Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Esakera bat badegu Euskaldunak, zeña dan Jaungoikoari nai dakiola oregano izatea eta ez alkarabea. Izt C 40.
Jaungoikoari ala nai dakiola, beraren onrarako eta animaen onerako. Lard III. Zeruari nai ez dakiola, zuk
diozun ori, zuri gertatu dakizun. Ib. 406. Jainkoari nai dakiola. Zab Gabon 29. Jaungoikoari nai dakiola egunen
batean gu biyok senar-emazte egitea! Moc Damu 14. Ala nai dakiola Jaunari! Banoa esku-zapi billa. NEtx Antz
125. Ala nai izan dakiola zeruari! Ib. 122. Jainkoari nai dakiola ongi bukatzea. Berron Kijote 118. Ez dakiola
Jainkoari nahi! MIH 82. Badira, Jainkoari nahi dakiola, oraindik erantzunaz oroitzen direnak. Ib. 215.
- NAHI AHALA (V-gip ap. Etxba Eib). A discreción, a placer; tanto (...) como se desee. "Nai ala euki genduan
jan da erana egun artan" Etxba Eib. � Ezin egin izan dute nai ala. Mg CC 259. Eskaldun kopletako aiphatu
gustua, / izan dela diruri bethi bardintsua; / Mihiak nahi ahal musikan agertu, / grazia berak segur bertzela ez
ditu. (Interpr?; v. nota de la ed. de PAlt). Hb Esk 13. Nai-ala ardo edaten dutenak [...]. Urruz Urz 55. Nahiala ez
ditakenean egin egiten da ahal-ara. Lf Murtuts 33. Oeri dei dagiet nai-ala, ta emen ditut berela. "Si placet". Or
Aitork 254. Ara joango zitzaiola nai-ala gustu ematera. "En cuanto le mandase". Berron Kijote 175. Nai-ala
guzia ordainduko niola. "Ofreciéndole la paga que él quisiese". Ib. 111. Zigortu itzazu nai-ala. Ib. 165. v. tbn.
Zait Plat 34.
- NAHI ADINA (V-gip, G-azp-bet; naiadiña Lar, Añ; nai-adina H (V, G)). Ref.: Elexp Berg (nai aiña); Gte Erd
3. A discreción, a placer; tanto (...) como se desee. "Atutiplén" Lar y Añ. "Quanto quisiere, quisieres, quise,
quiso &c., nai adiña" Lar. "En abundancia. Orrek nai aiña diru dauka" Elexp Berg. � Tr. Documentado en
autores meridionales desde mediados del s. XVIII. � Ta nai adiña edan ondoan [...]. Mb IArg II 279. Jaana,
nola alakoa: loa nai adiña, gorputzak neke gutxi. Mg PAb 164. Zaldi gaixoari / nai aña janari / eman zaiozu ea /
jartzen dan lori. Bil 41. --Ezal deuek etxean nai aiña emoten? --Nai aiña! Nai aiña! Ezta urrik emon bere. Ag
AL 57. Auxe da andia, nai aña barre egiteko astirik bez. Ag Kr 13. Nai aña diru irabazi eban egun areitan. Ib.
175. Koxmerengatik nai aña zitalkeri bota dituzu. Alz Burr 39. Zoazte, nai aña denborarako. JAIraz Bizia 112.
Egin bezate nai aiña zaunka. Or Aitork 355. Kape beroa, nai aña artu zuten. Anab Poli 65. Edan zagun nai aña.
NEtx LBB 364. Nai-aiña far egizu orduan nere lepotik. Berron Kijote 227. --Euskal herrian izana zara, noski? --
Bai, behin baino gehiagotan; ez, ordea, nahi adina. MIH 145.
v. tbn. Ub 120. AA III 368. Goñi 75. Urruz Zer 120. Ill Testim 27. Inza Azalp 103. Muj PAm 69. TAg Uzt 208.
Gazt MusIx 155. Osk Kurl 127. Lab SuEm 174.
� (nahi adinan). � Mikolen esana nai añan arakatu ta aotan erabilli ebenean. Ag Kr 86 (v. tbn. G 136).
