Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
[...] bere naiera samiña ixuriaz, eresirik limurienak biraltzen zizkon. Ag EEs 1917, 211. Siniste onek zaitu, /
Egiaz argitu, / Barrendik alaitu, / Naieraz zauritu, / Biotza garaitu. (Interpr?). MSIgn 356. Ori iakiteko eztago
naierarik, an zer dan, dakienak daki. (Interpr?). Zait Plat 82. Hauek ez dira odoletik sortu, ez haragiaren
nahieratik, ezta gizonaren nahieratik ere. IBk Io 1, 13 (He, LE nahikunde, TB borondate, Dv nahi, Leon
nahikera). �4. "Libertad, albedrío, (c.) aukera, naiera" Añ. �5. "Naiera (V-arr-oroz-m, Gc), conveniencia,
agrado" A. Cf. infra NAHIERARA.
- NAHIERA(K) EMAN. Satisfacer. � Sabelari naierak ematea. AB "L'enfant prodigue" ms. (ap. Dv, que
traduce: "donner satisfaction aux désirs du ventre"). Nai dute bizi entregaturik munduari, demonioari ta
aragiari, euren griñari naiera ematea. Kortazar Serm 405s.
- NAHIERA GUZIAN, GUZIAREKIN, GUZTIRA. A placer; a discreción. v. infra NAHIERARA. � Iturri
oetatik egiñeratzen diran erreka gozatsuak ongarritzen dute erri au, naiera guztira. Izt C 104 (v. tbn. 111). [Galeperrak]
erraz atsituta, naiera guzian jan zituzten. Lard 75. Eta erregearen etxean ondo eta naiera guziakin
bazegoan ere [...]. Ib. 65.
- NAHIERAKO. (Precedido de gen.). Del agrado de, del gusto de. � Askotan ifini oi dituzte erriak beren
naierako lege berriak, zeñaren bidez galtzen diran oitura maitagarriak! 'A su antojo'. Izt C 148. Don Martin de
Renteria Uranzu [...] bere [...] jakinduriaren bidez Enperadore Karlos bostgarrenaren naierakoa txit. Ib. 471s.
� (Sin que le preceda gen.). � Iturri eroso naierakoa. Izt C 104 (v. tbn. 84). [Lezoko arrobiak ematen dituzte]
ugari arlanza eder naierakoak. 'La piedra sillar que uno desea'. Ib. 50. Eskañi ondradu au izandu zan General
Carorekin Errege Jaunarentzako guztiz naierakoa. Ib. 382. � "Naierako amaren etxera joan zara, lekutako
amaren etxera (V-m)" A Apend.
- NAHIERAN. A placer, a gusto. v. infra NAHIERARA. � O zenbat bider etsaiez ase / ziraden emen sakonak! /
Baña asnasa artu oi zuten / beti naieran tontorrak. AB AmaE 53. Ez dik nai-eran esertzen. "A su gusto". Or Eus
306. Agokotik zaldia, / lemetik ontzia, / nagusiak naieran / darabil guzia. "A su placer". Or BM 118s. Zintzoak
nagitu, / alperrak ugaritu: / aurki munduan ezin / naieran kabitu. And AUzta 143.
- NAHIERARA (nai- V, G ap. A; H (nai-)), NAHIERARAT (Hb ap. Lh). "À volonté, à souhait" H. "A placer, a
pedir de boca" A. � Tr. Documentado en fray Bartolomé y en autores guipuzcoanos desde la primera mitad del
s. XIX. � Aragija nai erara serbidutia gaiti [...] luxurija gaiti. fB Ic II 53. Nai erara daguan bat, jentiaren
gorrotora etorrita, penaz daguanian [...]. fB Ic III 263. Librekiro edo nai erara kendu eta ifiñtea. EConst 57.
Naierara gozatzeko pozkida bete betean. Izt C 421. Kolpea nai erara emateko lekurik zezenak etzeban unean. Ib.
