Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Philotea, dagoela oiuz nahiz bezanbat. Ib. 429.
- NAHIZ DEN. Cualquier; cualquier cosa, sea lo que sea. � Nahiz den gauzaz hainitzetan iujeatzen dugu gure
iduriaren arauera. SP Imit I 14, 1. Bere burua ezdeus idukitzeak eta nahiz den atsekaberen Iesusgatik
pairatzeak. Ib. 23, 4 (Ch sofrikari guziak). Nahiz den gizona gezurtia da, flakoa. SP Imit III 45, 3 (Ch gizon
guziak). Birjinek kastitate [...] minbera baten beharra dute, nahiz diren pensamendu kuriosen desterratzeko bere
bihotzetik. SP Phil 253 (He 255 gogoeta kurios suerte guziak). Ez aflikzione barrenek, ez beratasunak, ez
idortasunak, nahiz denak ez gaitu sekulan apartatu behar karitate saindu hartarik. Ib. 471s.
� (Con guzia). Cualquier cosa, todo, sea lo que sea. � Aphur bat borxa bageneza gure burua, nahiz den guzia
gero bageneidike errazki. SP Imit I 11, 5 (Ch handik haratko guziak). Jainkoaren amorioagatik behar ditutzu
nahiz diren guziak gogotik pairatu. Ib. III 35, 2.
- NAHI ZEIN NAHI EZ. A la fuerza, quieras que no. � Ez egoan erremediorik. Patxok, nai zein nai ez,
otsoaren urdaillera joan bear eban. Bilbao IpuiB 48.
- NAHIZ ETA. "Nahizik-eta, nahiz eta, afin que. [...] Nahiz-eta ikas dezan, afin qu'il apprenne" Lf Gram 748. �
Hetaz ere artha hartzen du, nahiz eta noizpait bederen harenganat itzul ditezen. Dh 235s. [Colombek] zortzi
urtez bere ahal guziak egin zituen, nahiz eta [...] erresuma guzietako buruzagietarik zerbeit ardietsi bere xede
handiaren betetzeko. HU Aurp 50. Egin ditu [...] bere ahal guziak, nahiz eta, [...] onez-onean gobernamenduko
gizonekin bakean bizi. Ib. 70. Eriarena eginez, maltzurki, dena elhe goxo ariko zauzkik nahiz eta hi kontsolatu.
JEtchep 99. Haur bat iduri zuen bethi zukre murtxatzen ari, nahiz eta bere gorputza azkartu. Ib. 89s. Jin beitzide
guregana, / Basabüria nahiz eta, / izan dadin zirena. 'Dans l'intention d'accaparer'. Casve SGrazi 82. v. tbn. Etch
238.
- NAHIZIK. Queriendo. v. NAHIRIK. "Zerbait ere nahizik dabille ori (AN-5vill)" Gte Erd 288. � Gure
inguruan dabil gu galdu naizik deabru gaiztoa. Mb IArg I 227 (v. tbn. 162 y ss.). Gero bere lanerat itzultzen da
xixtuetan, bazkaria tenoreko nahizik moldatu. Barb Leg 131.
- NAHIZIK ETA. "Nahizik-eta, nahiz eta, afin que" Lf Gram 748. v. NAHIZ ETA. � Emaztekiak, nahizik eta
gorde, ihardesten dio: [...]. "Elle veut dissimuler et répond". Barb Leg 23.
- NAHIZ NAHIRA. "(L), de volonté déliberée" vEys. � Hil nadila hamar heriotzez ezen ez nahiz nahira zu
ofensatu. Harb (ap. H, que traduce: "plutôt que de vous offenser avec une pleine volonté").
- ZER NAHI DUZU (DUK, etc.) (BADA)! (Exclamación de conformidad, de impotencia o de justificación).
