Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- NAHIKO(A) EGIN. Satisfacerse, contentarse. � Jeupa, jeupa! irrintzika, / xatotik naikoa egiñikan. Lek EunD
51. Ama-Semeakin bat, / topa geranetik, / "Zeru, Zeru!" diogu, / naikoa egiñik. SMitx Aranz 241. Eztaki
kaialdeko emakumeak otoi apal bategaz elizan naiko-egiten, bertan-goxo egiten. Erkiag Arran 183.
- NAHIKO(A) ETA GEHIEGI. Más que suficiente, suficiente y más. � Naikoa eta geiegi itxedon det. Arr GB
26. Neureakaz naikoa ta geiegi daukagu-ta. Ag AL 131. Euskeraz eskribitzeko naikoa ta geiegi dakitela. NEtx
Nola 4. Garrik goriena ere epeltzeko ta itzaltzeko ere naiko ta geiegi. Ibiñ Virgil 23. Oraingoz uste dugu nahikoa
eta gehiegi egiten dugula. MIH 141. v. tbn. Etxde JJ 143 (naikoa ta geiegi). Vill Jaink 121 (naikoa eta geiegi).
� Orrela yarraitu diteke, baño naikoa da ta geiegi. Ldi IL 123.
- NAHIKO ETA LAR. Más que suficiente. � Alan biziteko gogoa kentzeko, andi-andiok be naiko ta lar dira-ta.
Eguzk GizAuz 130.
- NAHIKORIK. a) Suficiente, bastante. � Naikorik dogu Bertoldinen tentelkerijakaz. Otx 6. Baña au be etzan
bakanderearentzat naikorik ixan. Ib. 86s. Ezagututziaz eztot naikorik: eskartutzia obeto dagokit. Ib. 54. Irri
naikorik eragin zien / bere ateraldiekin. Or Eus 237. Bere ogibideagaz biziteko naikorik irabazi ezin dauanari.
Bilbao IpuiB 27. Mikela-ta, Joxepa-ta naikorik lagun ebazan. Ib. 230. b) (En contextos negativos). � Zergaitiko
asko edo naikorik euki baga. Itz Azald 110. Eztaukat berbarik ezta bijotz naikorik. Otx 182. Zure leiak / ez dute
naikorik / nere ur zabaletan / bogatzean baizik. SMitx Aranz 232. Euskal-arnasa naikorik-ezak [...]. Ib. 101.
Mixiorako leiak, / beti eragiña, / naikorik-gabe doa, / euskal-Fede ziña. Ib. 239.
- NAHIKOTAN. "Naikotan (V-ple-arrig-oroz), bastantes veces" A.
- NAHIKOTZAT. (Tener, tomar) por suficiente. � Ori egiteko, amaikaren ordez, gogo bat naikotzat dut, gogoonez
badoa. Zait Sof 119. Bere esanbearra naikotzat etsitu baiño len. Etxde JJ 101. "Beti onetara izan da"
erantzutea, aintzakotzat eta naikotzat dute zenbaitek. Zait Plat 33. Mixiñoietan egin dala-ta, / naikotzat badogu
ixten [...]. BEnb NereA 58. � (nahikoatzat). � Besteari egiñikoa naikoatzat artu ebielako. Ag Kr 171.
- NAHIKOXE. (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). � Eskuartea naikoxe lasaitzen batio arto-uztak. TAg Uzt
292.
2 nahiko (Añ, Hb ap. Lh). � "Afecto, movimiento del corazón, (c.) gogoa, naikoa" Añ. "Volonté, faculté de
vouloir, avidité, désir" Lh.
nahikoi. � Onstinado, porfiado. � Ixil zaite, nahikoi xumettoa. "Volontaire". Birjin 226.
nahikor (L, BN, S ap. Lh). � "Volontaire, tenace" Lh. � Dagokizkigun gauzetan, geiegiz naikor ta arazkor izan
ez gaitean. Elizdo EEs 1929, 180.
nahikotu (V-ple-arr-m ap. A; Zam Voc). � Satisfacer(se), quedar satisfecho. � Ta ez da ezegaz bere naikotuten,
Jaungoikua topau artian. fB Ic I 14. Ta nire bijotza gosez dago, zeugaz naikotu artian. fB Ic II 266. Jesusek
zaintuten ditu, [...] jantzten ditu [...] atseginez ta pozez naikotuten ditu. Ib. 91s. Ta etzan naikotu edo
satisfaziñotan sartu, beste neska gangarra beragaz eroan artean. A Ezale 1897, 294. Kataliñ, Meza bitarte
guztian ezta negarrez naikotu. Ag G 340. Goizmezatxo batez naikotu bear izan nuen. A Ardi 45. Bi arru patsa ta
bi zarerdi garikin naikotu zan. Anab RIEV 1928, 610. Langilleak ukapen ori entzunaz etziran naikotu. Eguzk
GizAuz 20. Ta askotan urrutiragoko asmotan etorri zana, Santa Klarara joan etorriarekin naikotu egiten zala
egingo nuke. Anab Poli 18.
nahikotxo, naikotxu, naikuatxo. � Dim. de nahiko. � Erre zan erdi aldekan naikuatxo, oraiñ bi urte dala. Ag
EE 1895b, 75. Naikotxu irabazi arren zurikorik aurreratzen eztakien langilleak. Eguzk GizAuz 120. Orraitik be
gizartekeria naikotxu zabaldu da an be. Ib. 72.
nahikun. � Deseo, anhelo; sentimiento. � Etorri nai duenak ene atzetik, uka bedi bere naikun beei, edo uka
bitzaizka bere buruari bere naierak. LE Urt 80 (ms. 28v naikundeéi). Gure uste ta naikunetatik gabetzen. "De
nuestras ideas y sentimientos". Zink Crit 46. Naikun bixi batek darua. "Un anhelo profundo". Laux AB 89 (v.
tbn. BBa 128). Aren buruan ibili ebiltzan ara-onaka asmoak eta naikunak. Erkiag Arran 96. Zeuk legez, naikun
biren / soka-tira daukat. Gand Elorri 158. v. tbn. Aitzol in Laux BBa XII.
nahikunde (G, AN, L, BN; SP (+ nahirkunde), Ht VocGr 353, Lar, Añ (G, AN), Lecl, Izt 36r, Dv, H (L, BN)),
nahikunte (S; Gèze, Foix ap. Lh), nahikundu, nahik(h)entia (S; -ti H), nahukunte. Ref.: A (naikunde,
nahikünte); Lh (nahikunde, nahikünte, nahikentia); Lrq (nahikünte). �1. Deseo; veleidad, capricho. "Veleidad,
voluntad ineficaz, [...] naikundea" Lar. "Gullorías, gullerías" Ib. "Antojársele a uno, [...] naikundeak artu" Ib.
"Antojo" Lar y Añ. "Anhelo", "concupiscencia", "deseo" Añ. "1.º voluntad; 2.º placer" A, que cita a Mst.
"Nahikünte (S), plaisir" Lh. "Velléité, désir léger. Ezta aski nahiküntia: nahia behar da" Lrq. � Tr.
Documentado al Norte desde mediados del s. XVII y al Sur desde mediados del s. XVIII. La forma más general
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 864
mende.