Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
� (Precedido de gen.). "Bere nahigabetara, contre sa volonté, involontairement" Dv. � [Berzeren gaitzaz plazer
harzea] deus gutian eta bere nahi gabe [da] benial. Harb 162. Zeure nahigaberik, usantzak errekeriturik, zenbait
iuramenturen egitera mihia linburtzen bazaitzu, eztuzu hartan bekhaturik. Ax 269 (V 179).
� (Con izan intercalado). � Maite-aroan nago berriz. Nai izan gabe, Mirenez gogoratzen naiz. Txill Let 116.
- NAHI GABEKO (Dv � A, H; nai bageko Lar, Añ), NAHI GABEZKO (L, BN, S ap. Lh; H). Involuntario.
"Involuntariedad, involuntario" Lar. "Nahigabeko hutsa, faute involontaire" H. � Nai bako ezkonzea, nekea ta
kaltea. "Casamiento sin voluntad". RS 282. Halako atsegina dela nahi gabezkoa. SP Phil 437 (He 442 guk nahi
gabekoa). Kontuban artu beza naigabeko gertaera izandu dala. Sor AuOst 100.
- NAHI GAINA. A discreción, en abundancia. v. NAHI ADINA. "Nai gaña gaztaña ba zegon (G-azp, AN-
5vill)" Gte Erd 3.
- NAHI GUZ(T)IA (det.). Todo lo que se quiera. "(A) pasto, abundante, (c.) ugari, franko, nai guztia" Añ. �
Egazti-samalda aiek ikusi zituztenean [...] nai guzia atzitu zuten. Lard 88. Korek indarrez nai guzia egin uste
zuen. Ib. 94. Eta era ortan alkarri nai guzia esan zenezaioteke. Alz Ram 118.
- NAHI IZANARAZI. Hacer querer, desear. � Desira erazi eta nahi ükhen erazi ezadazü bethiere zuri
maithagarrienik [...] zaizün gaiza. Mst III 15, 3.
- NAHI IZANAZ, NAHI IZANEZ. Queriendo. v. NAHIRIK. Bere serbitzari umillenetakotzat bere burua
idukitzea nai izanaz. Arr May 163. Urra, ala nai izanez, / elkartze gozo onen euna! "Acaba ya si quieres". Gazt
MusIx 213.
- NAHI IZANDA. Queriendo. v. NAHIRIK, nahita (2). � Gure Jaungoikoak orrela nai izanda, [...] orregaz
ezkondu nintzonan. Erkiag Arran 106.
- NAHI IZANDA ERE. Ni queriendo, aun queriendo. v. NAHITA ERE. � Nai izanda bere Jaungoikua serbidu
ezin legijena. fB Ic III 369. Ama Birjiñak, nai izanda be / obenik ezin lei izan. BEnb NereA 196. � Catalunya
osoak ala nai izanda ere ordea, zer? Ldi IL 24. Aserretu nai izanda ere / arekin alper-alperrik. Uzt Sas 279.
- NAHI IZANIK. Queriendo. v. NAHIRIK. � Zeruak nai izanik da leku polita / ainbeste baserriz da eleixaz
jantzita. AB AmaE 414. Jaun txit goikuak ala nai izanik Aita Santuaren mallara goratua izan zanian. Bv AsL
178. [...] jadetsi genezake, nai izanik. "Queriéndolo así". Aitzol in Laux BBa VI. Oporketa nagosi ori [...]
laburra izan da. [...]; orrelan nai izanik, ala bildurrak esitua? Erkiag BatB 147.
- NAHI IZANIK ERE. Ni queriendo, aun queriendo. � Nik ez dakit ongi nondik noraino jo dezakeen, nahi
izanik ere, Euskaltzaindiak auzi honetan. MEIG VIII 113. "Mesede ttikiagoa" [...] ez dio ukatzen. Nola uka
zezakeen, nahi izanik ere! MEIG VI 60. � Alegin guziz egiazko poza nai izanik ere, bear bada sekulan ez genula
atzemanen. Or Aitork 135. Eta alaxe nai izanik ere, gaitasunik ez det ortarako. Basarri XIX.