� (Con -ko, adnom.). � Osasuna? Etzeukat ba nik ere nai añakoa. Ag G 375. Zedozer egin badegu ere, etzaigu
nai añakorik eskuratu. Etxde AlosT 15.
- NAHI ADINA ETA GEHIAGO. Tanto (...) como se desee; más de lo deseado. � Izan bedi bi milla urteko
bizitza eta orietan nai adiña ta geiago onra [...] ta atsegiñak. Cb Eg II 90. [Izkribu honek] sortu ditu eztabaida
saminak, nahi adina eta gehiago. MEIG VI 172.
- NAHI ADINBAT (nai ainbat V-gip ap. Elexp Berg). A discreción, a placer; tanto (...) como se desee. v. NAHI
ADINA. � Gaur eskolatik libre geran ezkero, nai ainbat jostatu nai det. Arr May 34. Alperrik berak ditu dirutza
aundiak, / alperrik kotxe asko, nai diñ bat zaldiak. AB Ezale 1898, 234a. Auntz bat juan dan urtean / nik erosi
nuan, / nai ainbat esne izango / zualakuan. Noe 54. Nai ainbat jaki eskeintzeko. Inza Azalp 46. Guziai banatu
zizkien, bakoitzak nai adinbat. Ir YKBiz 211. Arta-kordaketan ba da nai ainbat naigabe. Or Eus 59. Uztazu, ba,
neuk nai ainbat esaten. Zait Plat 145. v. tbn. Basarri 142. � Lenbiziko erantzutearekin naiadinbat ondo adituko
ez ziralako beldurrez. Lariz III.
- NAHI ADINBAT ETA GEHIAGO. Más que suficiente. � Bada gauz onek nai ainbat eta geiago pensakizun
ematen dit. Arr GB 126. Jaungoikoak nai ainbat eta geiago egiten du guri otsegiteaz. Arr May 103 (v. tbn. 86).
- NAHIAGO. Más (?). � Azkeneko bertsora / orra allegatu, / esan baño naiago, / ez det nai luzatu. Xe 227.
- NAHIAGO ETA GEHIAGO. Más y más. � Ta bitartean, alkarren leian, batak baino besteak naiago ta
geiago [...] arkume ta ezne, gazta ta gaztanbera [...] oparo zeramazkioten [San Bartolomeri]. A Ardi 129.
- NAHIAGO IZAN (gral.; Lar, Añ, Gèze, Dv). Ref.: A; Lh; Iz Ulz (zenbat); Elexp Berg (naixao izan); Gte Erd
133.
a) Preferir. "Más quiero, más quieres, &c., naiago det, naiago dezu" Lar. "Querer más" Lar y Añ. "Haragia
baino nahiago du arraina, il préfère le poisson à la viande" Dv. "Le verbe "préférer", employé pour indiquer un
acte de la volonté, s'exprime par nahiago ukhen ou izan, "vouloir plus". Lorsqu'il indique une manifestation du
goût, il s'exprime par maitiago ukhen, "avoir plus cher"; ex.: mon Dieu, je préfère mourir que vous offenser, ene
Jinkoa nahiago dut hil eziez zu ofentsatü; je préfère l'été à l'hiver, negia beno üda maitiago dut" Gèze 252.
"Nahiago dut asto jasan nazana, ezinez zamari egotx nazana (S), prefiero [...]" A. "Zerbait baino nahiago nuke
ez eginik, j'aimerais mieux que tout au monde ne l'avoir pas fait" Lf Gram 239. "Naiago dut ez nintzen an (B),
nahiago nuke ez eginik (BN-lab)" Gte Erd 133.
� Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos. Para las formas con -ko, se documenta algo más nahiagoko
que nahiago izango. Así, hay ejs. de la primera en Larreguy, Moguel, Astarloa, Hiribarren, D. Agirre, P. Errota,
Barbier, Zerbitzari, Xalbador, Arradoy y Berrondo, y de nahiago izango en Aguirre de Asteasu (III 459),
Jauretche (379 n. izanen), Echeita (Jos 128), Lizardi (IL 83), Bilbao, Otxolua (158) y Erkiaga (BatB 55). Hay
tbn. nahiagoz en Hiribarren, Joannateguy, Hiriart-Urruty y J. Etchepare, y nahiagorik en Etchahun y Orixe frente
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
848