Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
aingiruek [...] ta demonioek ere naibaute ezpaute. LE in BOEanm 682. [Adiskide guziek] utziko gaitute benzáit,
gú edo aiék ilzengareneán, naibaute ezpaute, naibadúgu ezpadúgu. LE in BOEanm 41. Bakharrik nahi luke
juan; bainan nahi badu eta ez badu, erdian hartzen dute Portugesek. Laph 220. Hartu zituzten izari batzu, ezin
gehiago onak, [...] [kuriosen] kukuarazteko, nahi bazuten eta ez bazuten. Elsb Fram 137s. Eta zorriz estalia
beharko haiz ibili, nahi baduk eta ez baduk. HU Zez 60. Bainan [...] nahi bazuen eta ez bazuen, zaku
madarikatuan sartu behar izan zitzaion. Barb Leg 67. Somatu du zerbait: Payne, nolabait esan, ez dagoela
aipatzen duen jende eta uste askoren alde. Beste zenbait jende eta usteren alde dagoela, beraz, nahi badu eta ez
badu. MEIG VIII 33.
- NAHI BA-... (ETA) NAHI EZ BA-... A la fuerza, quieras que no, quiera (quieras, etc.) o no quiera (quieras,
etc.). � Berdin nahi baduzu, nahi ezpaduzu ere, egun batez apartatu behar zare bertze guzietarik. SP Imit II 7, 1
(Ch berdiñ nahi baduzu eta ez; v. tbn. SP Imit II 12, 3). Eta nai badu, ta nai ez badu, entzun biarko zizkiak. Alz
Ram 42. Auzo-auzokoak ziran eta nai bazuten eta nai ezpazuten, alkar ikusi bear. Etxde JJ 200 (v. tbn. 69).
Loturik naukan hari horri eutsi beharrean suertatzen naiz, beharrik ala damurik, nahi badut eta nahi ez badut.
MIH 285 (88 nahi badugu eta nahi ez badugu, MEIG III 94 nahi badu eta nahi ez badu).
- NAHI BADA... NAHI BADA... Bien... bien..., sea... sea... � Beraz nahi bada bizi garén, nahi bada hiltzen
garén, Iaunaren gara. Lç Rom 14, 8 (He nahiz garen bizi, nahiz garen hiltzen).
- NAHI BADU BAI, NAHI BADA BAI. "Nahi badu ba! (BN, ...), frase que equivale a 'de todas maneras, como
quiera que sea, en último caso'" A. "A la palabra de mas que si, se dice, naibedabai; a la de aunque todo sea:
naikere" Mdg 155 (cf. quizá nahibada). "Nahi badu ba, expr. adv. ironique que l'on emploie pour marquer une
détermination inébranlable: turlututu!!" Lh. � --Adiskideak! Gipuztarra dezute tratalaria, ez erbestekoa. --Bai
nai badu. --Zuek bezain odol garbia duena [...]. --Bai nai badu. Lar Cor 152.
- NAHI BEHAR IZAN. Deber querer (?). � Baña "Euzkadi"-k eztu lanbide orretan mugarik nai-bear, arik eta
euskel-egunkari bikain bat izan dezakegun arte. Ldi IL 70. Euskera... Bitxi yaukal ori, eroak baño areago, guk
lurperatu nai bearra! Ib. 127.
- NAHI BESTE (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg). A discreción, a placer; tanto (...) como se quiera. "Cuanto
se quiera. Dirua nai beste, baña osasuna falta" Etxba Eib. � Egiozu nai beste gaitz. Mg CC 247. Eztot ondiño
nai beste ta gitxiago be edan. Ag AL 128. Langilleak naibeste nekesari eztaukelata. Ag G 350. Osaba izebekin
nahi beste denporaren iragaitera bidaldu zuan amak. Osk Kurl 91. v. tbn. A BGuzur 138. Enb 89. BEnb NereA
119.
� (nahi bestean). � Jaungoikoari bai, emon zegikio nai bestean. Bilbao IpuiB 124.
� (Con -ko, adnom.). � Itzak ezpazioten barrenari nai besteko lasaialdirik ematen [...]. Etxde JJ 26.
