Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nahigabetu (G, L, B, BN ap. A; Aq 979 (AN), H, VocB), naibagetu (Izt 29v, H (V, G)). �1. Afligir(se),
apesadumbrar(se), disgustar(se). � Tr. Documentado en autores meridionales desde mediados del s. XVII y en
Xalbador. En DFrec hay 10 ejs. de na(h)igabetu. � Bada beren gorputz nagi astunean dautzanean ere
presondegi batek naigabetzen baditu animak [...]. Mb IArg I 254. Begira lagun urkoren bati eman ote diozun
arpegira lotsatuko edo naigabetuko duan gauzaren bat. Cb Meza (ap. H). Itz garratzakin naigabetzen badituzu
[gurasoak]. AA II 63. Geure gorputzak naibagetuteko, argalduteko, minduteko ta illteko. fB Ic III 261. Emakume
on oiek negarrari eman zitzaiozkan eta naigabetuenak zeuden denboran [...]. Lard 469. Karlomanok
naigabeturik ezin lorik egin du. "Inquieto". Orreaga 71. Dagoala miñez naibageturik, / bere kantaria jakolako
illten. AB AmaE 144. Eta zeuk iñor itzez edo egitez naibagetu badozu, parka eske zaiakoz? Ag AL 90 (Kr 154
naigabetu). Jaungoikoak naigabetzen gaituala gure pekatuak kastigatzeko. Kortazar Serm 28. Ni ama, guztiz
naibagetuko naz, nai ta nai ez ezkondu gura banozue. Echta Jos 170. Jaungoikoa naigabetu degulako biotzsamintasuna.
KIkG 73. Alde batetik naigabetu naz, / neure laguna iltiaz, / baña [...]. Enb 83 (143 naibagetu).
Gaitzen batek naibagetzen bai aun, esan idakean. Or Mi 146 (Aitork 398 naigabetu). Zure gogozko etzan
ezkontzarekin naigabetu zindutan. ABar Goi 74. Jakinmiñez naigabetua naukazu. TAg Uzt 299. Egiten zizkioten
txarkeriak etzizkion esaten bere aitari au naigabetu etzedin. Etxde AlosT 32. Autokar zikin ura ikustean oso
naigabetu nintzan. Anab Aprika 21. Barneko guduak ainbesteraiño naigabetzen bagaitu [...]. Vill Jaink 127.
Ama Eskual-herriaz naiz naigabetua, / uztera doalakotz betikotz mundua. Xa Odol 15. Baiña txit naigabeturik
zijoan, lantzak uts-egin ziola-ta. Berron Kijote 97. Hizkuntzaren egoera larriak ez zaituzte nahigabetzen ala?
MIH 138. v. tbn. Gco II 3. JJMg Mayatz 225. Goñi 51. ArgiDL 22. Inza Azalp 106. Jaukol Biozk 64. Alz Ram 28.
Etxde JJ 255. Mde Pr 161. Izeta DirG 32. MAtx Gazt 90.
� (AN-larr ap. Asp Leiz). Provocar malestar, marear, indisponer; desfallecer, marearse. � Ibillirik zerbait bide,
ya ezin zijoakean odol-usturik, angabeturik edo naigabeturik [...]. Erori zen bere gurutzearekin iru bider. LE
Urt 48. Arduaren usai utsak naigabetu egiten omen du ta. Moc Damu 27.
�2. (G-goi ap. EI 356). (Part. en función de adj. y sust.). Afligido, apesadumbrado. "Triste" EI 356. v.
nahigabetsu (2). � Atozte nigana, behartsu-naigabetu, nekatu edo eritasun-pe gogorrean arkitzen zarazten
guziok. Mb IArg I 187 (v. tbn. II 320). [Alkantzau dagiyen] argalak sendotasuna, naibagetuak gozotasuna. Ur
BulaAl 56. Arpegi triste naigabetu eta semea izutzerañokoarekin. Arr GB 87. Bere barrunbe naigabetuaren
atsekabe ta miñak. Aran SIgn 33. Bijotz naibagetua. Itz Berb I 234. Arrantzalearen emazte naigabetuak [...]. Ag
Kr 186. Gaizki egiñak barkatzea; [...] naigabetuak poztea. KIkG 65. Etzezazken, ba, egun artan aztu bere ume
naigabetu ta urrikittu aiek. Inza Azalp 73. Kistar naibagetuok. Enb 209. Mirei naibagetua, ari zen gaztearen
zauria garbitzen. Or Mi 70 (63 talde naigabetua). Erle naibagetuek erlauntzeetan sartu ziren. Ib. 107.
Getsemani, Getsemani! Naigabetuen landa. Or Poem 539. Bere biotz naigabetuaren sendakaia. Etxde JJ 202.
Auzoak lagundu zion alargun naigabetuari bere doluan. NEtx LBB 185. Hori bihotzik nahigabetuenari ere ez
zaio ukatzen. MIH 139. v. tbn. Erkiag Arran 173. MAtx Gazt 101. BEnb NereA 65.
nahigabetxo. � Dim. de nahigabe. � [Jesusek esaten zioten guzia egiten zuen] hitz bat atera bage ta bere
barrenean naigabetxo bat etzuela. Mb IArg I 151. Orduko atsekabea egun auetakoen ondoan naigabetxo arin
zilaka utsa baizik etzan. A Ardi 100. Atsegiñik aundienarekin gerta dakikegun naigabetxoaren gazi-geza. Or QA
97.
nahigabetzaile (H (+ -alle)), naibagetzaile (-alle H), naigabezale (H). � "Qui cause à quelqu'un de la peine, du
désagrément" H. � Egun areitan Jaunari deadar egingo dautsoe naigabetzailleen aurka. Ker Is 19, 20 (ap.
DRA; BiblE zapaltzen dituztenen aurka).
nahigabeztatu. � Afligir(se), disgustar(se), apesadumbrar(se). v. nahigabetu. � Oi Jauna, bihotz nekhatu eta
nahigabeztatu guzien iheslekua. Dv LEd 277. Madagazkarreko misione, [...] borthizki nahigabeztatua izan da
bere misionestetarik baten sarraski eta heriotzeaz. Prop 1896, 215. Seroren papo gaineko gurutzefika aski zen
[...] [Mahometanoen] nahigabeztatzeko. Prop 1898, 59.
nahigai. � Objeto de la voluntad (?). � [Zuhurtziak erakusten dauku] xedea aintzintzen zaiola heltzeko bideari;
hoberena dela hastapen, nahigai, helburu eta lege gisa; guziaren azpiko dela zatia. Lf in Zait Plat XXII.
nahigale. � Voluntad, gana. � Artarako naigalea ta gogoa ezarriz. Or EG 1952 (5-6), 13 (v. tbn. otro ej. en la
misma pág.).
nahigarri (Vc, G, AN? ap. A; Añ (V), Izt 35v y 47v, Hb ap. Lh, Zam Voc). � "Deseable" Añ. "Estimable" A.
"Souhaitable, désirable" Lh. v. desiragarri. � Zeruko bizitza naigarri onetarako egiñak gara lurrean garan
guziok. Mb OtGai I 90. Badirala ondasunak, lurreko ondasun guziak baño agitz ta agitz andiago ta nai-garriago
diranak. Ub 59. Ezkontza naigarri au gogoz da egin. Izt Po 81. Probinzia onetako mugape guztia da arrobi eder
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
838