Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
naitua" Lar. "Concevoir le désir de. Aspaldi du ezkondu nahitua zela, il y a longtemps qu'il avait le désir de" Dv.
"Naitu, el que desea, deseoso" VocB. "Ibili-naitua nindioken (B), yo estaba ansioso de andar" A. Cf. aldanahitu.
� Ongi etorri, zorioneko nere gurutze maitea! Aspaldiko urteetan ongi naiturik iduki nazu zuk ni. Mb
OtGai III 10. Har xixari nabarben gosez hiratuak / gure haragi hezur haukien nahituak. CantIzp (1826), 39 (ap.
DRA). Aiton semen gisan bizi nahiturik / egin gabe deusik. Arch Fab 121. Gizontxo bat ezkondu zen, / nahitua
aspaldi baitzen. Gy 129. Ni ere ondo naitua nengoan zu etortzeko. Urruz EEs 1916, 151. Nula bizi zen
senharrarekilan jakin nahitürik beitzen. Mde Pr 125. Emaztea otoaren gidatzen uztea da, otoa edo emaztea
berritu nahitua izaitea. Egunaria 24-12-1960 (ap. DRA). Baditutzu hemen aspaldi zu ikusi nahituak! Larz Iru 74.
nahitura. � Voluntad. v. nahidura. � Arras gaizki har lezake uste lukenak, pairatu dituen guziak bortxaz [...]
pairatu izan dituela. Ez holakorik. Bere nahitura eman izan da izigarrikeria hekien guzien pairatzen. Dh 459.
nahitxeki (nai- Lar � H). � "Voluntarioso, naietsia, naitxekia" Lar.
nahitza (nai- Lar, Añ, H (V, G)). � "Querencia, benevolencia" Lar y Añ. "Amour, affection" H. � [Lujuria da]
gorputzaren atsegin zikin, loien naitza eragabeko bat. Añ CatAN 58.
nahitze. � Deseo, querencia. � Bertuterako nahitze enganarizkoak. SP Phil 407 (He 412 burupe fantestiku).
Ohigabeko gauzen hain nahitze gorak eta alxatuak hagitz dira suiet lilluramenduetara. Ib. 188 (He 190 igan
nahizko irritsak). Bihotzetik ilkhitzen dira gogoeta gaixto, bertzeen emazteez nahitze, emakoitasun, gizon hiltze
[...]. HeH Mc 7, 21 (He adulterioak).
nahi-ukaite. � Deseo, voluntad. v. nahi-izate. � � Beraz bi nai-ukaite nitun; bat zarra, aragikoi, bestea
berria, gogakoi. "Duae voluntates meae". Or Aitork 192. Nai-ukaite bixiko oriek ez al dute giza-biotza
bereganatzen. Ib. 204. Orobat nai ukaite onetan ere. "In bonis voluntatibus". Ib. 204.
nahiune. � Deseo, gana. � [Bortuko basa-jaunak] eztik ene jan nahiüne handik ükhenen. GH 1932, 506.
nahius. � "(S), ambitieux, cupide" H. � Natüra nahius da eta hartzen gogo hobez dü eziez emaiten. Mst III 54,
4 (Ip gudiziat).
nahiuste. "Naiustea, voluntariedad" Lar DVC 269.
- NAHIUSTEKO. "Espotático, arbitrario, naiustekoa" Lar.
- NAHIUSTEZ (Lar y Añ). "(De) propósito, berariaz, naiustez" Lar (tbn. Añ). "Arbitrariamente, naiustez" Ib. �
Erregek aurrera eziñ ifiñiko du bere naiustez talkidarik edo emankizunik oi bezela. EConst 61.
nahixka (H (L, BN, S)), nahiska (nai- Lar, H). � "Veleidad, voluntad ineficaz, naiska, naikundea" Lar. "Désir,
envie légers" H.
nahiz (V-gip, G, AN, L, BN, S; Ht VocGr, Aq (AN), Lecl, Dv, H). Ref.: A; Etxba Eib. �1. Aunque, a pesar de
que. "Quoique", "nonobstant" Ht VocGr. "Cuando se puede sufrir la cosa, pero el modo o otros adjuntos se hacen
muy pesados, se suele decir: Naiz bero bego, goibel balego (AN)" Aq p. 63. "Nahiz ez den mintzatzen, ageri da
zer duen gogoan, bien qu'il ne parle pas, on voit ce qu'il pense. Nahiz ez diodan ongirik baizen egin, malgré que
je ne lui ai fait que du bien" Dv (s.v. nahi). "Egin behar diat alor hau landatu, nahiz gostako zaidan anitz (BNciz),
[...] aunque me cueste mucho. Naiz gal, ariko nauk (L-côte), aunque pierda, me ocuparé. [...] Nahiz zahar
eta jakintsu, zuhurrak hartzen du abisu (S), aunque sea viejo y sabio, el prudente toma consejo" A. "Nahiz ez den
gaztelua, encore que ce ne soit pas un château" Lf Gram 747. "Nahiz supporte fort bien l'ellipse du verbe. Ex.:
nahiz haur hutsa, orori ohartu zen, quoique tout enfant, il s'était rendu compte de tout" Ib. 747. v. 1 arren. � Tr.
Documentado al Norte desde Dechepare y al Sur en Refranes y Sentencias, Mendiburu y en autores de los ss.
XIX y XX. El vb. de la subordinada introducida por nahiz es generalmente un participio en textos meridionales
(tbn. algún ej. aislado en Duvoisin, J.B. Elissamburu, Mattin y Xalbador), y una forma vbal. con suf. -(e)n en los
septentrionales (tbn. en algunos ejs. de F. Irigaray (141) y Orixe). Hay tbn. ejs. de formas sintéticas o subjuntivo
con suf. -(e)la en Etcheberri de Ziburu, Axular, Argaignarats, Mendiburu, Iturriaga, Aguirre de Asteasu, Arrese
Beitia, JanEd y Orixe (in Gazt MusIx 46). Se documentan además cinco ejs. de imperativo en Refranes y
Sentencias, Etcheberri de Ziburu, Oihenart, Iturriaga y Orixe respectivamente; de vb. precedido de ba-, en
Etcheberri de Sara, Bilintx y Noe; de radical verbal, en Lizarraga de Elcano y Orixe, y de sust. vbal. con suf.
ines., en Lizardi. En DFrec hay 646 ejs.
� Zuganako hutseginez nahi banuzu punitu / errege eta berze oro ene kontra armatu [...]. Nahiz heben pena
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
872