Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
ditudan bekhatuez. SP Imit III 52, 2 (IV 18, 1 aux. trans.). Nahi natzaio [...] ene kreatzailleari iarraiki. SP Phil
34 (He 34 jarraiki nahi natzaio). Iinkoari nahi ezpazira fidatu, nori nahi zira fidatu? Tt Arima 122. Erre nahi
naiz amudioz / bizi naizeño zuretzat! Gç 40 (142 aux. trans.). Zergatik nai izandu zan il gurutzean? Iraz 18.
Zeruan nahi gare sarthu. Lg II 184. Zure dizipulu izan nahi naiz. Ib. 210 (171 aux. trans.). Nahi izan ziren
athera haren uztarri pisuaren azpitik. Lg I 217. Salbatu nahi zare? Brtc 144. Eztait zer züzenez bizi nahi
giradian berziak beno gehiago. Egiat 167. Didieren alhabareki / nahi zinela ezkontü. Xarlem 145-146. Ez
batzuek ez besteak atzeratu nai ziran aserrean egotetik. VMg 49. Erre nai ezpazara aragijaren pensamentu
loijetan, itxi adiskidetasun ori. Astar II 138. Kongreganist sarthu nahi den gaztea ethorriko da [...] bilkhuara.
JesBih 430. Obea izan nai bazera [...] dezun guzia [...] beartsuai eman. Lard 422 (95 aux. trans.). Galdetu zioten
ea gizon arekin joan nai zan. Ib. 28 (527 aux. trans.). Ni ere altxatu nahi naiz lurretik zugana. Dv LEd 14 (83
aux. trans.). Nahi bazare gurekin ethorri [...]. Laph 35. Eta pozaren indarrez begi biak irten nai zitzaizkan. Arr
GB 72 (v. tbn. en contexto similar TAg Uzt 241 zalko jarri nai zitzaizkion mutilkoak bizkarrean abere gazteari).
Gaztea nahi bada egon seguruan / ez dadiela eror nik egin hutsean. Elzb Po 217 (212 aux. trans.). Utzazu lan
hori, bederen nahi balin bazare luzez bizi. Jnn SBi 134. Ihesari eman nahi dire. Arb Igand 79 (21 aux. trans.).
Hainbertze baita gutartean eri nahi direnak izan edo bederen eritzat hartuak! JE Bur 125. Nahi dena uros bizi, /
beti xuxen ibil bedi! Etcham 205. Zuendako sendotzen na[h]i naiz alegindu. Xa Odol 337. Segur zerurat nahi
naiz bainan pasa nahi dut mundutik. Ib. 221.
v. tbn. Harb 217. Bp I 124. ES 161. Ch I 18, 2 (III 20, 5 aux. trans.). Mst III 17, 2. Mih 19 (7 aux. trans.). AstLas
16. Mercy 38. Monho 130 (54 aux. trans.). Gco I 416 (II 55 aux. trans.). Dh 57. UskLiB 39. MarIl 68 (30 aux.
trans.). Jaur 193. Etch 582. Arch Fab 77. Gy 228 (203 aux. trans.). Hb Egia 15 (134 aux. trans.). Aran SIgn 205.
CatS 60. ChantP 54. Zby RIEV 1908, 766. Elsb Fram 62. Ip Hil 170. HU Zez 68 (13 aux. trans.). UNLilia 15.
CatJauf 19. Xikito 2. Barb Sup 162. Inza Azalp 54. Const 30. Ox 150. Iratz 60. Zait Sof 115. Etxde AlosT 62.
Mde HaurB 67. Mattin 65.
� (Con izan no expreso). � Haren diszipulu nahi bagara, hari iarreiki behar gaitzaitza. Lç Adv ** 6v. Statu
handiagotako nahi diradenak [...] gau eta egun tormentatzen dirade. Ib. ** 6r. Hek ere fraide nahi zirela,
lurreko gauzak hark bezala kitatzeagatik. Harb 416. Erran ere zuen haltoki haren dizipulu nahi zela. Lg II 82.
