Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
jarraikitzera. "Goût". Birjin 429.
- NAHI OSOAREKIN, NAHI OSOZ. Voluntariamente; con toda la voluntad. � Guzia bere borondate ta nai
osorekin. Mg CC 249. Legeari desobeditzea gauza handian eta nahi osoarekin. CatJauf 40. Bere nai osoarekin
amiltzen da on orren ondoren, indar guziarekin eltzen dio. Vill Jaink 113.
- NAHI PUNTATIK BIZI. � Ez luke aski indar [...] bere jaidura guziak betikotz zapaturik [...] behar balu, beti,
beti hatsik hartu gabe, bere nahi puntatik bizi, gau eta egun! "Vivre à la point de sa volonté". Ardoy SFran 26.
- NAHIRA (SP), NAHIERA. a) (Precedido de gen.). (Plegar(se), traer, dejar, estar supeditado... ) a la voluntad
de; (estar, actuar...) según la voluntad de, el deseo de, al gusto de, al agrado de. "Bere nahira baizen, sinon selon
sa vol[onté]" SP. v. nahitara, nahiara. � Tr. Documentado en autores septentrionales desde la primera mitad
del s. XVII hasta principios del s. XX, en todos ellos bajo la forma nahira(t). Al Sur se encuentra en Inza,
Iraizoz, Etxaide y Villasante, que emplean la forma naiera. � [Arimari] gorputzarekin oraiño iuntatzeko desira /
geldi zaio, harik ekhar dadin bere nahira. EZ Man I 45, Ezkontzeko heldu bazaik bihotzera desira, / konpli ezak
Elizama sainduaren nahira. Ib. 19. Izatu gutizia lohirik edo pensamendu desonestik zeure nahira; ian sobera
edo gastatu friandizan. Hm 196. Jainkoaren nahira erremetitzea. Gç 84. Nahi dut ikhas dezazun gauza guziak
ene nahirat uzten [...] errankizunik batere gabe. Ch III 56, 1. Beldurrez zure nahira gauzak izateak eroraraz
zaitzan orguilleriarat. Ib. 30, 4. Haboro konbeni zaizü [...] phenez borogatiak izan ziteien, eziez oro zien nahiala
bazüntie. Mst III 30, 4. Hitzunzikeriei beharriya bere nahirat paratzen dioena, hetan partalier egiten da. Mih 65
(v. tbn. 47). Jainkoaren nahirat eztagon eta Jainkoak nahi duena on hartzen eztuena [...]. Dh 234. Semea,
erresinazione oso batekin Aitaren nahira zagola. Jaur 361s. [Zeren] gizon prestua eroria baitago bethi
Jainkoaren nahira. Dv Lab 4 (v. tbn. -(r)en nahirat erori en Lg II 209 y Laph 17). [Khorpitzak ardüra] arima
bere nahiala plegatzen dü. Ip Hil 53. Eta jaun ta erregetzat artu ezkeroz [...] ez gera beartuak egongo aren
borondate edo naiera egoteko? Inza Azalp 139. Lübürüsko huntan [...] ekarten dügün aipaldiak behar zükian
agertü gure nahiala, diala urte parrasta bat. Const 13. Yesus bereala yartzen da Yainkoaren naiera. Ir YKBiz
425n. [Beltranek] ikaragarrizko etorria zun eta bere naiera ari ezkero etzan konturatzen denbora aurrera
zijoanik. Etxde AlosT 16. Itxaropen oro galdurik sekula bere nahira erakarri ahal izanen zuela orain. Mde
HaurB 39. Auzi au gure naiera zuritu dezagunean, Lapurdi aldera [...] joango gaituk. Etxde JJ 118. Leun-leun,
borondatez aldatu azten zun eta azkenerako bere naiera ekarri. Ib. 69. Zerbait ikasia den gizonak badaki
ezkontza eztela iñoiz eta iñun ezkontideen naiera egon. Vill Jaink 158. Guk borondate onik ez dugu ordea, /
gurekoikeriaz bai bihotza betea, / gure nahirat hesten diogu atea. Xa Odol 251. � (nahi guzietarat). � Erortzen
naiz ene nausi dibinoaren nahi guzietarat. Mih 48 (v. tbn. 98). � (nahietarat). � Amak, Erramunen gogoa
aiseago bere nahietarat moldatu zuen. JEtchep 60.
b) "Nahira (BNc), a gusto" A.
