Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
xede jakiñera; baña ori izango da norbaitek gauzak ala eratu ta tajutu zituelako. Gure auzi ontan ere zillegi da,
nai-ta-naieztasun orren azken sustraia edo erroa billatzea. Vill Jaink 53.
nahitanahieztu, naitanaiztu. � Obligar, forzar. � Eta itxas-ekaitzak botatzen dituala ugarte utsitu batera:
gizon oiek bertan bizitzera naita-naiezturik [...]. EConst 14. Españatar guztiok gaztelarrez ikastera naita
naiztuak gagozala. Ag Kr 95.
nahitara (Ht VocGr 403, Dv (s.v. nahi), H (s.v. nahiara)), nahitarat. � (Precedido de gen.). Voluntariamente;
según el deseo de, la voluntad de; a la voluntad de, al agrado de, al gusto de. "À votre plaisir, zure gostura, zure
nahitara" Ht VocGr 403. "Zure nahitara ethorri zare, vous êtes venu volontairement. Ene nahitara, selon mon
gré. [...] Bere nahitara galdu du bere burua" Dv. "Nahitara, selon la volonté de" Lf Gram 158 (8.º). � Tr.
Documentado en autores septentrionales desde la primera mitad del s. XVIII. Al Sur lo emplean algunos autores
modernos. � Desirkunde edo gutizia gaixtoak bere nahitara gogoan atxikitzen dituztenak. CatLav 130 (V 69).
[Gure salbatzailleak] arimeen etsai gehiago garaitu izan du hil izan denean bere nahitarat, ezen ez bizi zenean.
Lg I 235. Gauzak bere nahitarat yoan zitzaizkon. Ib. 218. Sarthu zen presondegi berean bere nahitarat. Lg II 91.
Etsai-gaixtoak berak eroriak ziren haren nahitarat. Ib. 134. Desirkunde lizunak bere nahitara gogoan atxikitzen
dituztenek. Brtc 63. Munduan haren nahitarat edo hark hala gerthatzerat utziz gerthatzen diren gauzak [...]
eztitezen hala gertha. Dh 234 (241 nahitarat). Bainan ez bortxaz, baizik-ere nere nahitara. Dv LEd 95.
Gerthatzen bazaiote egintza gaixtorik egitea bere nahitara [...]. Jnn Bihotz 22 (v. tbn. SBi 128). Hauk oro gure
onetan ditazke eta dire, Jainkoaren nahitara doazilarik. HU Aurp 124. Irrintzinak baduela menderen mendetan
iraun duen soinu bat, nehork orai bere nahitara alda ez dezakena. JE Bur 150. Bere nahitara eta oneziaz. Ib. 5
(v. tbn. 50). Ori etorri baiño len guzia berdin zitzaidan, eta nere naitara bizi nintzan! Sabiag Y 1933, 420. Junetorriak
azal detzake / gazte haien nahitara. "A voluntad de los dos jóvenes". Or Eus 387. Adimendua ez da
egiari lotzen, ez badugu gure nahitara egia ganatzen. Lf in Zait Plat XXII. Odei-laiñoak eta ke-mordoak darizkin
lurra, ezotasuna edan eta bere naitara iraizten duena. "Cum volt". Ibiñ Virgil 86. Bederen ez dugu gure
nahitarat deus gordegian utzi. "Volontairement". Ardoy SFran 281. Zer nahi dela, etzaio haizu horri kalterik
egitea bere nahitarat. Xa Odol 239. v. tbn. Mih 60. CatJauf 83. Nahitarat: Elsb Fram 176.
� (Sin que le preceda gen.). Voluntariamente; al antojo (de), al gusto (de). "Nahitara da (BN-lab), es voluntario,
intencional" A (s.v. naita). "Ez dut nahitara egin, je ne l'ai pas fait volontairement, à dessein" Lh. � Bekhatu
egiteko behar da gauza bat nahitarat egin, Jainkoak debekatua dela uste delarik. Dih GirLeg 86 (ap. DRA; ed.
1897, 66 bere nahiz). Utzi ardiak joaten [...] naitara bazka ditezen. / Ardi txuriak berak dakite / larre goxoa non
duten. SMitx Aranz 28. Jakintzari gehienek, ordea, ukatu egin zuten horiek benetan jazotzen zirela, oso bakan
zirelako gertariok eta ez baitzituzten nahitara ikertzen ahal. Mde Pr 314.
- NAHITARAKO. "Spontané, volontaire" Dv. � Ezagutaraztea [...] pobrezia bere nahitarakoari edo bederen
gogo onez hartzen denari darraizkon abantailak. Jnn SBi 11. Bere nahitarako presondegi hartan egonen da. Jnn
(ap. Dv).
nahitaraude. "Derecho positivo, naitaraudea" Lar.
nahitasun (nai- V-gip ap. Elexp Berg; Izt 11r, VocCB � Dv, H (V, G)). �1. Afecto, cariño. "Acción de querer,
amor, cariño" VocCB. � Tr. Documentado en autores guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII (tbn. en D.
Agirre y Lhande). � Naitasunaren siñalerik andiena eman zion. Cb (ap. H). Naitasun [...] irazekiarekin deitu
zenituen bada, zetozela lenbait len. Izt D 4 (dedicatoria). Aetako bakoitzak kortejatzen zuen [erregiña] naitasun
aundi batekin. ErleG 46s. Erri eder alaia / Donostiakoa [...] ar ezazu oroitzen / biotz gurekoa, / egiazko naitasun
/ beti betikoa. Echag 222. Erriya guztiz ederra bada / jendearen naitasuna / iñon ere eziñ arki liteke / emen dan
bañon obea. Ib. 68. Guztiz naitasun andian alkar maitatzen zutela. Izt C 3. Zu itxumenez maitatutzeko / zerubak
siñalatu nau, / alik lenena premiya zazu, / egiyazko naitasun au. Bil CancB 210 (tbn. 210 amoriyozko
naitasunakiñ). Aren eskale-biartsuen aldeko amorio ta naitasuna ikusirik. Bv AsL 27. Ama batek bezin naitasun
bigunarekin. Apaol 58. Euskaldun zintzoak, leialak, beren erriari naitasun aundia ziotenak. Etxeg in Ag AL 6.
Sua zagoan atarian ta / Pedro su artan berotzen, / naitasunean noski biotza / txit otza zuan sentitzen. Balad 236
(Bast 19 amodioan). Gure uste ta naitasunetatik gabetzen. "Afecciones". Zink Crit 46. Ama baten naitasun
berekoiak ez dio uzten bere semeagandik aldendutzen. Alz Ram 31. Bañan bere naitasun eta zaletasun osoa bere
alabatxoarentzat bazun ere [...]. Etxde AlosT 20. Amodioak, pasioak, gutiziak eta nahitasunak sorturikako
kimuekin. Arti Ipuin 79. Jose Migeli azaltziarren / gure naitasun apurra; / umiltasuna dadukalako / ta
bertsotako adurra. Uzt Sas 270.
v. tbn. Arr GB 30. Aran SIgn 109. Otag EE 1882c, 535. Lh EEs 1915, 244. LEItz 7. JMB LEItz 97.
�2. Deseo, voluntad. "(Hb), arbitre, volonté" Lh. � Tr. Documentado en autores meridionales desde principios
del s. XIX y en Hiriart-Urruty. � Nai bear da, ziñez, gogoz. Naitasun falso ori da alferren goizetako jaikiera
bezala. LE Urt 178 (ms. 63r nai falsugói). Jaungoikoaren borondate edo naitasunarekin konformatzen dala. Gco
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
870