Horla handi nahi denak [...] eta eztuenaren bethi gura denak [...]. Gy 227. Katoliko nahi direlarik [...]. Hb Egia
137. Mahomet oinetarik buru harmatua nahi zen, bere ona zuen erresuma larrutzen. Yesusek, harmarik gabe
hedatu du bakea. Ib. 85. Aihen gabe nahi denak hura beza üsü berri. 'Celui qui veut se voir sans vigne, change
souvent de vigneron'. ChantP 182. Zure lagun nahi naiz bethi. Barb Leg 63.
� (Sin que haya una subordinada con vb. intrans. dependiendo de nahi). � Hura hala nahi baliz, elgarreki
ginate. E 145. Zuhaur nahi bazirade, ni segretu nukezu / gure arteko amoria ehork eziakikezu. Ib. 217s. Zeren
Iainkoa, nahi badira eta ezpadira, hezaz zerbitzatzen den. Lç ABC I 7v. Bata ezpada nahi, ezkitakek guduka ni
eta hi. O Pr 553. Ene aita, egin bedi zuk plazer duzun bezala eta ez ni nahi nizan bezala. "Non sicut ego volo,
sed sicut tu". Tt Onsa 151. Ari bite, nahi badira, / zunbat nahi trabaila. AstLas 34. Ameriketarat joaitea galtzea
dela! Nahi dena galtzen da han ere, hemen bezala! Larz Iru 28 (cf. aux. trans. 100).
� (Sin que exista correferencia). � Nola nahi zira halakoen eretzian gure Iinkoa den zelian miserikordioz eta
liberal? Tt Arima 107.
� (Sin que exista correferencia ni vb. intrans. en la sub.). � Eta nahi zira Iinkoak enzun dezan zure demanda. Tt
Arima 31.
� (nahi ukan con aux. intrans.). � Zergatik nahi ükhen da izan Zirkonzisatia? CatLan 38. � (Con complemento
en instr.). � Gustiak nai zirean [ezkongei] azaz, / edo obeto aren poltzaz. Zav Fab RIEV 1907, 539.
� (Con aux. intrans. bipersonal). "Sírvase usted de tenerlo por bien, arren naibekio ontzat artzea, idukitzea" Lar.
Cf. infra JAINKOARI NAHI DAKIOLA. � Nai dakizula gaur gabean / zeure aposentuko bentanara / joaten.
Lazarraga 1140r. Suplikaetan lizatela / nai lekiela lagundu. Ib. 1154v. Onen biotzau nai bekizu / efini
senaladuric. Ib. (B) 1200rb. Egin eustan agrabioa / Amoreonek ezaunik, / nai ekion [='quiso'] nik aren kontra /
oi ez nedukan kexarik. Ib. (B) 1198rb. Berba orren berba gazia, / berba orri nai ez dakiola balia (Cantar de
Olaso, 1596). 'Esa palabra no quiera tener valor'. TAV 3.1.8. Nai dakizula bada beste edozein gauzetan agure oni
zertxoren bat agindutzea. Lar, carta a Gandara 162. Jainkoak permiti ez dezala, baña zuri nai ez dakizula. Cb Eg
III 324.
� (En la expr. zoratu nahi zitzaion, nahi zitzaien... 'estaba(n) locos de alegría'). � Eta bera ain mardul
begitangoa arkitu zebalako, zoratu nai zitzaion Irizar jaunari pozaren pozez. 'Estaba como fuera de sí, lleno de
alegría, el señor Irizar'. Izt C 163. Kondea ixilldu ez al zan, guziak bibaka eraso, eta guziai zoratu nai zitzaien.
Arr GB 123.
� (Formas contractas de nahi con aux.). "¿Qué quieres apostar? Zeren paramena egin nai dek? Zer naik tema?"
Lar (s.v. apostar). "Nak, naik, quieres" Ib. (s.v. naqueracuza). "Mama naizu?, ¿quieres la teta?" Ib. (s.v. mama).
"Quanto va, sospechando algo, zer naizu" Ib. "Quiéreslo, [...] (V) nazu, gurozu" Añ. "Nai izan, querer.
Contracciones: naut, nauzu, nauzie, naute" LE-Ir. � Tr. Documentadas en autores de todas las épocas y
dialectos.
� Naztauenak ogenik iñez begi gextoaganik. "Quien no quiere engaño". RS 243. Iretzat naztoana besteri ez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
843