Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
il arteko bere atsakaba, naibaga, larritasun ta nekaldi ezin geiagokoak. Añ EL 2 179 (EL 1 184 naibage). Ezin
igarorik bere pena ta naibagia, erabagi eban urari burua emon eta itotia. Ur MarIl 58. Moisesentzat bere
anaiaren iltzea naigabe andia zan. Lard 98 (v. tbn. 178). Ikusten ez bazaitut / naibagia maiz det. Bil 136.
Jauregietan ere oi ez dira bada naigabe, pena eta eramankizunik asko? Arr GB 109. Ta berotu ezkero, erres
edozeiñ neke ta naigabe eramatera jartzen dala. Aran SIgn 71. [Damua da] zerutikako urrikimendu edo naigabe
bat Jangoikoa ofendituaz. Legaz 40. Naigabe eta penetan dagoenen bat konsolatzea. Arr May 12. Naigabearekin
Karlomanok ezin lorik egin du (AN-5vill). "Acongojado". Orreaga 70. Atzo zan nire poza ta gaur jat naibagea.
AB AmaE 135. Hainbertze neke eta nahigabe luzaz jasanik, hil den gizonari. HU Aurp 88s.
� (s. XX). Aittamak naibage andiaz egozan ain arin joalako itxasketara. Echta Jos 201. Alabarekin izan det
naigabe aundia. Lab EEguna 103. Dremenden makurrak iduri zitzaizko nahigabe haundi baten heinekoak. Zub
122. Ele goxoz naigabea arinzen zion. Or Mi 69 (107 naibage; v. tbn. Eus 14). Naigabeak eragin zidak, seme.
Lek EunD 43. Inguru hetako errege batzuek setiatu zuten Sodoma eta Loth ereman preso. Nahigabe hori ikasi
zueneko, Abrahamek [...]. Zerb IxtS 18. Poxpolo bat botatzea naikoa da [...] Aurretik ondo begiratu naigabe
aundiak zure gañera ekarri nai ez badituzu. Munita 137. Ala ibilli ziran erriz-erri: [...]. Amaika istillu ta
naigabe ibilli zituzten. Anab Poli 123. Naigabe danen arintzallea / or daukazute Arraten. Basarri 11. Ez dela
burua mundu huntako herstura eta nahigabeen peko jartzerat utzi behar. JEtchep 59s. Orregatik goibel zaude
naigabez beteta. MAtx Gazt 47. Nola gogoetatua eta nahi gabeak itoa bainaiz. Mattin 49. Mattin, ni ere nauzu
naigabean lagun, / nola biek semeak urrun ditugun. Xa Odol 167. Baina bihotz samur baten jabe denaren
dohakabea! Ez baitu mundu honetan nahigabea besterik ikusiko. MEIG I 182.
v. tbn. CatLav 14 (V 14). Mih 72. Monho 26. CrIc 153. LE Ong 63v. VMg 63. JesBih 449. MarIl 19. CatLuz 41.
Etch 152. Echag 259 (155 naibage). Jaur 173. Gy 25. Dv Lab 4. Echn Apoc 2, 9. Laph 77. Xe 385. Apaol 51.
Azc PB 234 (167 naibaga). Lap 20 (V 12). Elsb Fram 90. Ip Hil 127. Arb Igand 118. Jnn SBi 53. Bv AsL 68.
Moc Damu 35. CatJauf 126. JE Bur 92. A Ardi 91 (BeinB 55 naibage). EusJok 118. JanEd II 11. Inza Azalp 14.
Ox 45. Const 20. Jaukol Biozk 1. Enb 133 (138 naibage). FIr 133. Tx B I 130. Kk Ab II 186. ABar Goi 52. Alz
Ram 59. Otx 49. Barb Leg 69. Laux BBa VI. Etcham 36. TAg Uzt 100. EA OlBe 83. SMitx Aranz 17. JAIraz
Bizia 92. Etxde JJ 236. Gand Elorri 90. Izeta DirG 32. Erkiag Arran 129. And AUzta 149. Gazt MusIx 143. Larz
Iru 90. Zait Plat 101. Vill Jaink 18. BEnb NereA 264. Ibiñ Virgil 63. Uzt Sas 100. NEtx LBB 352. Casve SGrazi
52. Naibage: GavS 32. Astar II 87. Zav Fab RIEV 1907, 531. Ag AL 40. Itz Azald 183. Naibaga: Zuzaeta 75.
� (Como primer miembro de comp.). � [Irugarren aldian etsaiak] eman zion Jesusi bere naigabe bidea ta
tentaldi berria. Mb IArg I 228. Naigabe zelai andiak igaro bear dituk. Ag G 328. Arpegi guztiak naigabesoñekoa
jantzi zuten. Ib. 229. Ez naigabe-garaian, ez pozaldietan. TAg Uzt 114. Zure naigabe-lagun ar nazazu.
