Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
DirG 121.
- NAHIGABEA EMAN. a) Causar disgusto, pesar, aflicción. "Naigabe aundia eman zidan (AN-5vill)" Gte Erd
229. v. NAHIGABEA EGIN. � Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII. Al Norte lo emplean
Laphitz, Hiriart-Urruty (Aurp 92s) y J. Etchepare (Bur 17). � Beldur izan zaite emanen darozkitzula disgustoak
eta nagigabeak (B, s. XVIII). BOEans 806. Ez, bada, zuk orri naigaberik eman berandu itxera etorriz. Mb IArg
I 181. Alako naigabe ta penak eman zioten non [...] desegin ta iltzan. Cb Eg III 349. Zuri egin dizun ofensa eta
eman dizun naigabea edo atsekabea. Gco II 51. [Begira] itz garratzakin naigabe andirik eman diozun
[gurasoari]. AA II 68. Ameetan dogunari, ez deutsagu, dakigula, nai bagarik emoten. fB Ic I 88. Urten dagizun
naibaga ori emoten deutsun pekatutik. Astar II 283. Barkha ditzadatzu nik eman nahi gabeak, ahantz zaitzu ene
gogortasunak. MarIl 99. Eta bere seme kutuna begietatik uzteak naigabe andia ematen bazion ere [...]. Lard 34.
Ah, dio gure sainduak, zer nahigabea eman diotana pobre gaixo hari! Laph 36. Patxik... naigabeak emanaz
kendu ziek bizia bere gurasoari. Apaol 77. Parkatuten deutsezu biotzetik zuri naibageren bat emon deutsuen
guztiai? Ag AL 90. Eguna Jainkoari pekatuarekin naigaberik eman gabe igaro zazu. ArgiDL 9. On-utsa zan.
Ollo bat iltzeak naigabea emango zion. Anab Poli 48. Nolako naigabea ematen duan gaurko gazteak dantza
lotua naiago dutela ikusirik! MAtx Gazt 64. Gurasuari kaso / eginda bai obe, / ortan ematen dute / amaika
naigabe. Uzt Sas 258. v. tbn. Ub 50. msOñ 92r. CrIc 162. Mg CC 242. VMg 57. Arr May 60. Bv AsL 94. KIkG
38. Inza Azalp 116. Or Tormes 82. Lek EunD 20. TAg Uzt 309. Mde HaurB 6. NEtx Antz 112. Ugalde Iltz 27.
Basarri 122. Berron Kijote 107. Naibage: Ur MarIl 5. Echta Jos 169. � Andere Orianak eman zion naigabezirriztaren
batengatik. Berron Kijote 171. � "Naigabe eman zidan (G-azp, AN-gip-5vill)" Gte Erd 229.
b) Desfallecer, marearse, indisponerse. � Gizon bat, naigabe bat eman diola ta laisterka sendagille bati otsegin
diote. EgutTo 24-3-1924 (ap. DRA).
c) Dar el pésame. � Gizurra don gero Patxiko il dana. [...] Petrari naigabia emotera juan non eta an billau
jonat "Andra Madalen" kantatzen. SM Zirik 28.
- NAHIGABEAK HARTU. Afligirse, apesadumbrarse. v. NAHIGABEA HARTU. � Itsasoa aunditzen ikusita,
naigabe barren batek artu giñuzen. Or Mi 128.
- NAHIGABE IZAN (trans.). Sentir pesar, aflicción. � --Naigabe dot. --Zegaitik? --Zeuri apur baten
akonpañatea gura nebalako. Ag Kr 117.
- NAHIGABEKO (H (+ naibageko)). "Désagréable, pénible. Hau da nahigabeko gerthakaria! quelle aventure
affligeante c'est ceci! Plus usuel en ce sens la forme nahigabezkoa" H. Cf. nahigabeko. v. NAHIGABEZKO. �
Naigabeko tristura / illuntasuna ta malura. Ag G 312. Pozaldietan aztuten iako / lengo samin naibakoa. BEnb
NereA 144.