- NAHITAN. (Precedido de posesivo). � Bere nahitan dea zaharturik ezkontzen dena? [...] Ez othe du oilar
zaharrak egiten, saldarik hoberena? In Ox 204.
- NAHITIKAKO. (Precedido de posesivo). "Qui vient de la volonté. Zure gaitza ez da ene nahitikakoa, votre
mal ne vient pas de ma volonté" Dv.
- NAHI-USAIN. v. NAHI-ERDI.
- NAHI HUTSEZ. "Arbitrariamente, nai utsez" Añ.
- NAHIZ. (Precedido de gen.). Voluntariamente; según la voluntad de, el deseo de. "(G, AN), voluntariamente,
deliberadamente" A. v. NAHIEZ; Cf. NAHIZ (s.v. nahi izan). � Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga. Al
Sur lo emplean Zuzaeta, Moguel y fray Bartolomé. � Ezen haur bere nahiz ignoratzen duté. "Volontairement".
Lç 2 Petr 3, 5 (He berariaz, TB nahi dutelarik). [Iauna], zure nahiz ere ehotzen du urezko errotak. EZ Man II
147. Zeren libreki, bere nahiz eta borondatez hiltzen. Ax 273 (V 182; v. tbn. 114 (V 76) libreki eta bere nahiz).
Bere nahiz eri denari, nork bilha dezakeio osagarri? O Pr 94 (v. tbn. en contexto similar Arb Igand 150). Artu
zituen pena guziak bere naiz, bere borondatez. Mg CC 244. Bere naiz, premina bagarik okasinoe jakinera juatia.
fB Olg 181 (v. tbn. Ic II 201). Jesus laztu zen bere nahiz, ezik haren sendimenduak nahizkoak dire. DvHtoy
468n. Ausarta tzarra!... Nere nahiz, kanperoak treina huts egin duela! Larz Iru 76 (Lek nik naita). [Gizonak] ez
baitira, egiazki, Jainkoaren nahiz beren buruen jabe? Ardoy SFran 304. Aita Sainduaren nahiz Indietako eremu
guzia [...] bere gain zuela. Ib. 205. v. tbn. Harb 161. Bp I 104. Mih 81. CatLan 100. Zuzaeta 85. Hb Egia 101.
CatS 87. Elsb Fram 121. HU Aurp 113. CatJauf 17. Etcham 97. Iratz 185. � (Con determinantes). � Gure nahi
propiz, iakiara eta dakusagularik, egiazko argitik aldaraturik. Lç Dedic ** 8v. Nere nahi hutsez, nere atseginak
hartzeagatik [...] bidatu naizela. Dh 188.
- NAHIZKO (Urt Gram 54, Dv, H), NAHIEZKO (Lar, H). a) "De volontiers, nahizkoa" Urt Gram 54.
"Facultativo, libre" Lar. "Qui appartient à la volonté" Dv. � Nahizko praubezia! AR (ap. H). Etzuten kausitzen
arth-eskasezko et-oharkabeko hutsik baizen, bakhan osoki nahizkorik deith zitekeienik. Birjin 356. Naizko
pekatuba. fB Ic II 240. Geure ustiak ta geure gurarijak, bai asarrezkuak ta bai naizkuak. Ib. 261. Jainkoak
egiten ditu hainitz gauza borondate osoki nahizko batez, nahi ditu bertze asko gure libertatetik dohazinak. Jaur
188. Jesus laztu zen bere nahiz, ezik haren sendimenduak nahizkoak dire. DvHtoy 468n. Erdi-nahizko hiltze
horren orhoitzapena. Lf in Zait Plat XIV (ref. a la muerte de Sócrates). Bi maitaleen arteko gurari, uisi ta
naiezko bategite zoragarria. Onaind in Gazt MusIx 150.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
829