Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
naita, frutua. It Fab 192. Birjiña guziz santak ala naita, bere debozio ederra urteakiñ oztu etzediñ. Arr May 45
(v. tbn. en contexto similar Aran SIgn 10 berak ala naita). Semia ta aita / nagusitza naita, / ez da konbeni ta, /
Juan Joseren gaita. AzpPr 81. Aspaldijan gagoz / Zeu ikusi naita. Enb 126. Ala bearrez, desagun Yainkoak ala
naita [...]. Markiegi in Ldi IL 10. Zuk egin baitituzu diranak oro; Zuk naita sortu ziran. Or QA 209.
Esterenzubiko aitonak ala naita jarritako izenak. Anab Poli 74. � Deseando (algo a alguien). � Etzituzten itz
oiek Sauli gaitz naita esaten, ezpada adierazteko [...]. Lard 166.
�3. (V). Ref.: A; Etxba Eib. Aunque, a pesar de que. "Naita, aunque. Se usa más separando los componentes:
nai ta" A. "Nai [...] usase también como conjunción adversativa, significando "aunque"; pero en tal caso no se
repite y le sigue la conjunción -ta. [...] En R toma otro giro. Nai ta galdu jokatu daigun onezkero, aunque
perdamos, juguemos ya" Ib. "Banoia, naitta ill, me voy, aunque me muera" Etxba Eib. v. nahiz. � Naita
onetarako galdu neure osasuna, ondasunak eta bizitzea bera. Ur Bisit 157 (ap. A; v. tbn. Ur BulaAl 58). Nai-ta
sabelerako ez euki zer-janik, / ibilli gura dabe dotore. Enb 162 (192 naita). Nare ta bare bizi oi ziran euren
zeregiñai lotuak naita auteskunde-aroa ganean izan. Erkiag BatB 81. Erdiok saldu ba nengiz, nai-ta ain
ezerezean emon, ez neuke galduko, ta tira! Ib. 174.
�4. "Le G et le V en font un substantif naita, désir, envie, volonté" H.
- NAHITA ERE (V-gip ap. Elexp Berg). Ni queriéndolo, aun queriéndolo. "Naitta be ezindda alako
kertenkerixaik eiñ" Elexp Berg. � [Mez osoa enzutea] bekaturik gabe utzi diteke zenbait aldiz. Lenengo lekuan,
ezin, naita ere, enzun dezakeanean. AA II 49. Naita ere sinistu ezin nezake nik. Izt C 48. Naita ere azkenian /
ezin irabazi. EusJok II 24. Ezieutsan, naita be, neskatilla oni oparitxo bat eskiñi. Ag Kr 156. Iñor ez diteke, naita
ere, emendik zuengana yoan. Ir YKBiz 308. Nai ta ere, semearen oroipena ezin aterrerazi du. Or QA 152.
Baiñan bera alakoxea zan eta naita ere ezin aiurriz alda. Etxde JJ 99. Naita ere ez zan erreza alkarrekin
itzegitea. Anab Aprika 59. Naita ere zuk ez dezu egingo / nik bezelako okerrik. Uzt LEG I 85. v. tbn. It Fab 32.
Xe 243. A BGuzur 136. AzpPr 39. Lab EEguna 107. � Libratu naita ere / uztarria gogor, / nai ta nai ez dezu zuk
/ egon bearko or. Urruz Zer 104. Pastel ta txotxo osoak jan naita ere ez lioteke aitzaki aundirik jarriko. Anab
Poli 77.
- NAHITA ERE EZ. "Ni aun queriéndolo. Naitta b'ez, ikararik ezin neban eiñ" Etxba Eib.
- NAHITAKO (nai- G-azp ap. Gketx Loiola; nai- Lar, Añ, H). "Espontáneo", "voluntario" Lar y Añ.
"Voluntario, intencionado, pretendido. Ustegabekoa ez, naitakoa izan da ori" Gketx Loiola. � [Oben] naitakoa.
Elizondo KristPE 97s (ap. DRA). Zutik jarri, Ama Birjiñarengana eskuak luzatu, ta... iñoizko berbarik
naitakoenak Garbiñeren aoan: [...]. Bilbao IpuiB 142.
- NAHITA NAHI DENA. "Sea lo que sea, pase lo que pase. Naitta naidana, banoia ni emendik" Etxba Eib.