- NAHIGABEPEAN (EGON, ERABILI...). (Estar...) afligido, apesadumbrado. � Ogetazortzi urtetan egon dira
nire aittamak naibagepean, beti gomuta izan ebela zer jazo ete zan euren semeagaz. Echta Jos 367 (172
naibagepean gexotu, 191 naibagepean erabilli).
- NAHIGABETAN (EGON, IZAN, BIZI...). (Estar, vivir...) afligido, apesadumbrado, disgustado. � Zu maite
zaituna, / ez da ene baitan, / etzaitela, ez, egon / naigabetan. Bordel 73. Naigabetan zaude, gaixori, eztaietara
deitu eztizutelako. Ag G 45. [Infernua] betiko su ta naigabetan biziko diran zorigaiztokoen tokia da. Inza Azalp
116. Bakarrik eta naigabetan zegolarik. Or QA 164. Eseri nengon, naigabetan nintzala. "Sumido en penas". Or
Poem 544. Nahigabetan diren ezkonduak oro / bisitazkitzu Jauna. Xa Odol 326. � Naigabe-penetan daudenen
poz-emallea. Arr May 71.
- NAHIGABETAN JOAN. (Precedido de gen.). Causar la aflicción, el pesar, el disgusto de. � Maite dudanari
ukitzen zaizkonak sentitzen ditut nerorriri ukitzen balitzauzkit bezala. [...] Gisa hortan sentitzen ditut bada Jesu-
Kristoren nahikaretan edo nahigabetan doazin gauzak? Dh 246.
- NAHIGABEZ. Afligido, apesadumbrado, disgustado. � Tr. Documentado en autores meridionales desde
mediados del s. XVIII y en Xalbador (Odol 337). � Naigabez erdi ill-illundua. Mb IArg I 162. Daude penaz ta
naigabez. Mg CC 227. Lagun urkoaren onaz ez degu illundurik eta naigabez jarri bear. AA II 107 (v. tbn. I 596
y 621). Beti dago penaz ta naibagez. fB Ic III 371. Orduan asi zan negarrez [...] ez onezkero pena ta naibagez,
ezpada atsegin ta pozez. Ur MarIl 76. Entzun eban naibagez ori amandreak. AB AmaE 222. Batetik pozez da
bestetik naibagez, eukezan euren biotzak taupadaka. Echta Jos 23. Eta egi samiña aitortzera nua, naigabez bada
ere. Ag G 59. Lurra naigabez zegok, aizea zinkuruz. Ldi BB 98. Lo zeuden naigabez. "Dormían por la tristeza".
Or Poem 540 (v. tbn. Mi 97). Miñez edo naigabez an egotea gerta baizitekean. Etxde JJ 250. Ta malko naro /
jalkimiñ begietan, / naigabez diotsat azkenean: [...]. Gazt MusIx 105. Anaiaren eriotzarekin naigabez dagoen
zezen gaztea. Ibiñ Virgil 104. v. tbn. Apaol 109. Inza Azalp 61. Jaukol Biozk 70. Alz Ram 22. Otx 182. Gand
Elorri 125. Erkiag Arran 176. NEtx LBB 340. Naibagez: Zav Fab RIEV 1907, 543.
� "Nahigabez, par malheur! hélas. Syn. zorigaitzez" Lh.
- NAHIGABEZKO (H (+ naibagezko)). "Désagréable, pénible" H. � Onek, naigabezko aserrerik andiena artu
zuen. Cb Just 40. Ekarriko deutseela eureen burubai naibagezko bitzitzia, atsekabazko zaartzia. fB Ic I app. 2.
Len izurrez beterik / neukan bekokia / eta naibagazkoa / zan neure zoria. Azc PB 255 (in Ur PoBasc 215
naibagezkua). Ezeutsan arpegiari ziririk eragin naibagezko epai au entzun ebanean. Ezale 1897, 4b. Neke ta
naigabezko bizitzea. Ag AL 149. Zeñ naigabezkoa zan [Mañasiren bizitzea]! Ag Kr 75. Naibagezko berbak.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
836