Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
tbn. 59). Edozeñek, naiz gizonak, naiz emakumeak, egin dezakean gauza da. Ub 194. Naiz justuak, naiz
pekatariak gerala. Gco I 424 (v. tbn. II 22). Naiz sinistu, naiz ez, esan bear det [...]. VMg IX. Naiz bakarrik
daudela, naiz norbaitekin itzegiten jarri ditezela. AA II 141 (v. tbn. I 575). Naiz kolpea izan andia, naiz txikia.
Ib. 64. Iñor mugan sartzen bazan, naiz gizona, naiz aberea, ilda geratuko zala. Lard 77. Edozein artzen duela,
naiz judua izan naiz jentilla. Ib. 499. Gisua berriago eta hobeago, nahiz esku-lanetako, nahiz laborantzako. Dv
Lab 186. Naiz plazara juan bedi / naiz juan iturrira, / nork ez du arreta jartzen, / aren ibillira. Bil 47. Naiz
Barcelonan, Alcalan da Salamancan, naiz Venecian eta Erroman. Aran SIgn 114. Naiz erre naiela garretan /
naiz zurrau, naiz untzez josi. AB AmaE 153.
� (s. XX). Danak dira onak, naiz erreta naiz gordiñik jateko. Ag G 85 (v. tbn. Kr 176). Naiz landerrentzat dala
naiz aberatsentzat ixan. Otx 100. Naiz arrantzale, naiz baserritar, naiz aberats, naiz txiro izan. TAg Uzt 220.
Naiz nere arrebaren alaba izan, naiz [...] berbera baño aide urrenagoak balira ere. Zait Sof 174 (v. tbn. 63).
Naiz batera naiz bestera eztute lanerako gogorik ekarriko. Etxde JJ 29. Agur eta irri ona [...] Naiz ipar otza
dala, / naiz dala sargori. Gand Elorri 65. Naiz zutik, naiz buruz beera goazela, burubidez iokatzen gira. Or in
Gazt MusIx 26. Nahiz zaharrak diren, nahiz berriak. MIH 384. Nahiz trenean, nahiz estazioetan nahiz beste
edozein jendarteko lekutan. Ib. 184.
v. tbn. Mong 588. Ch III 22, 2. Mb IArg I 142. Cb Eg III 384. LE Prog 110. Mg CC 108. It Fab 120 y 113. Ur
Gen 8, 17. Arr May 36. Elsb Fram 121. Kk Ab I 90. A Ardi 37. KIkV 74. KIkG 61. ArgiDL 120. Inza Azalp 102.
Enb 150. Ldi IL 74. JMB ELG 50. Eguzk GizAuz 39. EA OlBe 102. SMitx Aranz 188. Or Aitork 293. Mde Pr
331 y Po 67. NEtx Nola 10. Munita 49. Lek SClar 119. JAIraz Bizia 62. Akes Ipiñ 14. Anab Aprika 65. Vill
Jaink 128. Osk Kurl 119. MAtx Gazt 106. Zait Plat 137. And AUzta 107. Ibiñ Virgil 33. Berron Kijote 165.
� (Con edo delante del último nahiz). � Nahiz elizan dezala entzun meza saindua / edo nahiz eztezala. EZ Man
II 58. Berze othoitz guztien nahiz aitziñean, edo nahiz gibelean. EZ Eliç 7. Eta naiz pekataria lenago izan bada
edo naiz inozentea gai onetan oraindaño izan bada [...]. Gco II 42. Gero naiz onekin / edo naiz arekin, / nai
degunarekin. It Fab 212. Naiz lukainka mutur edo naiz txokolate goxoa artu nai badute. Munita 70. Naiz laguna
edo naiz ostiantzekua, arentzat bardin zan. SM Zirik 33. Naiz ardau txarra ibilli edo naiz ona, bere bezerueri
aitzen emoten zekiana zan. Ib. 69.
� (Con eta delante del último nahiz). "Rocín y manzanas, naiz ongi ta naiz gaizki" Lar. "Naiz bata ta naiz bestea
(G-azp), ongi daude naiz bat eta naiz bertzea (AN-gip-5vill)" Gte Erd 201. � Ezen nola nahi den dela, nahiz
mendekaturik eta nahiz mendekatu gabe, nahiz bere gogoak histurik eta nahiz histu gabe. Ax 280 (V 187).