- NAHI BEZALA (BN-arb ap. Gte Erd 229; Dv). A placer; según lo deseado. "À souhait" Dv. � Tr.
Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII. Al Norte lo emplean Oihenart, Maister, Larreguy (nahi
bezalako) y en autores desde mediados del s. XIX. � Ezin daidienak nahi bezala, begi egin ahala. O Pr 588.
Eziez gaizak bethi zure gogara nahi bezala bazüntü. Mst III 8, 5. Ta [ontzia] mast-oial aizez beteekin ta nai
bezala bazetorren ere [...]. Mb IArg II 303 (v. tbn. 345). Egun gutxian [...] ederki ta nai bezala irakurtera gure
txikiak eta andiak egingo dira. Cb EBO 19. Horduan asi ziran kristauak nai bezala ta libertade osoarekin
Jainkoa serbitzatzen. Ub 118. Eta guziezaz nai bezela disponitzen du. Gco I 414. Osasunan eta ondasunetan nai
bezala arkitzen diranak. AA III 469. Uste zuten [...] inguruetako pareta lodiak eta gaztelu nai bezala egindakoa
asko zirala etsaien eraso guziai arpegi emateko. Lard 545. Langai onetan nai bezala irteteko, auzoetako lau
erregeri mandatariak bialdu ziezten. Ib. 116. Hiri olde gaixtoetan oraidino nahi bezala ohitua. Dv LEd 86.
Mutill-txikiak abere eder onekin nai bezela jostatzen ziran. Arr GB 146. Zuk gozatuko duzu hiritar nagia! // Nahi
bezala zira beti zu izanen. Elzb Po 219. Dirua? Ez nai bezela. Sor Bar 95. Nahi bezala egin dut tratua. JE Ber
48. Gizonak zurikatzeko loxinkeriaz nai bezela iruzur egiten zion. Etxde AlosT 33. Ondo biziko zera nai bezela
janda. Anab Poli 72. Ez uste izan haatik, nahi bezala ari zela beti. "Ce qu'il désirait". Ardoy SFran 167. Gauzak
ez dira nai bezela gertatzen. Lab SuEm 202. Badira ahatik [pertsulari] andana bat [...] pertsua nahi bezala
moldatzen dutenak edozoin rimetan. Xa Odol 58. Urte batzuek pasako ditu / nai bezela gozatuta. Uzt Sas 189. Ez
baitzizkioten bere lanak nahi bezala argitara. MIH 242n.
v. tbn. VMg 58. MaiMarIl 63. Elsb Fram VII. UNLilia 2. Bv AsL 156. Barb Sup 167. Ill Pill 17. EusJok II 168.
Inza Azalp 5. SMitx Aranz 156. Lf Murtuts 12. NEtx Antz 136. JEtchep 70. Mattin 99. Berron Kijote 206.
� (nahi bezalako). "Qui est à souhait" Dv. � Nahi bezalako parada zela yabetzeko Jesusez harorik batere gabe.
Lg II 256. Mutilúra aurkituzén ándre [...] naibekalakoaréki. LE Matr6 262. Nai bezelako mutil gaztiak / aukeran
dauzkat atzian. Tx B I 63. Nai bezelako egun onak ikusi zituzten. Anab Poli 123.
� (nahi bezalaxe). "Aukera guztian bizi da (-gip), nai bezalaxe bizi da (G-azp, BN-arb)" Gte Erd 263.
� (Con suj. expreso). � [Adoratzen die deebria] eta hark nahi bezala [...] egiten dütie gaizki ahalak oro. Bp I
87. Berak nai bezalakoa edo agitz obea. Mb IArg II 352. Hiriaren erditsutan kausitu nuen etxe bat nik nahi
bezalakoa. Prop 1882, 151. Errakozu jaun erregeari guziak harek nahi bezala egin ditudala. Arb Igand 106. v.
tbn. Bil 78. Ip Hil 190. Inza Azalp 116. Lab SuEm 201.
� (nahi ez bezala). "Nai ez bezela (G-azp), uste ez bezela (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 229. � Erlisionearen alde
bere burua erakutsiz eta ordu berean bera erlisioneak nahi ez bezala biziz. HU Zez 197.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
851