- NAHI IZATERA(T). De quererlo. � Ta utzi zigun, kendu gabe, nai izatera kenduko zigun bizitza. Mb OtGai I
13. Prest arkitzen naz ni hau guzia [...] nere gain arzeko, ala Jesus berak nai izatera. Mb IArg I 107. Jaunak,
ala nai izatera, nori nai itzegin eta aditzera eman legioke [...]. AA I 595. Ta oek egin zituan bezeñ erraz [...]
egin ditzake, berak nai izatera. AA III 312. Ez hek, ez mundu guzia etzakiozken nausi, berak ez nahi izaterat. Dh
240. Jeptek esan zien, gogoak ematen ziola, aiek nai izatera, Amontarren lurrera joan eta [...] erasotzea. Lard
135. Jakin zuen giristino gazte batek salhatu zuela. Eta, oraino ere gorde zitekelarik, ongi nahi izatera, egotu
zen han berean. Jnn SBi 157.
- NAHI IZATEZ. (Precedido de posesivo). Voluntariamente. v. BORONDATEZ, NAHIZ. � Gogoz zin egin
dabe / euren nai izatez / espainiar izateko / len zirean legez. Azc PB 208 (in Ur PoBasc 263 euren borondatez).
- NAHI IZATEZKO. Voluntario. v. BORONDATEZKO. � [Gudetan] onak bere badira, / naitasun bakoak, /
bai ta zoroak bere / nai izatezkoak. Azc PB 273 (in Ur PoBasc 170 borondatezkuak). - NAHIKO BESTE. A
discreción, a placer; tanto (...) como se desee. v. NAHI BESTE. � Sarri eta sarri naiko beste lo egiten ezpada,
bertatik isten da baruba. Astar II 247. Itxaso onetatik etorriko jako naiko beste santidade. Ib. 278. Artu, artu
naiko beste; bada eztira orregaitik urrituko. Ib. 215. � (nahiko bestean). � Eurokaz beste bagarik nas naiko
bestean aberatsa. Añ EL 2 80.
- NAHIKO GUZ(T)IA (det.). Todo lo que se quiera; en abundancia. � Arrobi asko, karezko arri eder piña naiko
guztia ematen dabeenak. Izt C 53. Urnietan ere badute kara-arri bikañenekotik naiko guztia. Ib. 52. Ematen asi
ziran, eta naiko guzia jateko adiña ogi eta arrai bost ogi eta bi ezkaluetatik sortu zan. Lard 400. Naiko guzia /
aren alde. "Cuanto se quiso". Or Eus 231. � Bazun berekin indarra ta dirua ta naiko guzi, baño etzun ezer
aundirik egin. Or SCruz 87.
- NAHI (IZATEKO(A)) LITEKE, NAHI LITZATEKE. Sería de desear. "Nahi litake, il serait désirable" Dv. �
Nahi izateko liteke hanbat artha izan baledi berthute haren [...] salbatzeko. Mih 25. Nahi izateko liteke izan
zindezaken saindutasun oso eta perfet bat komuniatzeko. Ib. 42. Esandako gauzen gañera, nai litzake beste
zertxobait. Ag G 39. Ori baño errespetu geixeago nai litzake Obispo yaunari itz-egiteko! Ldi IL 169. Zer gerta
ere, nai izatekoa lizake, Platonen berri lekarken zenbait idazti izan ledin. Zait Plat 2.
- NAHI LUKE (G-azp-nav). "Nai luke!, ¡sólo faltaba!, ¡cómo no!" Ond Bac.
- NAHI NUKEZKO. Mero (propósito, intención). Cf. EE 1893, 141: Nai nukez eta banukez gazte guziak beteak
daudez. � Ez da asko esatea: nai nuke, albanu. [...]. Era onetan itzegiten duanak ez du bekatua uzteko asmo
osorik, baizik nainukezko utsa. AA II 318. Ea nai nukezko asmo utsa danentz irakurleak erabakiko du. Zait Plat
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
854