Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
duzue malbariskak egostea burrarekin batean eta gero hartaz maiz phereka idiaren natura eta hala laster
suflaraziko dio bere pitxoa. Mong 589. � (V-gip, G, AN-gip, L, B, S, R-uzt). Ref.: A; Iz ArOñ; Elexp Berg; Gte
Erd 229. "Vagina, parte del útero visible en la vaca, perra, etc." A. "Gaixua sortu jakon naturan da kendu eiñ
giñuan" Elexp Berg.
- NATURA-KONTRA(KO). Contrario a la naturaleza. � Ezen haién emaztek ere kanbiatu ukhan duté usanza
naturala natura kontra denera. Lç Rom 1, 26 (He, BiblE naturaren kontrako, TB naturalezaren kontra, Dv
ethorkiaren kontra, Ol aitzikora, Ker itzulietakora). Borondatez egiten den heriotzea. Natura kontrako bekhatua.
Harb 33. � (Uso adv.). � Baldin hi naturaz basa zen olibatik ebaki izan bahaiz eta natura kontra oliba onean
xarthatu bahaiz [...]. Lç Rom 11, 24.
- NATURAREN GAINETIKO. Sobrenatural. v. NATURAZ GORAGOKO. � Grazia da dohain barnetiko eta
natüraren gañetiko bat. CatS 63. Fedia da natüraren gañetiko den berthüte bat. Ib. 57.
- NATURAZ. Por naturaleza. � Iainkoaren haur izatea eztugu naturaz, baina adopzionez eta graziaz. Lç Ins C
3r. Ezen naturaz guziak gara maradikatuak. Ib. D 3v. Naturaz hiraren haur ginén berzeak-ere bezala. Lç Eph 2,
3 (He sortzez, TB naturalki, Dv ethorkiz, Ol, BiblE izatez, Ker egikeraz). Zure ontasuna naturaz da, ene falta
kostuma gaixtoen lehiaz. Harb 190. Zeren iuramentua bere ethorkiz, naturaz eta izanez Iainkoaren ohoratzeko
[ordenatua da]. Ax 252s (V 169). Jinkuaren haurrak dira adopzionez eta graziaz, bainan ez natüraz Jesü-Kristo
gure Jauna bezala. CatLan 34. Berez, jaiotzez eta naturaz, adargabea delako. MIH 387s. � (Precedido de gen.).
� Zeren imortal baita bere naturaz eta ezin hiltzen baita. Tt Onsa 139.
- NATURAZ GORAGO. "Naturazgoragoa, surnaturel" Lecl.
- NATURAZ-GORAGOAKI. Sobrenaturalmente. � --Jesu-Kristo gure Jauna, nola izan zen kontzebitua eta
sorthu zen Ama Birjinarenganik? --Obratuz Jainkoak naturazgoragoaki eta milagroki. CatLuz 12 (CatAe 26,
CatSal 27, CatR 27 sobrenaturalki).
- NATURAZ GORAGOKO, N. GAINEKO, N. GAINDIKO. Sobrenatural. � Natüraz gaintiko gaizen egitera
iarten direnak. Bp I 87. Grazia hura naturaz goragoko argi bat da, Jainkoaren dohaiñ berezi bat. Ch III 54, 18
(54, 8; SP naturaleza gaineko, Leon naturalezaz goragoko). Afekzione hori maizago da humanoa eta naturala
ezenez naturaz goragokoa eta Jainkozkoa. Ib. 58, 3. Izpiritu sainduak ematen diotzoten naturaz goragoko argien
arabera. He Gudu 61. Hura da natüraz gaiñeko Argi bat. CatLan 63.
- NATUR ZIENTZIA. (Pl.). Ciencias naturales. � Lehengo eta oraingo gizarteari dagozkion jakintzak ezin
hautsizko lokarriz lotuak daude natur zientziei. MEIG VIII 65 (v. tbn. 61).