- NAHITAZ (nai- Lar, H). "Espontáneamente", "voluntariamente" Lar.
nahitaez (V ap. A (s.v. nai); nai- H, Zam Man 57), nahi eta ez (Ht VocGr 325, Lecl, Dv (s.v. nahi)), nahitez
(Dv y H (s.v. nahi)). � Obligatoriamente, forzosamente, a la fuerza, necesariamente. "Eramanen zaitugu nahitez,
nous vous amènerons bon gré, mal gré" H. v. baitezpada, derrigor, nahitanahiez. � Tr. Bien documentado
tanto al Norte como al Sur desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 14 ejs. de nahitaez y 5 de nahitez. � Ta
ez diogu eskatu bear nai ta ez hura eman bear digunari bezala. Mb IArg I 333. Nahi eta ez nezesario da
batbederarendako [...] jakitia. In CatLan 4. Baña nork egin bear du nai ta ez edo premiaz konfesio jenerala? Mg
CC 167. Jaten ezpadezu, illko zera naita ez. Ib. 209. Nola nai ta ez ill bear degun [...]. Gco I 399. Onela ari
danak alabaña, nai ta ez kontuzago egingo ditu gauz onak. AA III 320. Luurreko edertasun, beti nai ta ez legez,
begijeen aurrian daukaguzanak. JJMg BasEsc 85s. Izen horrek [...] orori, nahi eta ez, begiak zabal-araziko
dazkotela. HU Zez 174. Nai-ta-ez emetik alde-eragin biar ixan dautsogu. Altuna 104. [Babeleko] dorrea
bururatu gabe utzi zuten nahi eta ez. Zerb IxtS 15. Israelitek nahita ez iragan behar zuten Jordan deithu uhaitza.
Ib. 42. Lehenbiziko bekatuek, nahi eta ez, nahasten dute bekatorea. Lf Murtuts 4 (in Zait Plat XVI nahi eta ez).
Horretarako, nahi ta ez, beharrezkoa da hitz batek [...]. MIH 112. Ez du nere ustez heriozko gaitzik, nahi eta ez
hilko duenik. MEIG I 119. v. tbn. fB Ic II 201. Ur MarIl 104. Lard 25. AB AmaE 219. Jnn SBi 101. Kk Ab I 49.
Etcham 77. TAg Uzt 166. Eguzk GizAuz 21. Zait Sof 120. Erkiag Arran 58. Txill Let 95. Gand Elorri 10. Onaind
in Gazt MusIx 153. Vill Jaink 36. Berron Kijote 157. Uzt ZArg 1-9-1974, 2. Nahi eta ez: Mih 57. Laph 58. JE
Bur 122 (Ber 73 nahi t'ez). Nahi t'ez: Zby RIEV 1908, 92. Ox 111. Or Eus 252. Iratz 158. MAtx Gazt 63. Xa
Odol 149. Nahitez: Arb Igand 44. Ardoy SFran 287.
� (Con sujeto explícito). Quiera (quieras, etc.) o no quiera (quieras, etc.). � Ta esaten zuten Jesus bera, berak
nai ta ez beren erregetzat artu behar zutela. Mb IArg I 252. Orreik nai-ta-ez, azke ixango da / Euzkotarren
Aberrija. Enb 173.
- NAHITAEZKO (Izt), NAI TA EZEKO, NAHITEZKO (H). Obligatorio, forzoso. "Por fuerza, de por fuerza, de
precisión, naita ezkoa" Izt 95r. � Tr. Documentado sólo en la tradición meridional. En DFrec hay 19 ejs. de
nahitaezko. � Jai-igandetan ta geienak Elizara doazen egunetan egiten zaitzan ekuste ta bisitak, naita-ezko
ekusteak bezala dira. Mb JBDev 194. Irugarrena, esklabo edo nai ta ezeko mendekuena. Mg CO 49. Ez da nai ta
ezekua, alako gurasuaren esana umiak egitia. fB Ic III 354. Euskera ilko ezpada, noraezekoa (nai ta ezekoa)
degu izkelgi bati [indarra ematea]. A Ardi VII. Ezer egitekotan buru ta agintariak nai ta ezkoak ditu. Eguzk
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
868