Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- MANDO-BUZTAN. "Pelo mal peinado. Aldi hartan segurik, eskaler, izaka eta mando-buztanek lore zuketen
Sainduaren buruan! Etcheb MGaric 200" DRA.
- MANDODUN. (El) que tiene mulos. � Gorantza dua iru mandodun burdi bat, olez kargauta. Kk Ab II 128.
Mandazaiaren esanak aizkora kolpez ito zituan eta an joan zan aurrera mandoduna, Patxi adar gaiñean utzita.
NEtx LBB 182s.
- MANDO EGIN. "Reventar, mando egin" (AN-gip).
- MANDO-EME (Lcc, vEys (G), H), MANDA-EME (V, G, AN ap. A; Lar, Añ, H). Mula. � Zamariaren izenaz
ezagutzen dira [...], potxo, mando, mandaeme, mandako, asto [...]. Izt C 167s. Zorra eun sueldotik gorakoa
danean, ipiñi dezala zaldi, beor, mando edo mando-emea. Etxeg RIEV 1908, 118.
- MANDO-FERRA (L-ain ap. A), MANDA-BERRA (R ap. A). "Rebanada tan ancha como el pan mismo; litm.:
herradura de macho" A.
- MANDO-GURDI, MANDA-GURDI, MANDO-BURDI (A, s.v. burdi), MANBUDI (BeraLzM). "Carro de
machos" A (s.v. burdi). "Carromato, galera" BeraLzM. � Gaur dabilz Bizkaitarrak / mando burdietan, /
zetarako da indarra / euki belaunetan? Azc PB 202s (v. tbn. 201). Manda-gurdien gidari batzuek eta idi
parearen aurretik, inguruko karretoetan besteak. Garm EskL I 142.
- MANDO JAIKI. "Mando jeiki bat, mulo alto de patas" Broussain ms. (ap. DRA).
- MANDO-JENDE. "Cómo se llama a cada raza: caballar, zamari jentia, mular, mando jentia [...]" Mdg 149.
- MANDO-KORTA. "(Vc), [...] cuadra de machos" Azkue (s.v. korta).
- MANDO-MULA (Dv, s.v. mula), MANDAMULA (Ae ap. VocPir 409). Mula. � Mando mula zikina. AstLas
50. Mando mula / bugresa debria, / izan bezalako / ez deus gezurtia. Ib. 52. Haxe Saintia bizkarrian, mando
müla üxia [...] heltzen da. SGrat 14. Mando mula bat zen / xuria, / xuri bezain gizen / joria. Ox 95.
- MANDO-OLO. Avena loca. � Hixtu belhar, mando olo, basa pherrexil eta gaineatikuak. GH 1936, 315.
- MANDO-PERREXIL (-sil AN-5vill ap. A), MANDA-PERRESIL (AN-5vill ap. Lcq 60 � A Apend). "Geranio
robertiano, hierba de San Roberto" A. "Herbe-à-Robert. (Geranium robertianum), mando perresila" Zerb GH
1931, 324. v. KURLO-BELAR.
- MANDOTIK ASTORA ERORI, JAUTSI. Ir de mal en peor. � Gure faltaz erorten gira / mandotik astora.
Arch Fab 165. Orok dakitenean nola den aspaldi danik zalditik mandorat eta mandotik astorat jautsia. Herr 3-
12-1959, 1. Segur bazen erraiteko Batistaren gobernuaz, bainan orai ohartzen dira [Cuban] mandotik astora
erori direla, erran nahi baita gizon otsotik komunixtera. Herr 20-4-1961, 1. v. tbn. Gy 31. � "Mando gainetik
asto gainera iausi egitea" SP.
- MANDO URDINAK JO. "Mando urdiñak jo, hacerse el remolón para el trabajo" A Apend. "Mando urdinak
yo, hacerse el remolón; litm.: pegar (a uno) el macho azul (G-to)" A EY III 331.
- MANDOZ (A Morf 676). En mulo, montado en mulo. � Orduko aldijetan bide orretatik oñez, mandoz, zaldiz
ta burdiz, atzera ta aurrera. Kk Ab I 114. Orduko aldiyan salgairik geienak mandoz erabilten ziran batetik
bestera. Kk Ab II 167. Lerroan doazila nor mandoz, nor asto-bizkarrez. JE Ber 50.
- MANDO ZAHAR. "Avaro. Mando zahar edo zikoitza" Darric (ap. DRA).
- MANDO-ZALDI. Mulo. � Pekatu onetan jausi oi dira [...] aragijen gusto zitalez mando zaldi legez aseten
dabilzanak. Astar II 15.
- MANDO-ZAMARI. � Atzaparka ari bait zan mando zamari baten zama-artetik artu ta artu. "Acémila".
Berron Kijote 211s.
2 mando. � (Con gen.). A favor de. v. 1 bando (2). � --[...] beti beti neure kontra oteko! --Zeure mando oten
dala... ezu esan urruguen ba? Ort Oroig 96.
mandoar. v. 1 mandar.
mando-aska, mando-belar... v. mandaska, mandabelar...
mandoiltu (S ap. Lrq). � Amontonar, apilar (heno, paja...). v. 1 metatu.
mandoiltzaile, mandoiltzale (S ap. Lrq). � (El) que amontona, apila (heno, paja...). v. metatzaile.
mandoka. � Por mulos, por cargas. � Anton Kokok mandoka dakar / beltza, barna berotzeko. "Por cargas". Or
Eus 158.
mandoka. v. mandako.
mandokeria (-eri A Morf 68, Zam Voc). � Estupidez.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
90