Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nahikin. �1. "(R), competidor, rival" A. �2. "(L), volontaire, tenace" Lh.
nahikindeko. "Voluntario, naitakoa, [...] naikindekoa" Lar.
nahikindera (nai- Lar � H). � "Voluntariedad" Lar.
nahikindura. "(Hb), volonté" Lh.
nahikizun. � Deseo, anhelo. � Bideko olerkiz kantetan noan / neure naikizun bizia. Gand Elorri 180.
1 nahiko, nahikoa (V, G, AN; Zam Voc). Ref.: A; EI 353; Gte Erd 229. � Tr. Documentado en autores
meridionales desde finales del s. XVIII, si bien son escasos los ejs. hasta el último tercio del s. XIX. Al Norte
sólo se encuentra en Iratzeder, Etchepare de Jatsu y Xalbador, que emplean la forma nahiko. En cuanto a su
empleo det. o indet., así como a su posición con respecto al sustantivo al que acompaña, son muy variadas las
posibilidades documentadas. Acompañando a un sust., det. o indet., hay tanto nahiko como nahikoa, siendo el
uso más frecuente el de nahiko ante sustantivo, tanto det. como indet, si bien los ejs. más antiguos (que son
occidentales) corresponden a nahikoa, principalmente tras sust. Como predicativo y acompañando a un vb. es
notablemente superior el empleo de nahikoa frente a nahiko, mientras que acompañando a un adj., adv. o expr.
adverbial, parece algo más frecuente el empleo de nahiko. Es utilizado gralmente. con caso absoluto; apenas
hallamos ejs. con otros casos de decl.: con sociativo en Soroa, con instrumental en EusJok y Berrondo, y con
genitivo en Lizardi; cf. con expr. adverbiales como naiko bildurrez (Bilbao IpuiB 52) o naiko lanakin (Berrondo
Kijote 266). Cuando es usado modificando a un adj. que a su vez complementa a un sust., aparece por lo general
colocado entre ambos (gizon nahiko(a) handia, etc.); sólo hallamos algún ej. aislado, en Bilbao, precediendo al
sust. En DFrec hay 343 ejs. de nahiko(a).
I (Acompañando a un sust.). �1. (nahikoa, det.). Suficiente, bastante. (Precedido de sust. det.). "Se usa siempre
con artículo singular y exige que la palabra a que se agrega lleve también su artículo; y se pospone siempre.
Mutilla naikoa, bastantes muchachos" A. "Bastantes hombres, [...] gizona naikoa (G-azp-to, AN-larr-araq-ulz)"
EI 353. "Zopia nahikoa artu det (V-arr, G-azp), ogia naikoa jan dozu? (V-arr, AN-5vill)" Gte Erd 229. �
Emango digu lurrak, / garia ta artoa, / gaztaña, sagardoa / ta ardoa naikoa. GavS 33. Zer esana naikua etxian
daukeela. fB Ic III 328. Ez egunero janaz / ogiya naikua. Ud 24. Jaunari zor deutsagu / eskerra naikoa. AB
AmaE 356. Zukoa naikoa janda. Ib. 207. Mai sendo ta ederra daukagu. Ogia naikua ere bai. Bv AsL 168. Orain
[...] dirua naikoa daukazue. Echta Jos 73. Izango det bai astia naikoa. Ag G 123. Zer esana naikua / ipiñi du
beintzat. Noe 87. --Naitasuna naikua degu. --Baña diruba're biar degu. Alz Txib 104. Batek ere lana naikoa
eman zion. Muj PAm 39. Taloa ta esnea naikoa jan bai beintzat. Or SCruz 18. Etxean badaukagu [...] sugaia
naikoa ta beien iñaurkiña. Or Eus 130. Gaia nahikoa bildu nuen, bai paperean eta bai cassette-tan. MEIG VI
138. v. tbn. EusJok II 52. Enb 170.
� (Precedido de sust. pl.). "Bastantes hombres, [...], gizonak naikua (G-bet)" EI 353.
� (V-arr-arrig, G-nav, AN-larr ap. EI 353). (Precedido se sust. indet.; se han incluido tbn. en este apartado ejs.
ambiguos de sust. con -a constitutiva). � Berak azkenik / bêban emastegei naikoa. Zav Fab 1907, 539. Alegiñ
naikoa egiten zioten. Aran SIgn 63. Nik baneuka ondasun naikoa, / munduan nintzateke zorionekoa. AB AmaE
209. Zuri emon ein jatzu / zer entendidu naikoa. EusJok II 109. Lur naikoen jabe dala. Alz Bern 56. Jan naikoa
eman. Inza Azalp 124. Orrela parra naikoa egitearren. Muj PAm 43. Berau dok au azeri naikua. Kk Ab II 153.
Ale naikoa jan. Or Eus 158. Ausardi naikoa dutenak. Txill Let 32. Txalupa naikoa altxata zegoala. Anab Poli
33. Biar arte badozu epe naikoa. Erkiag BatB 130. Hats nahikoa hartu. Osk Kurl 67. Beta nahikoa eman. Ib.
208. Ezkon-berriak "puntera" naikoa aditu bear izan zuten. NEtx LBB 20. Ez da arrazoi nahikoa gainerako
bideak mozteko. MEIG VII 44. v. tbn. Ag AL 85. BEnb NereA 46.
� (V-arr-arrig, G-azp ap. EI 353). (Precedido de partitivo). "También se oye gizonik naikoa" A Morf 677. �
Jaiotea da utsik naikoa, eta guraiña, / eriotzeak euki dagian laster nor ill. AB AmaE 175. Jakin-nai onek damost
aspaldi / buru-austerik naikua. Enb 144. Eta auxe argibiderik naikoa. Akes Ipiñ 13. Txalupetxean mutillik
naikoa egoan. Erkiag Arran 71. Nikanor-ek badarabil zirkiñik naikoa. Erkiag BatB 110 (v. tbn. 127). Baña
berari ere eman die / buru-austerik naikua. BEnb NereA 84.
� (V-ger-arr-m-gip, G-azp-goi-bet, AN-araq; neikua V-gip). Ref.: EI 353; Etxba Eib; Elexp Berg (naikua); Gte
Erd 229. (Ante sust. indet.). "Naikua lan eiñ dot irurogei ta zazpi urtian" Etxba Eib. "Aurten be naikua jente
etorri da jaixetara" Elexp Berg. � An euko dau naikua zer edan. Mg PAb 193. Naikua amorio eri-gaxuai agertu
zienian [...]. Bv AsL 50. Naikoa lan darabilt. AB AmaE 405. Naikoa egun igaro zituan. Ag AL 166. Naikoa zer
esan da zer entzun baeukan bere barruan. Ag Kr 204. Naikua ogi ez al daukak? Ag G 144. Betille oiek
belztutzen berriz / badu naikua zeregiñ. Urruz Zer 75. Bazan naikoa zur eta errekin. Munita 145. Naikoa mirari
izan zan. Erkiag Arran 151. Naikoa toki izan. Ib. 40. Naikoa burukomin daukelako. SM Zirik 6. Naikoa proba ta
siñistamendu dugu au. Vill Jaink 45. Seme-alabekin naikoa arazo zerabilten. NEtx LBB 57. Badut nahikoa
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
860