251 (v. tbn. 96). Mana gozoa biltzea asko zuten, naierara bazkatzeko. Lard 87. Guzia naierara egiteko denbora
neurtua zeukaten. Ib. 436. Arrezkero bere bizi guzian guziz naierara eta kontentuz bizi izan zala. Arr GB 146.
Zeñ ederki, zeñ nai erara denbora emango nukean! Ib. 67. Jan-edanean eta naierara jostatzen egun bat eman
ondoan [...]. Arr May 56. Naierara eziñ egon. Or Mi 23. Ezin galdegin nion gogo nuana ta naierara. "Sicut
volebam". Or Aitork 129. [Izaki ori] naierara berritu diteke, nai duzun aiña banakotan zertu diteke. Vill Jaink
66. Ez du egon beharko gure baitan, nahierara alda dezagun, gugandik kanpo eta gure gainetik baizik. MIH 83.
Hona, bada, nahierara garbitua aipatu dugun auzia. MEIG VII 52. v. tbn. Zait Plat 114. � (Precedido de gen.).
Según el deseo de, la voluntad de; al gusto de, al antojo de. � Eta baldin ezpazan errendatzen tropa guztiarekin,
beronen naierara, ganibetaz igaroak izango zirala. Izt C 489. Jendearen naierara. Ib. 83. Beti bizi izan zan,
nondik eta nola Jainkoa obeto serbituko zuen, bere griña eta gogo guziak aren naierara ipiñita. Lard 30. Au
jauregi guzitik libre eta bere nai-erara zebillen. Arr GB 146. Zerura joaten bazera ibilli zindezke zere naierara
illargian, eguzkian eta izarretan. Arr May 72. Animaren naierara [egin]. "Arbitratu animae". Or Aitork 308.
Eskualde bakoitza bere naierara eraenduz (gobernatu). Zait Plat 116. Eta beste naimen guztiak Naimen orren
naierara egon bear dute. Vill Jaink 94. Dena itsu-itsuan edo gizonen naierara gertatuko balitz [...]. Ib. 172.
- NAHIERARAKO. � Zeintzubetan egiten diraden ontzi eder ibilte andiko guztiz naierarakoak. 'Hechas al
capricho y al detalle'. Izt C 128.
- NAHIERAZKO. Agradable, gozoso. � Bizitza bigun / lasai ta naierazkua. AB Olerk 248. Naierazko
eskutapenak (Mysteria gaudiosa). Ezale 1897, 212b.
nahieragile (naieragille Lar � H), naiera egile. �1. Concupiscencia. � Ta bekatuak asaldatu zien gutizia, naieragille
ta griñarekin gelditu ziran gaitzeronz makurtuak. Ub 9. Megopia hütsik, khorpitza hauskorri dütiana,
hantik naieragilen errabia. Egiat 237. Naieragille edo borondate sutua. Arr Karmengo 29 (ap. DRA). Zer da
latztasuna? Naieragillearen griñen eta gurarien errazoiagazko alkartasun eta jo[k]abide zuzen bat. Itz Azald
190 (v. tbn. 189). Ikusiko dezute munduan erreiñatzen duala begiaren naieragilleak, aragiaren naieragilleak ta
bizitzaren soberbiak. Kortazar Serm 406 (v. tbn. 142). �2. + naiera egile. (Amor) interesado (?). � Amorio hau
ere dago bi berhezitan, adiskidegoan ta naiera egilian. [...] Bigerrenian, aldiz hek eztütügü nahi, hantik jinen
tzeikien probetxiarengatik baizik. Egiat 207. Era bitara artu lei maitaera edo amore au. Batari deritxo gura edo
nai-eragillea, zeñegaz maite dogun Jangoikoa, beraganik datorkun onagaiti, berak egin edo egingo deuskuzan
mesedeak gaiti. Añ MisE 157. �3. AxN explica ethorkor [Ax 68 (V 45) Nola gure Iaungoikoa baita hain on, [...]
eta ethorkor] por naieragillea.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
833