Esaten zioten guzia naiz andia izan naiz txikia, naiz latza ta naiz gogorra egiten zuela. Mb IArg I 151. Baña
edozeñek, naiz ezkondua izan ta naiz ez, erdits dezake [...]. Ib. 132. Edazu kontuz ardua, / naiz zarra ta naiz
gozua. JanEd I 134. Naiz uda ta naiz negu, geienetan gabaz. Ag Kr 70. Naiz andi ta naiz txiki, / begiak ondo
iriki. JanEd II 26. Naiz lortzen dala ta naiz eztala. Enb 201. Aurra egizak lo ta lo / moruak loak artzezaño. /
Moruak loak artu ezkeroz / naiz izak eta naiz ago. Balad 69. Naiz naste ta naiz bakanka. Munita 80. Tirorik egin
gabe naiz alde batetik eta naiz bestetik. Salav 81. v. tbn. Gco II 88. AB AmaE 110. Goñi 80. EusJok II 65. Inza
in Jaukol Biozk VIII. JMB ELG 47. JAIraz Bizia 45. MAtx Gazt 78. SM Zirik 64. NEtx LBB 365.
� (Con edo delante del último miembro). � Naiz aurkez, naiz atzez, goitik, betik, zearka edo zuzenka. Lar DT
CCXIV. Naiz jatea naiz edatea dala edo beste edozeñ bear. Cb Eg III 384. Naiz ezkonduarekin, naiz
ezkongaiarekin, naiz Santo Kristoarekin edo Ama Birjiñarekin berarekin. AA II 141. Naiz jaten dezuela, naiz
edaten edo beste edozeñ gauza egiten. AA III 362. Nahiz zorhoan, nahiz ogian, arthoan edo bertzeetan. Dv Lab
167.
� (Con eta delante del último miembro). � Badago iñor Ganbelu anaien kontra aterako danik, naiz janedanian,
naiz borroka, naiz karga jasotzen [...] eta beste onelako kirtenkerietan. Urruz Urz 12s.
� (Con eta tras el último nahiz). � Ez zala gizon motarik, naiz basatietan, naiz grezitarretan, naiz ta beste
edozein izenetakoetan [...]. Inza Azalp 89. Naiz juduen artean, [...] naiz ta Greziatarren artean. Ib. 90. Naiz
aundi, naiz kozko / betor, naiz ta dedilla Labaiendar Antxo! Or Eus 33. Euren Parroko Jauna ezaguna eben
erritarrek naiz kantuan naiz ta pulpitoan. Bilbao IpuiB 237.
� (Con ala delante del último miembro). � Gero, beti dituzu, ta asko, naiz txiro naiz aberats, epel, otz ala gori.
Ldi IL 74.
� (Con eta tras el primer nahiz). � Bera bai eroango ebala erriak beingo baten, naiz ta alkatea bera naiz
Parroko Jauna izan. Bilbao IpuiB 158.
� (Con arren). � Baña naiz asko, naiz gutxi eman arren, gogo onarekin [...] eman bear degu. Gco II 37.
- NAHIZ (DELA)... NAHIZ (DELA)... (Con dos o más miembros y dela encabezando al menos uno de ellos).
Bien... bien..., sea... sea...; tanto... como... "Nahiz dela soit" SP. � Tr. Documentado al Sur en Capanaga y a
partir de mediados del s. XVIII. Al Norte lo emplean Etcheberri de Ziburu y Axular. � Nahiz etxe barrenean,
nahiz dela athean, / jendeek izanen dute gerla bere artean. EZ Man I 63. Zelan egin daben pekatu mortale bat,
naiz aragiagazkoa, naiz dala benganzakoa. Cap 93s. Iñor ere eztaukala ezertan, naiz dala aundi, naiz txiki. Lar
DT CCXIV. Edozein eri agitz urrikalgarri da, naiz dela gaztea, naiz ondasunduna. Mb IArg I 185. Guziaren
kontua ematera, naiz dala ona, naiz gaiztoa. Ub 155. Naiz dala [...] bekatu orijinala [...], naiz dirala batek bere
borondatez egin dituanak. Ib. 152. Naiz dala aberien ari topeka [...] naiz dala gizasemien zama jasotze, [...]. Ag
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
876