NEtx Nola 51. Amaren biotza, naigabe-itxaso. NEtx Antz 130. v. tbn. Laux BBa 56.
� (Como primer miembro de comp. copulativo). � Urte oetako naigabe-penak aztuko zaizte. Arr GB 76.
Kantuarekin airarazteko nahigabe-zorigaitzak. Ox 178. Bera izango da gure ezti gaia / bion naigabe neketan.
Inza in Jaukol Biozk XII.
�2. naibage (Lar, Añ). "Displicencia" Lar y Añ.
�3. naibage (Lar, Añ). "Involuntariedad, involuntario" Lar. "Involuntario, involuntariedad" Añ.
�4. "(L, BN, S), homme sans caractère. Gizon malba eta nahigabea, homme mou et sans volonté" Lh.
�5. "Naigabe, desmayo" A Apend. Cf. infra NAHIGABEA EGIN (b), NAHIGABEA EMAN (b).
�6. Afligido, apesadumbrado. � Au esatearekin itzali egin zinan, ni naigabe xamar utzirik. Or QA 95. Ta
naigabe zegola, karta bat egin zidanan. Ib. 96.
- NAHIGABEA HARTU. Afligirse, disgustarse, apesadumbrarse. � Tr. Documentado en autores meridionales
desde mediados del s. XVIII (tbn. en Xalbador). � Arzai saridunak ez du naigabe andirik arzen orregatik, zeren
besterenak diran [...] galzen dituen ardiak. Mb IArg I 309. Alako lotsa ta naigabea artu zuen, non bata bereala
ill zan. AA I 532. Naturala dalako artutia naibagia adiskide edo senideen eriotzeetan. JJMg BasEsc 270.
Atsakabe eta naibage andi bat artuko dabe. Astar II 101. Il bagiña ere, ez bide zenduen naigaberik artuko. Lard
201. Naigabe sakona artu eban albiste orregaz Mañasitxuk. Ag Kr 74. Bai, zeuk eskatu baga enotzun emongo,
naibage geiago artu ezteizun. Echta Jos 235. Zenbateko naigabe miña artuko zuen ain lotsagarriro bere burua
ikusirikan. ArgiDL 95. An ere ustegabeko naigabe zorrotza artu bearrean ziran gure gizon biak. TAg Uzt 142.
Joaitean hartu nuen naigabe samina / hala nola betiko berexi bagina. Xa Odol 307. v. tbn. Cb Eg II 28. CrIc 77.
Mg CC 244. A Ardi 102. Tx B I 84. Anab Aprika 60. � "Naigabe artu nuen (G-azp, AN-gip-5vill)" Gte Erd 229.
- NAHIGABEA EGIN. a) (Aux. trans. bipersonal). Causar disgusto, pesar, aflicción. v. NAHIGABEA EMAN.
� Bere amandre gaixoari eziozkan naigabeak egiñ eunka ta millaka? Lar SAgust 6 (v. tbn. 4). Injuria edo
naigaberen bat egin dizuten guziai barkatzen diezu biotzetik?. Cb Eg III 245. Munduan gizonak gizonari egin
diotzoken nahigabe saminenak baino damu khiretsago bat. Dh 245. Proximuak nai bage bat egiten deutsanian.
fB Ic I 100. Nahigaberik ez gaizkirik ez egin arrotzari. Dv Ex 22, 21. Barkhaturik berak ere bihotzaren zolazolatik
zerbeit nahigabe edo hoben egin zioten guziei. Jnn SBi 77. � Gauza gaiztoa da gurasoai damu, naigabe
ta atsekabe egitea? Ub 177s. b) (AN-larr ap. Asp Leiz). (Aux. intrans. bipers.). Sentirse indispuesto; sentir pesar,
aflicción, desasosiego. "Desmayo. Amari naigabea egin zaio" Asp Leiz. � Bertan konturatu ta naigabea egin
zitzaionan. Or QA 91. v. tbn. JAIraz Bizia 66. � Mayi gizajoari naigabe bat egin zitzaion eta lurrera erori. Izeta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
835