- NATURAZKO. a) (El editor interpreta los ejs. citados como "bien nacido"). � Zeren orai zuk, iauna, noble eta
naturazkoak bezala, baituzu estimatzen [...] heuskara. E 7. Ezta gizon naturazko hala egiten duiena, / zeren eztu
ezagutzen hala hongi egina. Ib. 131. b) Natural. � Naturazko eta eskribuzko manuaren testigu. EZ Man I 71.
Naturazko legearen manuak. EZ Eliç 429. Zeren iskiribatu duen philosophia bat gauza naturazkoez tratatzen
duena. ES 144. Barnean eta kanpoan ditugun dohaiñak, nahiz naturazkoak, nahiz graziazkoak, guziak dire
zureganik ditugun ungiak. Ch III 22, 2 (SP naturalezatik, Mst natüralki). Naturazkoak, geuregan eta ingurunean
ditugun zerak, kenduz gero, ez ote da kultura herriaren nortasuna bera? MEIG IX 61.
natural (SP, Urt I 114, Añ), naturale (Lcc), naturaal. � Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos.
Hallamos ejs. seguros de naturale en Lazarraga y Elizalde, y de naturaal en Capanaga. En DFrec hay 20 ejs. de
natural. �1. Natural, producido por la naturaleza; propio por naturaleza. "Naturalmente, naturalea legez" Lcc.
"Razón natural, argi naturala, errazoi geurezkoa" Añ. � Zeruko Jaunagaz eta bere andra naturaleagaz. fJZ 99.
Udaonek ekarriko deu / txoritxo naturalea. (Azcoitia, 1566). FLV 1991, 289. Baina gizon naturalak eztitu
konprehenditzen Iainkoaren spirituaren gauzák. Lç 1 Cor 2, 14. Halaber arrak-ere, utzirik emaztén usanza
naturala, berotu izan dirade bere guthizián bata berzeagana. Lç Rom 1, 27 (TB naturala; He naturaren
arauera, Dv bere bidezkoa, Ol bide yatorra, BiblE berez dagozkien). O, pietatearen Aita naturala, edo pietatea
bera! Harb 140. Nola baitira bi gaitzerizkoa, bata naturala, haragiarena eta bertzea librea, borondatearena. Ax
272 (V 182). Guraso naturaalak zer zor deutsee umeai? Cap 48 (21 naturala). Zure edertasun naturala aski da
zure senharrarentzat. SP Phil 289. Hala nola urthe natürala bere sasoetan arrapartitü baita. Bp II 3. Beldurrez
gaitzi dakion Jainkoari zeiña ganik baititutzu ditutzun dohaiñ eta talendu natural guziak. Ch I 7, 2 (Mst
natüralak; SP zure izaitez, Ol etorkiz). Arte gabeko edo berezko erretorika naturala nola dan. Cb EBO 41.
Misterio natural hek ezin konpreni detzakek eta nahi hituzke bada konprenitu Jinkoaren misterioak? Mih 39. Zer
gauza da lege naturala deritzan jaiozko ta ekarraizko legea? Ub 16 (v. tbn. lege natural en Lç ABC I 5r, Ax 523
(V 337), ES 86, AA I 505, Astar II 244, Lard 12, Hb Esk 44; lege naturale en El 59). Eriyotzan galdu zan uniño
naturala arimiak gorputzagaz eukana. Zuzaeta 83. Aita Jaungoikoaren Seme propioa eta naturala. Gco I 409.
Kristau justuak ditu bizitza mota bi: bata da naturala, begiz ikusten deguna. Gco II 8. Bakotxaren jenioa, griña
naturala. Añ MisE 105. Erreinu naturala edo berezkoa. Ib. 49. Jesu Kristok, bere gorphutz naturalaz bertzalde,
badu gorphutz misteriozko bat. Dh 255s. Gure izpirituari hain natural zaion arintasun eta inkonstantziaren
kontra gure buruen begiratzekotzat. MarIl 22s. Su naturala konparatuz ifernukoarekin ez da itzala baizen. Jaur
123. Bi hitzez errateko, naturala eta surnaturala. HU Aurp 116.
� (s. XX). Krisma saindua da olio naturala balsamoarekin nahasia. CatJauf 109. Asto naturalen esniak. Iraola
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
904