Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
ukanki, ba, denek. JE Bur 116. Bazaukan eskualdun egoiteko xede zin bat, nahikari abre bat. Lf Murtuts 51.
Ermitau nintzalarik ene nahikari guziak egiten nintuen. Othoizlari 1954, 22. Mahometarren oiturez
desaidazunak halako naikari bat eman dit horra joateko. Mde Pr 198. Gorputz hori zigorrez eta ugalez
zehatzeko nahikari bat ezin garaituzkoa senditzen zuen. Mde HaurB 37. Ithurri-Ederretan badela urre! [...]
Gure aita zena bera ez ote zen uste hortan... edo nahikaria horrekin? Zerb Azk 39. Eta aren naikari
aragizkoegia, merezi-miñez zendun zigorkatzen. Or Aitork 114. Aingerua beure naikari gaiztoz onetik gaizto
biurtu bazan [...]. Ib. 157. Begitartea poxi bat akitua bainan izpiritua alegera eta zerbaiten egiteko nahikaria
bihotzean. Gazte 1957 (Mayo), 5. Senarra bere naikarietara makur erazirik. Mde Egan 1960 (3-6), 141 (en la
versión de Pr 168 nahikerietara). Gero bi emaztekiek lotu ziren sukeldeko lanetara afari goxo bat egiteko
naikeriekin. Izeta DirG 97. v. tbn. Lh EEs 1915, 245. Zait Plat 99. Ibiñ Virgil 118.
�2. (AN, L, BN). Ref.: A; Lh. "Afección, simpatía" A. � Nahikariak edertaratzen ditu gauza itsusiak.
"L'affection". O Pr 650.
�3. (Ht VocGr 326, Lar (nai-), Lecl). Agradable. � Gauza naikarienak maitatzeko (338). 'Las cosas más
apetecibles para ser amadas'. LE-Ir.
�4. (L, BN ap. A; Ht VocGr). "Ses plaisirs, bere nahikariak" Ht VocGr 403. "Placer" A. � Zerutiko naigabe ta
atsakabai arpegi ezin emon leioe; biotza emon bear iake, bertan barruan naikari ta atsegin biurtu daitezan.
Ezale 1897, 53a.
- NAHIKARIETAN. Con el deseo de. "Nere besoetako Joxetxo duzu zure etxera gateko nahikerietan dagona"
Izeta (comunicación personal). � Makilak dagotzila / presondegietan; / Arrotzek, eskualduner / kendu eskutikan,
/ ber-hetaz zafratzeko / nahikarietan. Etcham 84.
- NAHIKARIZ. Con cariño (?). � Etzaizkio ez aztuko Joakiñari Joxe-Marik igaro-arazi zizkion egun alaiak!
Ondo ta naikariz gordetzen ditu oraiñ ere Joxe-Mariren antzezkiak. Garit Usand 41.
nahikaritasun. � Deseo, anhelo. � Badirudi olerkariak bere biotzeko leku eskutuenetako naikaritasun garbi
guztiak agertu biar dizkigula bere olerki orretan. Artetxe Y 1933, 327.
naikatu. "Naikatü (S), emmeuler le foin" Lh.
nahikatu (L-côte ap. A; Dv, H (L, BN)), nahidatu (Lh). � (Aux. trans.). "Vouloir. Ce nom verbal, trés-usité sur
la côte du Labourd, ne sert guère qu'avec la négative. Ez du nahikatu izan, il ne l'a pas voulu" Dv. "Éprouver des
velléités, des désirs et envies imparfaites. Etzuen osoki nahitu, baizik ere nahikatu, il ne désira pas formellement,
mais seulement il eut une velléité" H. v. nahi izan. � Etzuen nahikatu han galdu denbora. Hb Esk 55. Yesu-
Kristok etzuen nahikatu sinhetsia izan hitzetarik, mirakuluz erakusten zuen bere yainkotasuna. Hb Egia 106. Oro
zeruan gelditu ziren. Etzuen batek ere yautsi nahikatu lurraren iraultzerat. Ib. 57. Bathaioaren gainerateko
zeremoniekin, azken sakramenduak ere nahikatu zituen. Prop 1893, 51. Aita maiteak jarri nahikatu zuen
misionea merkhatutik hurbil. Prop 1906, 82. [Joko ditare bat] jaurtitzen badut, alde berezi bat, seia, esate
baterako, atera dadin sendo nahikatuz, ohartzen naiz seia maizago ateratzen dela. Mde Pr 339s. � [Pilotariak]
ongi irabazi nahikatuak ziren eta beren zazpi egin ahalak egin zituzten. Herr 29-10-1959, 3. � (Aux. intrans.). �
Mañex etxalde hortaz nahikatu zen, mintzatu zuen jabea eta, ikusirik ez zuela diru aski eroste horren egiteko
[...]. Lf Elit 256.
nahikera (vEys (G)). �1. Placer. � Ezkontza onen onran, / dago Donostia, / naikeraz eta pozez / beterik guztia.
Echag 226. Adan eta Eba [...] naikera eta atsegiñak gozatzen asi ziran bezain laster. Lard 3. �2. Manera de
sentir. � Beren ikuskera ta naikeratik gabetzen trebeagoak dirala. "De su manera de ver y sentir". Zink Crit 47.
- NAHIKERAN. A placer. � Aurten ibilliya da / jendea naikeran, / agirandoen billa / Errege-bezperan. Echag
151. Pozez, kontentuz, / naikeran, eta / guztiz umore onean. Ib. 247. Belar ona naikeran, / aukeran lorea. Ib.
255. Naikeran jantziyak. Ib. 88. Donostiako plazan, / dira gaur ageri, / gauza merkeak eta, / naikeran ugari. Ib.
119. � (Con determinantes). � Aurten iñauteriko, / festa egunean, / gaude baratzgilleak / naikera betean. Echag
257. Eta Abran bitarte onetan naikera guzian bizi zan. Lard 13.
nahikeria (V-arr-oroz-m-gip, G-to, L, B, BN, S; H, VocB). Ref.: A (naikeri); Lh; Iz To 187. �1. Deseo (peyor.);
capricho, antojo. "Bere nahikeriak egin ditu, il a fait ses moindres caprices" H (s.v. nahikari). "Naikerietan azi
(V-m), criar entre melindres" A. "Naikeri bat, un mal deseo (deshonesto)" Iz To. � Tr. Documentado al Sur en
Mendiburu, Ubillos, Añibarro y en textos alto-navarros y guipuzcoanos principalmente, desde finales del s. XIX.
Al Norte se encuentra en Maister, Xarlem, Inchauspe, Diharasarry y en textos modernos. En DFrec hay 2 ejs. �
Aragiaren naikeri galgarri makurrak. Mb IArg I 271. Bena aments badizie plazer hanitx eta bere nahikeriak
egiten zitizie. Mst III 12, 2 (Ip nahikeriak; Ch nahia). Atsegin zikin desonesten kutizia ta naikeria. Ub 182. O
neskatilen anbizionia, / eskuntü nahikeria. Xarlem 125. Bere naikeri zoroa. Añ EL 2 219. Iñun aurkitu al dituen
naikeria guztien erdian bizi direanak. Ezale 1899, 10a. Naikeriak edertzen ditu gauza itxusiak. Ag G 125 (cf.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
858