!Qué quieres! ¡Qué quieres que le haga! � Tr. Documentado en AstLas y en textos septentrionales y
meridionales desde la segunda mitad del s. XIX. � --Eliza saintaren / legian arabera / bazuazte xuxen-xuxen /
ifernu zolala. --Zer nahi duzu, jauna, / Pierrisek dizu ogena. AstLas 53. Jesusen Pasio santuak negar
eginarazten dit, eta zer nai dezu? Bv AsL 58. --Gezurra dirudi, paper txar oiek bati ez diyotela utzi biar bizitzen.
--Zer nai dezu bada! Iraola 127. --Eta zuk, baitezpada, Baionarat joan behar, ama? --Zer nahi duzu, haurra!
Barb Sup 18. Ze nahuzu, Kattalin? Bakotxa den bezala da. Zub 105. Zer nai duk, ba? Ni ere ezin egon ba beti ire
zai. Lek EunD 18. --Ta ori da jakin dezun guztia! [...]. --Zer nai dezu bada itzik atera ezin bazaie. ABar Goi 40.
Zer nai duk ba? Nik lanean ler egin etxe-jabetasuna ik jasotzeko? Etxde JJ 29. --Ta ala ere, ausartu zera ontzi
ortan sartzen? --Zer nai dezu bada, ain mezede aundia egiten digu. Anab Aprika 104. --Eta hor dago miserable!
--Gaizoa! Zer zortea! --Zer nahi duzu! Larz Iru 104. Bainan zer nahi duzu? Mundu huntako legea hola da. Xa
Odol 293.
v. tbn. Elzb PAd 12. Zab Gabon 32. Sor Bar 27. Jnn SBi 170. Ill Pill 8. Moc Damu 6. Ox 197. JE Bur 86. Lf
Murtuts 26. NEtx Antz 62. Or QA 108. Zerb Azk 25. Lab SuEm 208.
� Ordea zer nai zenuen? [...] nola ni gozatuko ez naiz ekusi ezkero onelako damuarekin konfesio [...] oso bat
egiten? Mg CC 126.
nahi-izate, naizate. �1. Voluntad, acto de querer. v. nahi-ukaite, nahitze. � Tr. Documentado en autores
meridionales desde mediados del s. XVIII. � Zergatik [Jaungoikoak] bere nai izatearekin beste gabe egiten
duan nai duan guztia. Iraz 16 (CatUlz 16 bere nai izetiaki; v. tbn. en contexto similar LE Doc 33 solamente
naiizatearéki). Jangoikoaren itz edo nai izateak ez du gauza ez gaitzik edo ezin eginik. Mg CC 195. Ta toki
guztietan ta nai izate utsarekin gauza guztiak egin zituana. AA III 318 (v. tbn. 310 y ss.). Amargarren
aginduban eragozten deusku Jaungoikuak pekatuzko gura izate edo nai izate guztia. fB Ic II 244. Eta zuk ederto
ulertarazo dozu, gure nai-izatearen gaiñean erregearena daukagula. Ag AL 161. Onek agertu dagion gure
gurari edo naizatea. Itz Azald 69. Egia da anima badegula; ez genduke, bestela, ez gogorapenik, ez nai-izaterik
[...] ez erantzukirik izango. KIkG 14 (KIkV 21 gura-izate). Une bateko nai izatea besterik eztuk. Bein aldendu
ezkero, etzaiz beratzaz geiago gogoratuko. Etxde JJ 115. Bere ona nai du, baiña nai izate ori zer den eztakiala.
Vill Jaink 147. Gogamen edo nai-izate edo griñen esna-aldieri [...]. MAtx Gazt 68. Nahi izate hutsa
zernahitarako aski dela uste dugu nonbait. MIH 234n.
�2. (Conservando su carácter verbal). Amor. � [Espiritu Santuak] eman zien Jainkoaren amorioa edo Jainkoari
ongi nai izate andi bat. Ub 99.
naika. "(S), en tas" Lh.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
856