Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
1 naia. � Pherekatuko diozue sabela [idiari] naia sendo batez. (Interpr?). Mong 591.
2 naia. "(Sc), ola. Naia bat, una ola" A.
naiade. � Náyade. � Naiadeak, dakigunez, ur gozo, ibai ta iturrietako neskatx babesleak ziran. Ibiñ Virgil 50n.
Egle naiadetan ederrenak lagunduta. Ib. 48.
nahiagokatu. � Preferir. v. NAHIAGO IZAN (s.v. nahi izan). � Ahal nioketen adiarazi enekin gaizki
zabiltzala. Nahiagokatu nuen ixilik egon. Prop 1896, 156.
nahiagotu. � Preferir. v. NAHIAGO IZAN (s.v. nahi izan). � Sokrate hil zen zuzenaz gogoan zuen Ideia
horren alde: zonbait urteren bizi baino nahiagotu zuen. Lf in Zait Plat XXI.
nahiaka. Guri itsaso ederrak gogoa pakean ez[a]rtzen digu eta ideia ederrak naiaka ethortzen dira. Igela 2, 8
(ap. DRA, que traduce "a gusto").
nahiant. � Solicitante, que desea, que quiere. � Nahianta meriala agert dadiala. Herr 13-10-1960, 3.
Nahiantari Jaun merak emanen dütü beste xehetarzünak. Herr 26-4-1962, 3. v. tbn. Herr 20-2-1964, 4. � Lau
depütatü nahianten [='candidatos a diputado'] paperak ber thapalluan igorri ditaziet. Herr 11-12-1958, 3.
Eskolatü nahiantek izenak eman ditzela hede xurien nausiari. Herr 20-10-1960, 3.
nahiara. � "1. à volonté, à plaisir, à son gré. Nahiara badu, il en a autant qu'il en veut, en désire. Nahiara lo
zentzan, il était couché dormant son soûl; 2. volontairement, sans contrainte. Bere nahiara ioan da" H. �
[Kantabresak] periletarik eskapatzeagatik, bere buruak bere nahiara hiltzen baitzituzten, baita amek ere bere
haurrak. "Volontairement". ES 111 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). Hitzkuntza guztiak [...] direla gizonek
bilhaturikako imintzione batzuek, eta elkharren artean asmaturik, bere nahiara moldaturikakoak. Ib. 140.
nahiarazi, nahierazi. � Hacer desear. � Jainkoaren loriaren alderako kharrak nahi-arazten zion Eliari bere
heriotzea. Lg I 357. Gosiak, belhar freskak, / eta arauz debru arimak / nahierazirik, / sorho hartako belharretik /
mihitaño bat muztu nuela nik. Arch Fab 207.
nahiari (V-arr-oroz-och ap. A; VocCB, Dv (naijari V)). � Deseo. v. nahikari. � Zoro eginik munduko atsegin
ta naiari uts-kaltegarrien atzean. Añ EL 2 206. Nundi etorren ta zer zan musika berrija / Apolok jakiteko eukan
naijarija. Azc CancB 14. Eta orain esateko [...] eldu iat naiaria / eta eztot itxi nai. Azc PB 312. Profesa egun
aundiz eder ixuriko dot / bere ontzi garbian..., / beste zenbait naiari gozokin batera. (Interpr?). 'Junto a penosas
renuncias'. Gand Elorri 92.
nahibada (nai beda R ap. A; H). � Aunque. "Nai-beda enazala abrats, bear diak erosi (R), aunque no soy rico
tengo que comprarlo" A. � Tr. Documentado desde mediados del s. XVII en autores suletinos y mixanos, y en
Harizmendi, Elissamburu y Mendigacha. Cuando va seguido de vb., éste es por lo general un subjuntivo o una
forma vbal. con suf. -(e)n y, menos frecuentemente, un participio. Hay además subjuntivo con suf. -(e)la en
Mendigacha. � Moisek ikusi zuen, / sasi bat ez erretzen: / Nahi bada sua zeikan / bethiere berretzen. Hm 91.
Zien orazioniak, nahibada doblatuiak, eztutut enzunen. Tt Arima 25. Gizona obligatu da baruraren egitera
nahibada den bekatian. Ib. 62. Bara itzadazü ene barreiarzünak, nahibada hanitx diren. Mst III 23, 4. Nahi bada
zure gogara ezten zerbait entzün [...]. Ib. 57, 2 (Ip zure gogara ezten zerbait entzüten badüzü). Ezi mündüko
egitekuetan sartziak nahasten dizü ihur azkarki, nahibada intenzione xahü bateki erabil ditian. "Etiamsi". Mst I
10 1 (Ip nahibada; Ch ezen xede gaixtorik ez izan arren). Zeren hirur persona hok, nahibada bata berzianik
berexiak diren, ezpaitüte natüra dibino bat bera bezik. CatLan 25 (v. tbn. ib. 4). Erregek, nahibada etzien osoki
salhazale hori sinhetsi [...]. AR 246. Nahi bada eztiren falta mortalak. AR (ap. H, que traduce: "quoiqu'ils ne
soient pas, bien que, si l'on veut, n'étant pas fautes mortelles"). Eztiat düdatzen / haren lagünzia / nahibada ene
aitak / galdü dian bizia. 'Bien que'. Xarlem 1036. Hanitz minzatü nüzü enetsaien kontre, / nahi bada gezürrik ez
erran batere. Etch 82. Hitzeman zuten / hartz larru bat zeiotela salduren, / nahi bada hartza oihanetan / orano
bizirik zabilan. Arch Fab 177. [...] ezaxoilki üzten beitie, nahi bada Elizak hartara obligatzen dütian. CatS 94.
Laborari gaixoak mundua du hazten, / eskerrik nahi-bada ez duen ukaiten. Elzb Po 219. Onhetsi zian aitak
nahibada gogoz-gainti eta komentian sarthü zen. Ip Hil 42. Orai xa eztaud isartan obro, naibeda eztakiola balio
bakotxare. Mdg 125. Nahibada hitza bazien bizia ütziko zerela, hanitx zathikatürik, phuskakatürik izan zütian.
Mde Pr 49s. v. tbn. AstLas 23. UskLiB 91.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
831