Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
mandiota (Lar � H). �1. Sala, salón. "Pieza, sala, aposento", "quadra, sala" Lar. � Igoten eben goiko egotokira
gizon de emakume danak [...]. Estaldu ziran aulki guztiak, bete zan mandiota. Ag AL 100. Gela-barrua zuri-zuri
iantzi eben, gizategi edo mandiota isats da izuzkeagaz igortzi. Ib. 88 (v. tbn. 81). �2. "(Gc), granero" A. v.
mandio.
mandira. v. maindire.
mandiril. v. bandil.
mandiru. "(BN-mix), muladar" A.
1 mando (gral.; IC 443, Volt 97, Mic 8r, SP, Urt III 425, Ht VocGr, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr, VocBN, Gèze
340, Dv, H, Zam Voc). Ref.: Bon-Ond 142; VocPir 408; A; EI 140; Urkia EEs 1930, 49; Lrq; ContR 521; Iz Ulz;
Iz Als (oinezturi), ArOñ, R 292; Etxba Eib; EAEL 81; Elexp Berg. � Tr. Documentado en todas las épocas y
dialectos desde finales del s. XVI. En DFrec hay 12 ejs.
I (Sust.). �1. Mulo, macho. "Mando gainez dabilla" SP. "Urte jauzitako mandoa, mulo que tiene más de un año
y no ha llegado a dos" Broussain ms. (ap. DRA). "Mandoak umerik ez, umearen minik ez, [...]. Mando handiak
basta handia (BNc), el mulo grande, grande albarda" A. "Asto izan, da mando bizi (V), viven aún más
groseramente que lo que pide su estado, ser burro y vivir machos" Ib. "Mandua baziñaz bezela erabilli zaittu
piontzan" Etxba Eib. �
Mutil, mando, bota ta tabardoa. Lazarraga (B) 1182vb. Gure mandoa urak engarren eta urak aroa. "Nuestro
macho". RG A 19. Eman zerauen mando, zamaari, idi, hazi, diru, finean trabaillatzeko behar zuten guztia. Ax
27 (V 16). Mandoa nor duk aita? Bortuko behorrik ederrena ama. O Pr 311. Mandoak, ezpadu potrorik, ez
potro-minik ere. Ib. 312. Mandoa den lekhuan adibarik ez aipha. O PrASJU 286. Mandoak osinari, dienak
dienari. Ib. 353. Mandoak ez othe dira bethiere abre pizuak. SP Phil 205 (He 206 mandoak). Askoren iritzian idi
eta mando kargatuakin jai osoan bideari ekitea debekatua dago. AA II 51. Zaldi, mando edo burdijakaz batetik
bestera ibiltia. Astar II 67. Eztitin sober'ebil primer khort'egiten / gibeletik manduer bastaren ezarten. Etch 282.
Mando mozten zenbeitek bizia higatzen. Hb Esk 227. Mando-gañean igesi zijoala. Lard 200. Akaballozko bat,
mando andi batian edo mandatzar batian. Mdg 123. Mendi gora hartarik mando bizkarrez beheiti jiteak akiturik
bazagon aste bat osoa. JE Bur 156. Zahagiz gain gaineraino kargatu mando bat. Barb Sup 130. Mando hilari,
uzkitik olo (BN). Lander Eusk 1925 (IV), 56. Mando merkia, nausiaren nekhia (BN). Id. ib. 1928 (IV), 311.
Alako mando billau ostikolaririk munduan ez da azaldu. Or Tormes 113. Gendulain-dik ekarri sei zagi (bi
mando) / igazkotik. "Dos cargas de mula". Or Eus 364. Mando nai diinak kakarik gabe, egon behar du mandorik
gabe (BN-ciz). A EY III 66. Absalon ihesari eman zen mando baten gainean. Zerb IxtS 56. Jetxi zan nagusia ta
"arre mando" abiatu ziran erri-gibelera. Anab Poli 110. Zaldi-mandotan asko egoan errian: berreunetik gora
bai. Bilbao IpuiB 222. Mando bihurrienak hezten dira, aski akituz gero. Larz Senper 62. Bidean mando baten
perra otsak adituko dira. NEtx LBB 182. Mandoa saldu ta astoa erosi (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1845. Mandoa
bera ere botako zin gure etxe-zuloko usaiak. Ataño TxanKan 58. Ez dut uste Avignongo Aita Sanduaren mandoa
baino ahazkorrago naizenik. MEIG VIII 35.
v. tbn. Harb 324. EZ Eliç 322. Gç 44. SermAN 7. Lg I 316. LE Matr5 9. AstLas 14. Egiat 166. Xarlem 318.
DurPl 81. VMg 33. Zav Fab RIEV 1909, 29. It Fab 134. Izt C 167s. Arch Fab 79. Gy 139. Dv Lab 94. Bil 169.
Laph 36. HerVal 199. Arr GB 146. Atheka 131. ChantP 88. Ud 25. Apaol 31. AB AmaE 235. Sor Bar 83. Elzb
PAd 25. Elsb Fram 162. HU Aurp 102. Balad 103. Ag Kr 174. Etxeg RIEV 1908, 118. Echta Jos 72. Urruz Zer
50. A Ardi 133. Kk Ab I 78. JanEd II 140. Noe 39. Ox 118. Const 26. FIr 135. Tx B II 214. Etcham 149. Zub 75.
TAg GaGo 8. JAIraz Bizia 86. Lek SClar 140. ZMoso 45. Etxde JJ 52. Herr 19-12-1957, 3. Erkiag Arran 130.
JEtchep 42. Arti MaldanB 205. Zait Plat 40. Salav 89. Uzt LEG II 41. Berron Kijote 102.
� Akademiara asto ioan eta mando etorri egiten zutenak ere baziran. Zait Plat 20.
� (Como primer miembro de comp.). � Mando talde andiakin. Izt C 202. Mando lapurrak. ChantP 88. Garbitu
arin, lagundu daigun / asto ta mando zametan. Azc PB 65 (v. tbn. el mismo ej. en Erkiag Arran 46). Mandozaurira
eulia ala da / ongi zorroztuz miztoa. "Matadura del macho". Or Eus 392. Mando-aldetik Balentin eta
etxekoandrea ikusten zuten. Anab Poli 109. Aspaldi ontan lanikan gabe / gendukan mando-taldia. Zepai in Uzt
LEG II 40. Lagundu bezait mando-azpi ontatik ateratzen. "De debajo desta mula". Berron Kijote 211.
� (Añ, Izt 117r). (Empleado como insulto). "Majadero, necio" Añ. � Onen gizona izanik mando aundi bat,
azaldu da atian kolera biziyan. Iraola 97. --Zeuk esateko mozkorre naizela. Mozkorre. --Nere amagatik ori esan
mandu orrek. Alz Bern 78. Orain doguz, bai orain, / negarrak, uluak, / igazi dauskunian... / "Mando"
"Ganbeluak"! Enb 206.
� "Au fig. Gizon hori mando bat da, cet homme est un mulet. Ce qui s'entend, qu'il est têtu, dur au travail,
endurant, fort comme un mulet" H.
�2. (L-ain, B, BN, S, R ap. A; Dv, H (L, BN, S), VocB). Llaga, grieta (en el talón, mano, etc.). "Mandoak bikhez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
88