AA III 500. CatLlo 20. JesBih 464. Jaur 203. Legaz 13.
� Urretik egiten diren gauzak, nahiz izan ditezin itxura diferentetakoak bethi dira urrezkoak eta urrearen
naturaleza berekoak. ES 103.
� "Constitución física. Ainbeste alkol eran da olako osasuna eukitzeko, derrior naturaleza gogorrekua biar"
Elexp Berg.
�2. (V-gip; SP). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Naturaleza (universo físico). � Naturalezako legeen kontra. Cap
104. Jende hau Ebanjelioa predika ziteken artean bizi izan zen naturalezaren legean. ES 112. Arzen dozu kontxa
eder bat perla prezioso bat unidurik naturaleziak ifini deutsana. Zuzaeta 83. Naturaleziak apaindu eban
edertasun andijagaz. JJMg BasEsc 228. Ez dago luurraren ganian eskubiderik naturaleziaren legia austeko. fB
Ic I 27. Iru modutan aitu leitekiala Jaungoikuaren erreinuba; bata da naturalezakua, au da, zeru, luur eta
euretan dagozan gauza gustijak. Astar II 254. Elkhar behar da lagundu / naturalezak nahi du. Gy 36. Lurra dute
zeru, naturaleza Yainko, gaua egun. Hb Egia 125. Jainkoaren semearen izenean eta Jainko semeak bezala
naturaleza guziari manatzen zion. Laph 214. Mireio-n izadia edo naturaleza nagusi. Or Mi IV. Maitasuna... Nola
garabilzki Naturalezak! Nai duen eran maneatzen gaitu. Txill Let 88. Zer da izadia edo naturaleza, norbaitek
eusten ezpadio, sostengua ematen ezpadio? Vill Jaink 158. v. tbn. Lg I 327.
- NATURALEZAZ (SP, Urt). De por sí, por naturaleza. "Ab ingenio improbus, naturalezaz gaxtóa" Urt I 9. �
Naturalezaz umillatzen da [Unikornioa] / damarik dakusenean. Lazarraga 1184v. Ain on emun baleust
kantatzeko / bozau naturalezaz bentureak. Ib. (B) 1193rb. Badira bere naturalezaz gaitz, garratz, latz eta samin
diren bihotzak. SP Phil 342 (He 345 berenez). Mundu guztian eztelarik eskualduna baino jendaki edo leinu
nobleagorik, [...] zein-nahi-den gauzetan antzatsuagorik, naturelezaz ethorkorragorik [...]. ES 399. Gizonak
bere egitez eta naturalezaz du iakiteko gutizia. Ch I 2, 1 (SP sorkuraz, Mst natüralki, Ol berenez, Leon izatez).
Gizona txarra edo dongia bada ezta onelakua berez edo naturalezaz, ezpada bere guraz edo borondatez. Astar II
97. Naturalezaz kasta gogorrak / ta gañera umetsuak. Tx B II 65.
- NATURALEZAZ GAINE(TI)KO, NATURALEZAZ GORAGOKO. Sobrenatural. � Ez gauza naturazkoez
eta lurrekoez bainan bai naturalezaz goragokoez tratatzen duena. ES 144. Beste birtute batzuek dira naturalezaz
gañekoak, fedearen argiarekin ezagutzen diranak. Gco II 82 (8 naturalezaz gañetikoa). Birtute naturalezaz
gañetiko bat. Astar II 11. Itxaromen edo esperanzia dala doe naturaleziaz gañetiko bat. Ib. 12. Jaungoikoaren
egitade miragarrizko ta naturaleziaz gañetikoaz. CatBus 15. Bada hemen zerbeit naturalezaz goragoko. Lap 331
(V 151). Karitatea da naturalezaz goragoko berthute bat. CatJauf 92. Grazia hori naturalezaz goragoko argi bat
da. Leon Imit III 54, 12 (54, 8; SP naturaleza gaineko, Ch naturaz goragoko).
- NATURALEZAZKO (SP, sin trad.). (Adnom.). � Naturalezazko amudioak. SP Phil e) 3v (He XI amodio
naturalak). Fedeak irakhasten darokun xede batetik heldu zaikuna, eta ez naturalezazko mobimendutik edo
xedetik heldu dena. CatLav 279 (V 139). Lotubak askatutia, tristiak poza ta pobriak bizigarrija gura izatia
geurezkua da, naturalezazkua da. fB Ic II 257. v. tbn. Gco I 414.
naturalismo. � Naturalismo. � Beraz, beheraka zihoan 'naturalismoa' Etxegarairen ustez. MEIG VI 87.
naturalista. �1. Naturalista, (el) que se dedica al estudio de las ciencias naturales. � Naturalistek diote bipera
dela suge mota gaixto bat. Tt Onsa 37s. Schirach naturalista fama aundikoak egin zituan obserbazio eta
esperienzia berriak. ErleG 54. Naturalistek erakhusten daukute Afrikako desertuetan badirela zur ernaiak (des
poutres) bezain handiko sugeak. Elsb Fram 177. �2. Naturalista, partidario del naturalismo. � Alemanijai,
arrainai ta txorijai emon deutseez Jaungoikuak sengarrijak edo sentidubak eta izatia (naturalista itsubak ukatu
arren). Baña ez deutseez emon entendimentuba. fB Ic I 15. Ezpaita sekula naturalistarik azaldu bizigabekoen
eremutik bizidunetara lerro jarraitu eta etengabeko ori aurkitu duenik. Vill Jaink 64. Naturalisten ikustepuntutik
gauza begiratuaz, miñak eta oiñazeak eztu batere misteriorik. Ib. 120 (v. tbn. 60).
naturalitate, naturalidade. � Naturalidad. � Esango dizut naturalidade guziyakin. Iraola 30.
naturalki. �1. Por naturaleza. � Hik erran nahi duk, beraz, ezen ohore hori haren beraren dela eta naturalki
hari berari apertenitzen zaiola. Lç Ins C 3r. Lurra bere ethorkian / sorthua bekhatutan / naturalki miserian /
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
906