Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nardingarri. � Fastidioso. v. nardagarri. � Aski nardingarri baita heien irakurtzea. Ch hitzen orde, nahi
daukute sakatu x hitza gazte buru bero batzuek. Herr 31-3-1960, 2.
nardo (Urt I 465), nardu. � Nardo. Cf. betico nayas / narr doa (Cantar de Lelo, IC II 90) de interpretación no
segura. v. akara. � Andre aratza. / Zeruko alaba. / Insensuaren parea. / Nardoaren hurbilla. EZ Man II 198.
Ethorri izan zen emasteki bat jarro bat nardo burutuzko ungentu preziatuz bethea zakharkena. He Mc 14, 3 (Dv,
Or, BiblE nardo, DvHtoy nardo edo akara; Lç aspik, HeH, Leon, Arriand, Ker akara). Mariak artu zué libra bát
ungéndu nárdu fiñ, prezióso, ta unjitu zitue Jesúsen óñak. LE Io 12, 3. Nardoa ta safrana, kana urrin ontsua eta
zinamomo Libanoko arbola guziekin. Echn Cant 4, 14 (CantCS, Dv, BiblE nardo; Ol, Ker akara). Ni, arako
nardozko lurrinkai eta bestetariko edari eder-gozuak gordeten dittubezan ontzijetarikua nozu. Otx 55. Mariak
ekarri zuen [gantzukari] ura akaratik, nardo belar onetik ateria zan. Ir YKBiz 371n.
nardui. v. lahardi.
nare (BN ap. A; VocBN � vEys y Dv, H (L, BN)). �1. Tranquilo, sereno. "Se dit de l'eau, tranquille, dormante.
Ur narean ez erhirik ez zangorik, (ne risquez) dans une eau dormante ni doigt ni pied (prov.)" H. "Ur narea, el
agua tranquila. So narea, la mirada tranquila, serena" A. v. 3 bare. � Arratsak gero lo nare baten / unkia eman
deiala! EA OlBe 66. Barruko bakearen jabe, biotz nare ta baredun, eroapenez bete, egoarritsu. Erkiag Arran
116. Zer den bake narea erakutsi zidan. Arti MaldanB 205. Egon. Geldi t'edegi egon, / gora-begira-narez. "Con
quieta mirada al cielo". Gand Elorri 149. Atseden ain gozo, argi, narea! Gazt MusIx 117. Elkar-izketa nare ta
baketsuan. Ibiñ Virgil 59. � (Uso predicativo). � Nare dauden uretan. Anab EEs 1920, 71. Crau aldea nare ta
ixil zegoen. Or Mi 61. Nare ta garbi dator auotsa ere. TAg Uzt 30. Huria lo oroitu gabe / huria lo, zikin eta
nare. Mde Pr 288. Bai polita zegoela gaur itsasoa: badakusat oraindik, urdin eta nare. Txill Let 82. Bare ta
nare gelditu yakon barrua. Erkiag Arran 173. Jainkoagan nare dirauke gauza guztiak bat zaizkionak. Zait Plat
45. Nare duzu aizea. Gazt MusIx 83. � (Uso sust.). � Ene iria! Ene zoritxarreko narea! Zait Sof 49. �2. "État
de tranquillité des yeux, par opposition à la vivacité de l'expression" VocBN. "Au fig. se dit des yeux tombants,
noyés de sommeil. Begiak nare ditu, loharkatzera doha, il a les yeux tombants, [...] il va s'endormir" H. "Begi
logalez nagi eta narea, yeux appesantis et languissants, comme noyés d'envie de dormir" Ib. (s.v. nagia).
- NARERIK. En calma. � Zuek, berriz, aitarengana narerik igo zaitezte. Ol Gen 44, 17. Ta zu, Oidipu gure
baitan narerik gelditu! Zait Sof 136. Ta esan-ala, arnas-eutsika, errez eta narerik edan zuen erabat. Zait Plat
108. Zaude narerik. Ib. 147.
nare. v. narea.
narea (V-oroz arc. ap. A; Lar Sup � H), nare. � "Linaje" A. � Narea onaganik ezta gauza gaxorik. RS 303.
Izketea da bere narearen agiria. Kk Euzkadi (rev.) 195 (ap. A). Yanzkeratik ezagutzen da gizona sarritan, eta
Frantzin, mail eta nare goi[e]netako lagunak agoxuriak dituzu gai ontan. "Rank and station". Amez Hamlet 35.
� Raza, casta. � Zenbat nare edo abenda dira ludian? Bera EEs 1915, 168. --Azti-nare dana, zillar-zale dalako.
--Ta errege-narea, irabazi lotsagarri-zale. "La raza de los adivinos". Zait Sof 190. Iri au aldezten dun gizanarearen
berri dezakan. Ib. 135.
� Etim. Para su posible relación con cast. ralea, v. FHV 552.
naretasun (H). � Calma. � Barneko gentza ta naretasuna. Zait Plat 60. Olerti bizi, sentikor, leiatsua berarena,
naretasun eta erakundearen adierazle arrigarria. Gazt MusIx 68. � "État languissant des yeux que le sommeil
veut fermer" H.
naretsu. � (Uso adv.). Tranquilo, tranquilamente. � Gogaldi txarrak naukala gaur esango duzu. Ez, ez, naretsu
nago. Or, carta a Ldi 19-2-1930 (ap. DRA). Ez izutu, Engrazi, esan zion Piarresek naretsu, pakearekin natorkizu.
Etxde JJ 224.
naretu (BN, S ap. A; VocBN � Dv, H). �1. Calmarse. "Tranquilizarse" A. � Barreneko itsaso nastau murgilla,
naretu, gozatu, emetu, ekurutu egikiola leenbaileen. Erkiag Arran 157. Aurraren leen urratsak aipatzen ditu,
giza-izakera ondua, ludi naretua. Ibiñ Virgil 42. �2. (BN, S ap. A; VocBN, Dv, H). "Haurra, zuaza oherat,
begiak naretuak dituzu, enfant allez vous coucher, vous avez les yeux amortis" VocBN. "Devenir languissants,
allondis par le sommeil, en parlant des yeux" H. "Begiak logalez nagituak eta naretuak" Ib. (s.v. nagitzea).
"Entornar los ojos" A (que cita el ej. de VocBN).
narga (BN ap. A � VocBN). � "Fantaisie manifeste, air dédaigneux" VocBN. "Desdén" A. � Betiko gorrotoz ta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
885