Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
G 80. � (Con eta delante del último nahiz). "Que venga, que no venga, naiz datorrela, ta naiz ez" Lar (tbn. en
Añ). � Begiratu behar da [...] etsaiaren akometatzetik, nahiz dela etsai hura zure berdin, nahiz handiago, eta
nahiz ttipiago. Ax 332 (V 220). Sortzetik dakarrela, / nork bere patua, / naiz dala zakurra, ta / naiz dala katua.
It Fab 24. Gizona beti trabenan dago / naiz dala aste ta naiz jai. Urruz Urz 46. Naiz dala alan agindu izan
dogulako eta naiz dala jakin dogulako [...] edo guk jakiteko aleginak eginagaz. Itz Azald 111. Naiz dala itxasoz
ta naiz dala leorrez. Enb 80. � (Con eta tras el último nahiz). � Naiz dala zerpait egittekoan naiz ta zerpait
erakustekoan. Inza Azalp 101.
- NAHIZ... NOLA... Tanto... como... � Bai eiki hi aiz eguna, / nahiz den bizitzea, / orobat darokukena, / nola
heriotzea. Arg DevB 28. Ezaitezila asper o neka uni kontu egitetik naiz gaubaz nola egunaz (B, s. XVIII).
BOEans 807.
- NAHIZ... NON... Tanto... como... � Gañerakuan, guri ez digu ezeren ajolik naiz beriala ezkondu non bizi
guziyan ezkongai egon. Iraola 126.
- NAHIZ (DELA)... ZEIN... (ETA). Bien... bien..., sea... sea... � Gerrarietan barriz inor ez lakuak / naiz dala
liorreko, zeiñ itxasokuak. AB AmaE 95. Naiz zaldizkoak zeiñ oñezkoak. Ib. 449. Doa arri artetik, / naiz
sastraketatik, / zeñ bide ertzetik. Ib. 341. Gañera nik nekusan beti errezetan / ordu erdiak naiz jo, zeiñ da
osuetan. Ib. 252. � Naiz izan gaiztua, zein otsan mansua, / edo zelakua. AB AmaE 351. Naiz soldaduen, zein
jeneralen, / bardin juezen aurrean. Ib. 189.
� Etim. De nahi + suf. instr. -z (cf. lat. quamuis y uel).
nahizale. "Qui finit par vouloir (S)" Lrq.
nahizelako. � De cualquier clase. � Eurak dira, ba, makil-dantzari, / eurak bai abeslarijak; / baña ez gero
naizelakuak, / ezpada goragarrijak. Enb 36.
nahizelan. "En varias comarcas del dialecto V, [...] naizelan, como quiera" A Morf 262.
naizendu. � Hacer que (yo) sea. � Iainkoa, eskerrak eta laudorioak derauzkitzut, zeren eta eri ninzenik sendatu
nauzun, [...] hil ninzenik pitztu eta ezninzenik naizendu. Harb 196.
naizentxo, naizantxo. � (Seguido de demostrativo de primer grado). (Lo) poquito que soy. � Arek [...] beste
arazo andiago batzuetara zuzendu oi dabez. Zuekana neu, naizantxo au, bidaldu nabe. "A mí, que tan poco
valgo". A EY II 151. Arkaitz ontan arkitzen dut / nik nere burua: / "naiz" esaten dut, / naizantxo onek. Or
"Arkaitzen gainean" (ap. DRA).
nahizer (nai- V-arr-oroz-och ap. A (s.v. nai-)). � Cualquier; cualquier cosa. � Hirur herio mota hauk,
nahizeren aldetik konsideraturik, horrible dira. Tt Onsa 135. Jaunarentzat ez da gatx / nai zer egitea. AB AmaE
357. Orra bada gizona zeiñ gora jasua [...] jateko nai zer fruta, [...] abere guztietan barriz agindua. Ib. 351.
nahizetako (nai- V-och ap. A), nahizetarako (nai- V-arr-oroz ap. A). � "Hábil para todo" A.
nahizione. "(S), volonté, désir" Lh.
naiztar. � (Verbo) intransitivo. � Naiz-ekin erabiltzen diran aditzetan (naiztarrak), batzuk: batzuk izan dira,
batzuk etorri ziran... eta abar. Anab Aprika 5.
nahizte (nai- Lar � H). � "Epítrope, figura retórica" Lar.
naizu-naizu. � "(G-to), en extrema abundancia" A. "Jouir d'une abondance excessive, naizu-naizu (edo esnemamitan,
azal-apainetan [...]) bizi" Herr 24-11-1955, 4. � Bolara artan, nola guda mutill edo soldaduak dirua
naizu-naizu zebilkiten. Ezale 1898, 148a.
naje. "Falcada, manojo de mies que el segador corta de un solo golpe de hoz (L)" Darric ms. (ap. DRA).
najel egin. � Huir (en el habla de los gitanos vascos). "Iges-egin, najel-egin" J. M. de Oyarbide EEs 1921, 131.
najerano. Cf. piper najerano, s.v. piper.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
877